کاهش شدید بارش‌ها در حوضه آبریز کرخه
تهران - ایرنا - رییس حوضه رودخانه کرخه و مرزی غرب گفت: وضعیت بارش‌های این حوضه آبریز امسال هم مانند پارسال با کاهش شدید همراه شده است.
«شاهپور رجایی» امروز (سه‌شنبه) در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایرنا افزود: سال آبی گذشته (ابتدای مهر 1399 تا آخر شهریور 1400) به‌عنوان یکی از مصادیق خشک‌ترین سال‌های آبی در نیم قرن اخیر در این حوضه آبریز محسوب می‌شد، اما امسال وضعیت بارندگی در حوضه آبریز کرخه به‌گونه‌ای کاهش یافته که یاد پارسال را زنده کرده است.
وی با بیان اینکه علاوه بر بخش‌هایی از استان خوزستان، چهار استان لرستان، کرمانشاه، ایلام و همدان نیز در حوضه آبریز کرخه وجود دارند که بیشترین نقش را در تامین آب این حوضه ایفا می‌کنند، خاطرنشان کرد: امسال کاهش بارش‌ها نسبت به میانگین درازمدت در استان‌های کرمانشاه و ایلام حدود 50 درصد است.
رییس حوضه آبریز کرخه ادامه داد: در استان ایلام هم اینک نزدیک به 32 درصد نسبت به پارسال کاهش بارش داریم و این وضعیت در مقایسه با متوسط درازمدت به 48 درصد می‌رسد.
رجایی گفت: در استان لرستان که بخشی از آن در حوضه آبریز کرخه و بخشی هم در حوضه آبریز کارون بزرگ است، در بخش حوضه کرخه نزدیک به 40 درصد کاهش بارندگی رخ داده است، یعنی به طور متوسط بالای 45 درصد کاهش بارندگی در حوضه کرخه اتفاق افتاده است و این کاهش بارندگی نه‌تنها از لحاظ مقدار بوده بلکه نوع ریزش‌هایی که هم اتفاق افتاد به‌صورت بارندگی‌های پراکنده بوده که خیلی در تولید روان‌آب هم موثر نبوده است.
وی اضافه کرد: وقتی خشکسالی را دسته‌بندی می‌کنیم، بخشی خشکسالی هواشناسی است، در این بخش وقتی استدلال می‌شود که نسبت به متوسط بارندگی، بارش کمتری اتفاق افتاده باشد با یک سری شاخص‌هایی تعمیم داده می‌شود که با چه شدتی از خشکسالی روبه‌رو هستیم.
رییس حوضه آبریز کرخه گفت: یک زمانی گفته می‌شود خشکسالی هیدرولوژیکی است، یعنی روان آب‌ها و رودخانه‌ها چه وضعیتی دارند. یک وقتی ممکن است بارندگی و روان آب خوبی هم اتفاق افتاده باشد، اما از لحاظ کشاورزی در مقطعی از سال آبی بارندگی‌ها اتفاق افتاده باشد که نیاز مراتع و بخش کشاورزی را تامین نکرده باشد.
وی افزود: برخی سال‌ها در آبان و آذر ماه بارندگی خیلی زیادی داشته‌ایم، اما در دی، بهمن و اسفندماه و در این حوضه که اغلب سه ماه پایانی سال و حتی فروردین نیاز آبی کشت‌های پاییزه و مراتع هست اگر بارندگی کمتر رخ دهد از آن طرف خشکسالی کشاورزی هم اتفاق می‌افتد.
رجایی خاطرنشان کرد: امسال در حوضه کرخه همه اینها دست به دست هم داده‌اند، یعنی هم از لحاظ توزیع زمانی غیر از این بارندگی‌هایی که در اردیبهشت اتفاق افتاد، بارش‌ها توزیع زمانی خوبی نداشتند، در حالی که اوایل سال آبی یک بارندگی موثر داشتیم بعد بارندگی خوبی اتفاق نیفتاد و غالب تامین نیاز آبی زراعت‌هایی که انجام شده بود به خصوص در استان خوزستان متکی شد به تامین آب از منابع سطحی مثل سد کرخه یعنی بارندگی‌های موثر بعدی برای بخش کشاورزی به‌خوبی اتفاق نیفتاد و بیشتر اتکا به منابع آب سطح و زیرزمینی بود.
وی گفت: وضعیت بارشی امسال سبب شده منابع سطحی به‌شدت تحت تاثیر بارندگی قرار گیرد و همین امر عاملی شده تا روان آب خوبی تولید نشود و همین مقدار کمی هم که تولید شد به‌جای اینکه بتوان در سدها ذخیره‌سازی کرده تا به‌صورت یک جریان بهنگام بعد از دوره بارندگی در اردیبهشت و خرداد از آن استفاده شود در همان مقطع زمانی تولید روان آب از سدها رهاسازی و بلافاصله مورداستفاده قرار گرفت زیرا بارندگی موثری اتفاق نیفتاده درحالی‌که نیاز آبی شدید بود.
رییس حوضه آبریز کرخه ادامه داد: این موضوع هم‌زمانی تولید روان آب با اوج‌گیری مصارف و تقاضا برای آبیاری کشت پاییزه، مانع از ذخیره‌سازی مناسب در مخازن سدها گردید. در استان‌های کرمانشاه و ایلام و لرستان و همدان نیز که بخش قابل‌توجهی از کشت آبی متکی به منابع زیرزمینی است، به دلیل عدم وقوع بارندگی موثر، برداشت زودهنگام از منابع زیرزمینی آغاز گردید.
رجایی افزود: این در حالی است که منابع آب زیرزمینی هم وضعیت مشابهی دارد زیرا در این بخش هم تغذیه مناسبی انجام نشد زیرا بارندگی‌هایی با این مشابهت، نه‌تنها کمک چندانی به تغذیه سفره‌های زیرزمینی نمی‌کند، بلکه به دلیل جبران کمبود آبیاری کشت پاییزه با استحصال آب موجب فشار بیشتر بر آبخوان‌ها و تشدید بیلان منفی آنها نیز می‌گردد.
وی گفت: منابع آب زیرزمینی هم از روان آب‌ها و هم از جریان پایه رودها تغذیه می‌شود. به این صورت که معمولاً در فصل زمستان زمانی که یک جریان پایه در رودخانه‌ها وجود دارد این جریان پایه سفره‌های آب زیرزمین را تغذیه می‌کند خیلی از دشت‌ها هم وجود دارد که رودخانه‌های آنها زاینده است یعنی آبی که نفوذ پیدا کرده چه در سازندها و چه آبرفت‌ها به‌مرور در حال تخلیه است و رودخانه به‌عنوان زهکش عمل می‌کند که در این چند سال به دلیل آنکه آب خوبی در رودخانه‌ها جاری نشد و تغذیه چندانی هم در آبرفت‌ها انجام نشد خیلی این ارتباط به‌خوبی برقرار نشد هم رودخانه‌ها نتوانستند آب خوبی به سدها برسانند و همان اندک آبی که وارد آبرفت‌ها می‌شد بلافاصله برداشت می‌شد که این عوامل باعث شد تا سد کرخه در یک شرایط حجم مخزن تاریخی قرار گیرد.