کربلا امکان بزرگ قصه سازی را برای ما فراهم کرده است

یک پژوهشگر گفت: کربلا امکان بزرگ قصه سازی را برای ما فراهم کرده است. فقط باید دید چه طور با دید داستانی به قیام عاشورا، کربلا و خطبه خوانی حضرت زینب (س) نگاه کنیم؟

به گزارش خبرنگار مهر، محفل «خطبه خوانی دمام» توسط کانون ادبی بانوی فرهنگ با هدف نگاه داستانی به خطبه حضرت زینب (س) با حضور کاظم رجبعلی پژوهشگر و عضو علمی مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت (ع) دانشگاه تهران و سمیه فتحی نویسنده و مسئول گروه نوجوان کانون ادبی بانوی فرهنگ در حوزه هنری برگزار شد.

خطبه حضرت زینب (س) در شام یا خطبه حضرت زینب (س) در مجلس یزید، به خطبه‌ای اشاره دارد که حضرت زینب (س) بعد از واقعه عاشورا، هنگامی که کاروان اسیران کربلا به مجلس یزید بن معاویه در شام برده شده بودند، بیان کرد.

این خطبه و سخنان امام سجاد (ع) توانست تأثیر شگرفی در حاضران ایجاد کند و مجلس را به نفع اهل بیت (ع) تغییر دهد.

محورهای اصلی این خطبه عبارت‌اند از: حمد پروردگار و درود بر پیامبر اسلام (ص)، اشاره به سنت الهی در مهلت دادن به کفار، زشتی رفتار یزید، افشای پرونده سیاه یزید و نیاکانش، نفرین بر یزیدیان، اشاره به عاقبت ستمکاران، شکایت به خداوند، جاودانگی اهل بیت (ع).

زینب (س) خطبه خود را با حمد خدا و درود بر پیامبر (ص) و آیه‌ای از قرآن درباره بدکاران آغاز کرد و سپس با استناد به آیه‌ای درباره سنت الهی مهلت دادن به ستمکاران، به سرزنش یزید در ستم بر اهل بیت امام حسین (ع) و گرداندن آنها در شهرها پرداخت و علت این برخورد زشت یزید را کینه او از جنگ بدر دانست.

حضرت زینب (س) به پیشینه سیاه خاندان یزید در جنگ احد و به دندان گرفتن جگر حمزه سیدالشهداء توسط مادر بزرگش هند و نیز آزاد شدن خاندان و دودمان یزید در سال فتح مکه توسط پیامبر (ص) با گفتن جمله معروف اذهبوا انتم الطلقاء نیز اشاره کرده است.

وی هم چنان خود و خاندانش را حزب الله و یزید و دودمان و سپاهیانش را حزب الشیطان معرفی کرد و با این سخن نجابت و پاکی خاندان پیامبر و ناپاکی و شیطانی بودن خاندان یزید را در تاریخ ثبت کرد.

او در ادامه فرجام بد یزید را یادآور شد و قاتلان و ستمکاران واقعه کربلا را نفرین کرد و در پایان با اشاره به اختصاص یافتن اهل بیت (ع) به وحی و نبوت، تلاش یزید برای محو یاد آنان را بی‌نتیجه دانست.

آیت الله مکارم شیرازی محتوای خطبه حضرت زینب (س) را در هفت محور تنظیم کرده است: 1- درهم شکستن غرور یزید با استدلال به آیات قرآن 2- یادآوری برخورد کریمانه پیامبر (ص) در فتح مکه با نیاکان یزید 3- تأکید بر کفر یزید 4- تأکید بر مقام والای شهیدان و مخصوصاً شهیدان از خاندان پیامبر (ص) 5- اشاره به حضور یزید در محکمه عدل الهی در قیامت 6- تحقیر یزید 7- شکر گزاری نعمت‌های بیکران الهی نسبت به خاندان پیامبر (ص)

آیت الله جوادی آملی در تحلیل عظمت خطبه‌های زینب کبری (س) در مسیر باز گشت از کربلا تا شام می‌گوید: «آن روز کل خاورمیانه که الآن چهل پنجاه کشور است در اختیار حکومت مرکزی اموی بود و اینها منتظر بودند ببیند کربلا چه خبر است؟ سخنگوی کربلا کیست؟ تریبون کربلا به دست کیست؟ پیام کربلا چگونه به خاورمیانه منتشر می‌شود؟! دیدند این بانو مجلسین دولت اموی را منقلب کرد.»

قیام عاشورا حرکتی اتفاقی و متعلق به یک زمان و مکان نبود، بلکه با مقدمه‌ای روشن، از زمان رسول خدا (ص) و به خصوص بعد از رحلت پیامبر (ص) و اعلام جانشینی حضرت علی (ع) و بعد از آن با اسارت حضرت زینب (س)، قیام مختار و بیان امامان دیگر درباره علل و انگیزه‌های انقلاب حسینی، ادامه پیدا کرد و همچنان تداوم داد.

در ابتدای این محفل کاظم رجبعلی گفت: در عالم چیزهایی وجود دارد که قصه دارند؛ چون قصه دارند عزیز هستند و آدم‌ها برای قصه ارزش قائل هستند. کربلا امکان بزرگ قصه سازی را برای ما فراهم کرده است. فقط باید دید چه طور با دید داستانی به قیام عاشورا، کربلا و خطبه خوانی حضرت زینب (س) نگاه کنیم؟

وی ادامه داد: برای اینکه با دید داستانی به این حماسه و خطبه خوانی حضرت نگاه کنیم باید به شخصیت و شناساندن آن توجه کنیم. بعد از توجه به شخصیت و شناساندن آن، پیام خطبه و اینکه قرار است این پیام را به چه مخاطبی بگوییم مهم است. برای قصه سازی و داستانی کردن متن خطبه نیاز به طرح و هندسه قصه داریم. در بیان باید چیدمان داشته باشیم. بعد از اینها باید به این توجه کنیم که روایت گر چه کسی باشد؟

در پایان رجبعلی افزود: حضرت زینب (س) از خطبه خوانی در مجلس یزید، دروازه کوفه و شام غرض داشت. حفظ جان کودکان و امام، جلوگیری از اسارت و افشای پرونده سیاه یزید و نیاکانش غرض حضرت زینب (س) از خطبه خوانی بود.

در ادامه این محفل سمیه فتحی بخشی از خطبه حضرت زینب (س) در مجلس یزید را بازخوانی کرد. «پس از شهادت امام حسین (ع) در روز عاشورا، اهل بیت آن حضرت به اسارت دشمن درآمدند. کاروان اسیران کربلا پس از حضور در کوفه و دربار ابن زیاد، به شام، محل استقرار یزید منتقل شدند. وقتی بزرگان و سران اهل شام که یزید به مناسبت پیروزی خود، دعوت کرده بود، حاضر شدند، اسرا و سرهای شهدای کربلا را نیز به مجلس آوردند. در مجلس یزید، هنگامی که چشم زینب کبری (س) به سر خونین برادرش امام حسین (ع) افتاد، با صدای محزونی فریاد زد: «ای حسین ای محبوب رسول خدا، ای پسر مکه و منا، ای پسر فاطمه زهرا، بانوی همه زنان جهان، ای پسر دختر مصطفی (ص).»

راوی این ماجرا نقل می‌کند: «به خدا سوگند با این ندای زینب (ع)، تمام کسانی که در مجلس بودند گریستند و در آن حال یزید ساکت بود...!»

یزید دستور داد چوب خیزرانش را آوردند و با آن به لب و دندان امام حسین (ع) می‌زد. ابو برزه اسلمی که از صحابه رسول خدا (ص) بود و در آن مجلس حضور داشت خطاب به یزید گفت: «ای یزید! آیا با چوب دستی‌ات به دندان حسین فرزند فاطمه می‌زنی؟! من به چشم خود دیدم که پیامبر اکرم (ص)، لب و دندان حسین (ع) و برادرش حسن (ع) را می‌بوسید و می‌فرمود: شما دو نفر، سرور جوانان اهل بهشتید، خداوند کشنده شما را بکشد و مورد لعن قرار دهد و برای او جهنم را فراهم ساخته و بد جایگاهی است».