کرونا برگشته؟

به گزارش مشرق، بسیاری از یک «ویروس جدید» صحبت می‌کنند و بر اساس بی اعتمادی شکل گرفته اجتماعی از دوران کرونا، این ویروس را شکل جهش یافته‌ای از کووید 19 می‌دانند و حتی تعطیلی‌های این روزها که عمدتا به دلیل آلودگی هوا و ناترازی برق و گاز رخ می‌دهد را به شیوع آن ربط می‌دهند؛ اما واقعیت این نیست و آن‌چه به عنوان «ویروس جدید» نامیده می‌شود، «متاپنومو ویروس انسانی یا HMPV» است که اولین بار در سال 2001 (1379) کشف شده است.

این بیماری تقریبا رفتاری مشابه آنفلوآنزا دارد و در واقع باعث بیماری‌های تنفسی شده و علائم آن نیز شامل سرفه، تب، آب ریزش بینی و تنگی نفس است و برای پیشگیری نیز مانند دوران کرونا باید شست‌وشوی دست‌ها، ایجاد تهویه، فاصله گذاری اجتماعی و استفاده از ماسک را انجام داد.

متاپنومو ویروس انسانی از اردیبهشت تاکنون شناسایی نشده است

کیانوش جهانپور «پزشک و فعال رسانه در حوزه سلامت» در ایکس فارسی نوشت: از قرار اطلاع، نظام مراقبت دیده وری پاتوژن‌های تنفسی در مرکز مدیریت بیماری های واگیر معاونت بهداشت وزارت بهداشت، مواردی از ویروس hMPV را پیش ازین در آذر، بهمن و اسفند گذشته همچنین اردیبهشت امسال در ایران شناسایی کرده و در اردیبهشت 1.7 درصد نمونه‌های بررسی شده در دیده وری، این ویروس بوده است و موضوع جدیدی نیست. طبق همین مستندات از اردیبهشت ماه امسال تاکنون، موارد قطعی ابتلا، شناسایی و گزارش نشده است. لذا متاپنومو ویروس انسانی لزوما در ایران پاتوژن جدیدی تلقی نمی‌شود و طبق آخرین یافته های نظام مراقبت دیده وری فعلا آنفلوانزا H1N1 در صدر جدول شایعترین پاتوژن‌های تنفسی در ایران است.

متاپنومو ویروس انسانی لزوما در ایران پاتوژن جدیدی تلقی نمی‌شود و طبق آخرین یافته های نظام مراقبت دیده وری فعلا آنفلوانزا H1N1 در صدر جدول شایعترین پاتوژن های تنفسی در ایران است

جهانپور در ایکس نوشت: متاپنوموویروس انسانی عامل بیماری شایع تنفسی ویروسی است، بنابراین در جهان، در چین و در ایران، به هیچ وجه پاتوژن جدیدی محسوب نمی شود. تا پنج سالگی، تقریبا هر کودک یک بار به متاپنومو ویروس مبتلا شده یا می‌شود، اما پاسخ ایمنی در پی ابتلا کامل نیست لذا ابتلای دوباره امکان پذیر است.

آیا متاپنومو ویروس انسانی می‌تواند پاندمی ایجاد کند؟

یکی از سوالات مهمی که این روزها مطرح می‌شود، احتمال بروز پاندمی توسط متاپنومو ویروس انسانی است. اتفاقی که به واسطه کووید 19 افتاد و جهان را فلج کرد. ولی آیا این ویروس به اندازه کووید 19 هوشمند است و می‌تواند جهش‌هایی داشته باشد و خود را به همه جای جهان برساند و اوقات همه را مانند ویروس کرونا تلخ کند؟

بهزاد خوانساری نژاد «دانشیار ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی اراک و عضو بورد ویروس شناسی ایران» در این رابطه می‌گوید: از نظر ویروس شناسی باید گفت که ویروس متاپنومو انسانی در سال 2001 میلادی شناسایی شد، اما می‌توان گفت که به عنوان یک ویروس تنفسی برای دهه‌ها در جمعیت انسانی وجود داشته است. این ویروس تفاوت‌هایی با آنفلوآنزا و کووید 19 دارد و در نتیجه کمتر باعث شکل گیری تغییرات در آن می‌شود. درباره ویروس‌هایی مانند متاپنومو ویروس انسانی می‌توان گفت که ثبات ژنومی بیشتری نسبت به ویروس‌های RNA دارند.

وی ادامه می‌دهد: این‌که آیا متاپنومو ویروس انسانی می‌تواند منجر به پاندمی شود، نیازمند بررسی است. سوال این است که آیا افزایش ابتلا به این ویروس در چین به دلیل تغییر در ژنتیک این ویروس است یا خیر؛ تا این لحظه چنین تغییری ثبت نشده است. سوال دیگر این است که آیا تجمع افراد مستعد به ابتلا به این ویروس باعث افزایش ابتلا در چین شده است؟ به هر حال همواره با ویروس‌ها و عوامل عفونی مواجه هستیم و هر ساله درصدی از افراد که سطح ایمنی پایین‌تری دارند، به عفونت‌های مختلف تنفسی مبتلا می‌شوند.

خوانساری نژاد می‌گوید: در زمان فاصله گذاری اجتماعی دوران کووید 19، سطح ایمنی تعداد بیشتری از افراد نسبت به عوامل عفونی پایین آمده بود. نمی‌توان احتمال وقوع پاندمی با متاپنومو ویروس انسانی را از لحاظ علمی رد کرد، اما این ویروس به هیچ عنوان با کووید 19 قابل مقایسه نیست و به نظر می‌رسد از لحاظ خبری درباره آن بزرگ‌نمایی شده است.

عضو بورد ویروس شناسی ایران ادامه می‌دهد: در سال 1387 این ویروس را در ایران شناسایی کردیم و از سال 1394 هر سال این ویروس را در کشور مشاهده می‌کنیم و در سال‌های مختلف بین 5 تا 12 درصد نمونه‌ها در برخی فصل‌ها مثبت می‌شود و در بهار و پاییز امسال حدود 2 درصد ویروس متاپنومو انسانی را شناسایی کردیم. از اول دی ماه 1403 تاکنون 70 نمونه را بررسی کردیم که هیچ موردی از متاپنومو ویروس انسانی شناسایی نشده و به نظر می‌رسد اکنون این ویروس شیوع چندانی در کشور ندارد.

کاهش احتمال انتشار متاپنومو ویروس انسانی با فاصله گذاری و ماسک

قباد مرادی «سرپرست مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت» نیز در این رابطه می‌گوید: در نیمکره شمالی و کشورهایی که در فصل سرد سال به سر می‌برند، شرایط برای شیوع عفونت‌های تنفسی و تکثیر و انتشار ویروس‌ها و انتقال آنها زیاد است و اغلب این کشورها با این عفونت‌ها درگیر هستند. در کشور ما اکنون ویروس آنفلوآنزا نوع H1N1 شایع است. در برخی کشورهای اروپایی نوع دیگری از ویروس آنفلوآنزا شیوع دارد. در برخی کشورها ویروس RCV شایع شده و در چین نیز متاپنومو ویروس انسانی شیوع پیدا کرده است.

ویروس‌های تنفسی با مراوداتی که وجود دارد از کشوری به کشور دیگر منتقل می‌شوند. وقتی یک ویروس تنفسی در کشوری شیوع پیدا می‌کند، احتمال دارد به سایر کشورها هم منتقل شود و این موضوع طبیعی است

وی ادامه می‌دهد: ویروس‌های تنفسی با مراوداتی که وجود دارد از کشوری به کشور دیگر منتقل می‌شوند. وقتی یک ویروس تنفسی در کشوری شیوع پیدا می‌کند، احتمال دارد به سایر کشورها هم منتقل شود و این موضوع طبیعی است. ویروس‌ها ایمنی کوتاه مدتی در بدن افراد ایجاد می‌کند که در فاصله‌های کوتاه محافظت کننده است؛ اما عفونت‌های تنفسی ویروسی در صورت انتشار در یک کشور می‌توانند به سایر کشورها هم منتقل شده و با این سطح از سفرها، امکان محدود ماندن ویروس در یک محدوده جغرافیایی کم است و با رعایت اقداماتی که در دوران کرونا انجام می‌شد، مانند فاصله گذاری اجتماعی و استفاده از ماسک، احتمال انتشار کاهش پیدا می‌کند.

ویروس‌های تنفسی زیر ذره بین وزارت بهداشت

یکی از نگرانی‌ها در کشور این است که آیا وضعیت ویروس‌های تنفسی رصد می‌شوند و آیا ویروس‌های مختلف مانند کووید 19، انواع آنفلوآنزا و سایر ویروس‌های تنفسی دنبال شده و هشدارهای به موقع از طرف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را به دنبال دارد؟

مهشید ناصحی «مدیر کشوری برنامه کنترل سل، جذام و بیماری‌های حاد تنفسی وزارت بهداشت» در این رابطه می‌گوید: در 15 دانشگاه علوم پزشکی که بسیاری از این موارد در استان‌های مرزی واقع شده‌اند، دیده وری هم زمان کووید 19 و آنفلوآنزا وجود دارد و در 4 دانشگاه دیگر، دیده وری 21 پاتوژن نیز اجرا می‌شود. در دیده وری دوگانه کووید 19 و آنفلوآنزا برنامه به این صورت است که در هر دانشگاه علوم پزشکی منتخب، یک مرکز سرپایی و یک بیمارستان که معرف کل جامعه باشند، انتخاب شده و یک روز هفته یا دو تا سه روز در زمان شیوع ویروس که به آن روز دیده وری می‌گویند، مجموع مراجعه کنندگان و افرادی که علائم ابتلا به ویروس تنفسی دارند، ثبت می‌شوند.

نتایج دیده وری 21 پاتوژن تنفسی در کشور از فروردین تا دو هفته اول دی ماه 1403: در ماه‌های اخیر، بیشترین ویروس تنفسی شناسایی شده، آنفلوآنزاست

وی ادامه می‌دهد: همچنین رصد می‌شود که هر هفته در پایگاه سرپایی و بستری، چه درصدی از مراجعه کنندگان دارای علائم ابتلا به ویروس تنفسی بودند. اگر تعداد موارد زیاد باشد، امکان انجام تست برای همه وجود ندارد و از تعدادی در مراکز سرپایی و بستری به صورت رایگان نمونه برداری می‌شود. این نمونه‌ها از بینی و گلوی فرد تهیه شده و بر اساس پروتکل‌ها به آزمایشگاه منتقل می‌شود.

ناصحی می‌گوید: البته همه 15 دانشگاه علوم پزشکی، کیت‌های لازم برای تشخیص هم زمان کووید 19 و آنفلوآنزا را دارند و 12 مورد از این دانشگاه‌ها می‌توانند در صورت تشخیص آنفلوآنزا، تا زیرنوع ویروس و 3 دانشگاه علوم پزشکی هم فقط نوع آنفلوآنزا (A یا B) را مشخص کنند. این اقدام چندین سال است که به صورت هفتگی انجام می‌شود و نتایج آن را دنبال می‌کنیم و هر ساله کیفیت کار این پایگاه‌ها بررسی می‌شود.

مدیر کشوری برنامه کنترل سل، جذام و بیماری‌های حاد تنفسی وزارت بهداشت ادامه می‌دهد: از حدود یک سال پیش، برنامه دیده وری 21 پاتوژن نیز اجرا می‌شود که کار گران قیمتی است. بر اساس برنامه کشوری، آزمایشگاه ملی آنفلوآنزا و انستیتو پاستور این اقدام را انجام می‌دهند. نمونه‌ها از دانشگاه‌های علوم پزشکی مربوطه در روز دیده وری انتخاب و ارسال شده و با کیت 21 پاتوژن بررسی می‌شود. این اقدام ارتباطی به درخواست پزشک ندارد و بخشی از بیماران به این وسیله مورد بررسی قرار می‌گیرند.

آنچه اکنون در کشور ما اهمیت دارد، شیوع ویروس آنفلوآنزا است و فعلا نگرانی چندانی درباره شیوع متاپنومو ویروس انسانی وجود نداردجمع بندی

«متاپنومو ویروس انسانی» در بیشتر کشورهای دنیا از بیماری‌های مشمول گزارش دهی محسوب نمی‌شود و تا وقتی بیمار بدحال به بیمارستان مراجعه نکرده یا تست درخواست نشود، در کنار سایر بیماری‌های تنفسی ویروسی به صورت نامشخص باقی می‌ماند. در بسیاری از موارد، پزشکان با این نگاه که کدام بیماری دیگری درحال حاضر شایع است، درمان را آغاز کرده و تست انجام نشده و در نتیجه وجود این ویروس شناسایی نمی‌شود.

ولی آنچه اکنون در کشور ما اهمیت دارد، شیوع ویروس آنفلوآنزا است و فعلا نگرانی چندانی درباره شیوع متاپنومو ویروس انسانی وجود ندارد؛ این در حالی است که بر خلاف کووید 19 که کیت‌های مورد نیاز برای شناسایی آن در بهمن ماه 1398 در کشور وجود نداشت، کیت‌های تشخیصی مورد نیاز برای متاپنومو ویروس انسانی در ایران موجود است و می‌توان آن را تشخیص داد. همچنین ویروس شناسان اعتقاد دارند که رفتار این ویروس چندان شبیه به کووید 19 نیست و احتمال جهش و همه گیری آن کمتر است.

با این حال وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی باید بر فضای ایجاد شده در سه سال اخیر که نوعی ساده انگاری درباره ویروس‌های تنفسی را ترویج کرد، چیره شده و به کمک رسانه‌ها، میزان این حساسیت را برای فصل‌های سرد سال افزایش بدهد؛ زیرا با رعایت برخی موارد ساده بهداشتی و استفاده از ماسک می‌توان ابتلا به ویروس‌های تنفسی مانند کووید 19 و آنفلوآنزا را کاهش داد.