گره کور وین
+copy.jpg)
مدتی است نه تنها همکاری های ایران و آژانس به کما رفته بلکه به نظر می‌رسد رویکرد دو طرف نسبت به مساله همکاری ها نیز دچار اختلاف و شکاف بیشتری شده است. این مساله را می‌توان از صحبت های اخیر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران دریافت.
رافائل گروسی در یک گفت‌وگو با اشاره به اینکه ایران به سرعت در حال افزایش ظرفیت غنی سازی است، از کاهش همکاری های ایران با آژانس انتقاد کرد. گروسی گفت: «ما برخی فعالیت‌های بازرسی را در ایران انجام می دهیم و این طور نیست که آژانس اصلا در ایران حضور نداشته باشد. اما ظرفیتی که ما [در بازرسی] داریم، پی درپی کاهش یافته است. حرف ما این است که این ایده خوبی نیست؛ با آژانس همکاری کنید، کارتان شفاف باشد و با ما کار کنید.»
گروسی با تاکید بر اینکه وی تضمین کننده و بازرس است، ادامه داد که اگر ایران ظرفیت بازرسی آژانس را کاهش دهد او چطور می خواهد متضمن این شود که اطلاعات درباره مبنای کار در فعالیت هسته ای ایران موثق [و طبق معیارهای تعیین شده در توافق] است. او درباره همکاری های ایران و آژانس نیز توضیح داد که سطح همکاری ها اصلا به سطحی که باید باشد، نزدیک نیست. گروسی در عین حال تاکید کرد که «پاسخ به سوالات آژانس، اختیاری و انتخابی نیست، یک وظیفه است.»
اما از سوی ایران، محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی در آخرین اظهارنظرش درباره سه مکان ادعایی صحبت های قابل تاملی داشت؛ به گزارش پایگاه خبری انتخاب، اسلامی در گفت‌وگو با همشهری درباره ذرات اورانیوم کشف شده در برخی مکان هایی که از سوی بازرسان آژانس بازدید شده، توضیح داد: «مکان هایی که بازرسی کرده اند، یکی گاوداری، یکی معدن متروکه و یکی ضایعات فروشی است که به گفته سرویس های بیگانه و منافقین، محل فعالیت هسته ای ایران بوده است. در یک ضایعاتی نمونه برداری کرده اند و این ضایعات از کشورهای مختلف، وارد کشور شده است.»
رئیس سازمان انرژی اتمی با بیان اینکه ممکن است جایی ضایعاتی وارد شده باشد که آلودگی داشته باشد، افزود: «ضایعات از عراق و کشورهای مختلف می آید. در موارد بسیاری شاهدیم ضایعاتی که از عراق، از سوی بخش خصوصی یا افرادی که در کار خریدوفروش ضایعات هستند وارد می‌شود، آلودگی هایی دارد. این آلودگی است و مواد هسته ای نیست. می خواهند بدانند منشأ آلودگی چیست؛ ما نیز پاسخ های مستند و مستدل به آنها داده ایم. حالا ابهام دارند و اصرار دارند این را تکرار کنند. اما صادقانه برخورد نمی کنند و اراده سیاسی برای تحت فشار قرار دادن ایران دارند.»
در واقع ایران با این صحبت های اخیر اسلامی آب پاکی را روی دست آژانس ریخت و تاکید کرد که درباره سه مکان ادعایی، هم توضیحات لازم داده شده و هم از اساس دیگر امروز این ادعاها علیه ایران جای بحث ندارد. این در حالی است که آژانس معتقد است شاید بتوان با همکاری با این نهاد بین‌المللی تا حدودی از این وضعیت خارج شد.
پایان ضرب الاجل مارس
همچنین در قطعنامه آخر شورای حکام که اواخر آبان ماه منتشر شد از ایران خواسته شده بود که تا پایان ماه نوامبر یک نشست فنی با آژانس داشته باشد.
در یکی از بندهای مهم این قطعنامه تاکید شده بود که ایران باید همکاری های موثر خود را که شامل توضیحات معتبر فنی در ارتباط با موضوعاتی شامل دسترسی به محل ها، مواد هسته ای و برداشتن نمونه های موردنیاز در سه سایت گفته شده است، انجام دهد.
نهم آذر ماه آخرین روز ماه نوامبر بود اما هیچ نشستی بین ایران و آژانس تا به امروز که اواسط دسامبر است برگزار نشده است. همچنین تا دو ماه دیگر نشست فصلی بعدی آژانس در ماه مارس برگزار می‌شود که اگر تا آن زمان روند مناسبات ایران و آژانس هیچ تغییری پیدا نکند احتمالا باید در انتظار یک چشم انداز منفی باشیم؛ زیرا شکاف بین تهران و آژانس هر روز بیشتر می‌شود.
تقابل با آژانس
همچنین اسلامی در بخش دیگری از گفت‌وگوی خود با همشهری گفت: «وقتی سه وزیر (وزرای تروئیکای اروپا) پای نامه ای را امضا می‌کنند و نامه ای تهاجمی می نویسند، مشخص است که سیاسی است و پایه درستی ندارد و ما نیز بر اساس اقدام راهبردی مصوب مجلس اقدام متقابل انجام می دهیم که موثر واقع شده است.» این اظهارنظر رئیس آژانس نیز بیانگر آن است که چون تهران معتقد است طرف غربی از آژانس به عنوان اهرم سیاسی علیه ایران استفاده می‌کند، ایران نیز می خواهد مقابله به مثل کند. از منظر دیگر ایران به دلیل بی اعتمادی به غرب می خواهد پیش از شروع مذاکرات برجامی، مساله پادمان حل و فصل شود یعنی به نوعی مذاکرات برجامی و توافق به حل مساله پادمان گره خورده است. اما آژانس می گوید که این نهاد جدای از بحث برجام باید به فعالیت‌هایش بپردازد. بنابراین حتی در خصوص چگونگی و زمان همکاری ها نیز ادراک های متفاوتی از سوی ایران و آژانس مشاهده می کنیم. در چنین شرایطی همان‌طور که اشاره شد، تا زمان برگزاری نشست مارس شورای حکام گره کور وین باز نمی‌شود.
قطعنامه در نشست مارس یا ژوئن؟
کوروش احمدی، دیپلمات پیشین ایران در این خصوص به روزنامه «دنیای‌اقتصاد» گفت که اگر روند بین ایران و آژانس به همین ترتیب پیش برود یعنی تحولی از سوی ایران و نشانه مثبتی از سوی آژانس دیده نشود، احتمال اینکه پرونده ایران را به شورای امنیت ارجاع دهند، وجود دارد.
احمدی افزود: «البته این گزینه هم مطرح است که سه ماه دیگر نیز به ایران فرصت دهند و در نشست بعدی یعنی ماه ژوئن این تصمیم را بگیرند.» وی تاکید کرد که مجموع تحولات و مسائل دیپلماتیک و مسائل داخلی ایران در تصمیم شورای حکام موثر است. این دیپلمات پیشین توضیح داد: «اما اگر تحول خاصی رخ ندهد احتمالا شورای امنیت در ماه مارس یا در نشست بعدی مکانیزم ماشه را فعال می‌کند.»
مسائل فنی، تابع سیاست است
همچنین دکتر رحمن قهرمانپور، پژوهشگر ارشد مسائل بین‌الملل نیز در رابطه با دلایل کند شدن همکاری های ایران و آژانس به «دنیای‌اقتصاد» گفت: «روابط ایران و آژانس همیشه تابعی از اتفاقات سیاسی خارج از آژانس بوده است؛ درواقع اساسا کارکرد سازمان‌های بین‌المللی، متاثر از مسائل سیاسی بیرون است.»
وی افزود: «بنابراین من اختلاف اخیر بین ایران و آژانس را غیرقابل حل نمی دانم و اگر روابط ایران با آژانس به مراحل پیچیده و سختی رسیده به این دلیل است که در موضوع برجام نیز روابط ما سخت است.»
قهرمانپور با اشاره به اینکه مسائل فنی هسته ای همواره تابعی از مسائل سیاسی بوده و مستقل عمل نکرده است، تاکید کرد: «در این بین باید توجه داشت که سخت ترین مساله ایران با آژانس که پرونده مطالعات ادعایی بود حل شد؛ بنابراین وقتی پرونده ای به این سختی حل شده طبیعتا موضوع سه مکان ادعایی نیز قابل حل است.»
این پژوهشگر درباره عمده ترین اختلاف دیدگاه های ایران و آژانس یا غرب نیز گفت: «الان ایران می خواهد مساله سه مکان ادعایی، دستاویزی برای طرف مقابل نباشد؛ یعنی می خواهد پرونده سه مکان ادعایی یک جا حل شود اما آژانس می گوید ما بر اساس رویه آژانس کار می کنیم یعنی یک به یک مکان ها را بررسی می‌کنند. همچنین ایران می گوید قبل از توافق برجام این پرونده بسته شود اما آژانس می گوید الزامی ندارد.»
قهرمانپور در پاسخ به سوالی در مورد چشم انداز و آینده روابط ایران و آژانس هم تاکید کرد که چشم انداز مثبتی دیده نمی‌شود و ممکن است در اجلاس ماه مارس پرونده ایران به شورای امنیت ارجاع داده شود که در این صورت شرایط بسیار پیچیده می‌شود و تحریم‌ها بازمی‌گردد.
--> اخبار مرتبط