یار همیشگی در بحران؛ چین مانع شکست ایران شد

• فهرست محتوا
• سیستم مخفی پرداخت نفت؛ میلیاردها دلار خارج از کنترل آمریکا
• شبکه تهاتر خودرو در برابر فلز

چین با ایجاد شبکه‌های مالی و تجاری موازی، به موتور محرک دور زدن تحریم‌های ایران تبدیل شده و از طریق سیستم‌های پنهان پرداخت نفت و تهاتر کالا، راهی برای تداوم تجارت با تهران ساخته است. بنیاد دفاع از دموکراسی طی گزارشی نوشته، پکن به موتور مرکزی راهبرد ایران برای دور زدن تحریم‌ها تبدیل شده است.

سال‌هاست که چین بزرگ‌ترین خریدار نفت و دیگر کالاهای تحریم‌شده ایران بوده است، به‌طوری‌که حدود 90 درصد نفت صادراتی و 25 درصد کالاهای غیرنفتی ایران را خریداری می‌کند، اما چگونگی تامین مالی این تجارت غیرقانونی تا مدت‌ها نامشخص مانده بود.

علاوه بر این، با کاهش فعالیت بانک‌های بزرگ چینی در ارتباط با ایران به‌دلیل نگرانی از تحریم‌ها، پرسش‌های زیادی درباره نحوه عملکرد تجارت گسترده چین و ایران بی‌پاسخ مانده است.

این بنیاد با استناد به گزارش‌های جدید وال‌استریت ژورنال و بلومبرگ که در تاریخ 5 اکتبر منتشر شده‌اند، نوشته است، این گزارش‌ها دو ستون اصلی شبکه دور زدن تحریم‌های ایران را فاش کرده‌اند: یک شبکه مخفی پرداخت نفت در ازای پروژه‌های زیرساختی و یک سیستم مبادله کالایی پیشرفته که بر بخش‌های خودروسازی و فلزات تحریم‌شده ایران متمرکز است. این دو مکانیسم نشان می‌دهند که چین به‌طور پنهانی در حال ساخت سیستم‌های مالی موازی است که تحریم‌های آمریکا را دور می‌زنند و به ایران اجازه می‌دهند صادرات نفت خود را ادامه دهد، کالاهای حیاتی وارد کند.

سیستم مخفی پرداخت نفت؛ میلیاردها دلار خارج از کنترل آمریکا

روزنامه وال‌استریت ژورنال یک معماری پرداخت پنهان را آشکار کرده که میلیاردها دلار پول از پکن به تهران برای خرید نفت خام را خارج از سیستم مالی تحت رهبری آمریکا منتقل می‌کند. محور این طرح، یک شرکت دولتی و یک نهاد مالی مبهم به نام Chuxin است که در فهرست رسمی بانک‌های ثبت‌شده چین وجود ندارد.

در این چارچوب، شرکت‌هایی مرتبط با تاجر تحریم‌شده آمریکایی نفت ایران را به چین ارسال می‌کنند. خریداران چینی پول را به حساب Chuxin واریز می‌کنند و سپس Chuxin این وجوه را به پیمانکاران چینی که در ایران پروژه‌های زیرساختی تحت بیمه همان شرکت دولتی کار می‌کنند، انتقال می‌دهد.

به گفته مقامات غربی، در سال 2024 حدود 8.4 میلیارد دلار از پرداخت‌های نفتی از طریق این شبکه جریان داشته است که هزینه پروژه‌هایی از فرودگاه‌ها و پالایشگاه‌ها گرفته تا شبکه‌های حمل‌ونقل را تأمین کرده است. این مدل شباهت زیادی به چارچوب «نفت در برابر وام» چین در عراق دارد، جایی که وام‌های تحت پوشش همان شرکت بیمه ساخت‌وسازها را در ازای دریافت بلندمدت نفت تامین مالی می‌کنند. این موضوع می‌تواند توضیح دهد که چرا بدهی‌های خارجی بانک مرکزی ایران تحت تحریم‌ها افزایش یافته است؛ احتمالا تهران از درآمدهای نفتی به‌عنوان وثیقه برای دریافت وام‌ها و خطوط اعتباری از چین استفاده می‌کند.

شبکه تهاتر خودرو در برابر فلز

در کنار مدل نفت در برابر زیرساخت، بلومبرگ فاش کرده که خودروسازان و شرکت‌های فلزی بزرگ چینی، به‌ویژه شرکت خودروسازی چری و گروه فلزات غیرآهنی تونگ لینگ، یک سیستم تهاتر کالایی با ایران ایجاد کرده‌اند تا از کانال‌های بانکی سنتی اجتناب کنند.

در این سازوکار، شرکت‌های چینی قطعات خودرو را به‌صورت «نیمه‌مونتاژشده» به ایران صادر می‌کنند و شرکت‌های محلی آن‌ها را به خودروهای کامل تبدیل می‌کنند. در عوض پول نقد، شرکت‌های چینی محموله‌های مس و روی ایرانی را دریافت می‌کنند که توسط Tongling و سایر واسطه‌ها در بازار مجددا فروخته می‌شود. در همین حال، شرکت‌های دانگ فنگ، چری و جک همگی با خودروسازان ایرانی همکاری دارند.

با اینکه میزان این تجارت در مقایسه با 19 میلیارد دلار صادرات چین به ایران بین آوریل 2024 تا مارس 2025 اندک است، اما چند صد میلیون دلار مبادله از طریق این شبکه تهاتری نشان‌دهنده گسترش نظام مالی چندپاره جهانی است. بازیگران استانی و شرکت‌های دولتی چین، به‌ویژه در مناطق صنعتی، فعالانه به تداوم دور زدن تحریم‌ها کمک می‌کنند.