1+4 ایراد قطار حومه‌ای
رئیس‌جمهور با شناسایی 1+4 نقص شبکه قطارهای حومه‌ای، تدابیری را برای رفع نقاط ضعف موجود پیشنهاد کرده است. با وجود آنکه راهکارهای پیشنهادی رئیس‌جمهور در سطح حداقلی ارزیابی می‌شود و پاسخگوی گستره مشکلات شبکه ریلی حومه‌ای نیست، اما همین شناسایی دقیق، به عنوان گام اول عبور از وضعیت فعلی، مهم و موثر است و باید در گام بعدی، این نقاط ضعف را با تدوین یک بسته مکمل، برطرف کرد.
عدم اتصال مستقیم شبکه ریلی حومه‌ای به مترو در شهرهای مترودار، به نحوی که امکان تبادل مسافر وجود داشته باشد، یکی از مهم‌ترین نواقصی است که مسعود پزشکیان در نشست توسعه راهبری قطارهای حومه‌ای و منطقه‌ای راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران به آن اشاره کرده است.
به گزارش «دنیای اقتصاد»، رئیس‌جمهور با تاکید بر ضرورت افزایش کیفیت خدمات عمومی قطارهای حومه‌ای و منطقه‌ای تصریح کرد که برای توسعه راهبری قطارهای حومه‌ای باید کارگروهی تشکیل شود و مسائلی همچون اصلاح ساختار، بهره‌گیری از تجربه مشاوران مجرب داخلی و بین‌المللی، مشخص شدن شیوه مدیریت، برنامه‌ریزی، اجرای طرح‌ها و تامین منابع را بررسی کند. وی تاکید کرد: برای افزایش بهره‌وری و توسعه زیرساخت‌های راه‌آهن و قطارهای حومه‌ای، علاوه بر بهره‌گیری از دانش اساتید و دانشگاهیان کشور، باید از تجربه کشورهای دیگر نیز که در این زمینه پیشگام هستند، استفاده شود.
مسعود پزشکیان روز پنج‌شنبه با حضور در ایستگاه مرکزی راه‌آهن تهران در نشست توسعه راهبری قطارهای حومه‌ای و منطقه‌ای راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران شرکت کرد. پزشکیان همچنین بر افزایش بهره‌وری، ماموریت‌محور کردن فعالیت قطارهای حومه‌ای، افزایش کیفیت خدمات در راستای ارتقای رضایت‌مندی مردم، بهبود خدمات برای استفاده تکمیلی خانواده‌ها از مترو و قطار با اتصال ایستگاه‌ها و ایجاد پارکینگ در کنار آنها، کاهش مصرف انرژی، کاهش تاخیر در جابه‌جایی کالا و کنترل سوله‌های موجود تاکید کرد.
پزشکیان در سخنان خود 1+4 چالش عمده شبکه قطارهای حومه‌ای را شناسایی و تشریح کرد و در عین حال، راهکارهایی نیز برای افزایش کیفیت خدمات این حوزه ارائه داد. نقص اولی که پزشکیان مورد توجه قرار داد، ناوگان فرسوده در این شبکه است. ناوگان مورد استفاده در شبکه قطارهای حومه‌ای در کشور از نوع قطارهای سالنی (ریل‌باس) است که نه تنها تعداد آنها محدود است، بلکه بخش قابل‌توجهی از آنها نیز فرسوده و حتی تعدادی از آنها به واسطه نیاز به تعمیرات اساسی کاملا متوقف و خارج از سرویس است.
در حال حاضر به دلیل نبود تعداد کافی ناوگان ریل‌باس برای حمل مسافران حومه‌ای کشور، از پنج نوع قطار مختلف در خطوط حومه‌ای استفاده می‌شود که عمر برخی از آنها بسیار بالاست. برای مثال سال ساخت واگن‌های درجه 2 آلمانی با 64 و 70 صندلی قدیمی و کشنده لکوموتیو، بین سال‌های 1352 تا 1356 است.
پزشکیان در این نشست دستور داد هزینه تعمیرات اساسی 9 دستگاه ریل‌باس تامین شود تا به چرخه فعالیت بازگردد. البته 9 دستگاه در برابر ناوگان فعال ریل‌باس کشور که بیش از 60دستگاه است، عدد قابل‌توجهی نیست و شاید بتواند کسری در یک یا حداکثر دو خط حومه‌ای را جبران کند؛ با این حال اشاره درست رئیس‌جمهور به فرسودگی این ناوگان و تاثیر آن بر رضایت عمومی مسافران، بر ضرورت ارتقای تعداد و کیفیت این ناوگان می‌افزاید.
رئیس جمهور در بخش دیگری از سخنانش به کمبود زیرساخت‌های شبکه ریلی اشاره و تاکید کرد که منابع توسعه زیرساخت‌های شبکه ریلی باید به شیوه‌های مشخص شده تامین شود. به گزارش «دنیای اقتصاد»، یکی از زیرساخت‌هایی که نیازمند توسعه در این بخش است، شبکه ریلی اختصاصی قطارهای حومه‌ای است.
در جدیدترین نسخه طرح جامع حمل‌ونقل و ترافیک شهر تهران با بیش از 900کیلومتر خط ریلی، برای اولین بار «قطار حومه‌ای» به عنوان یک مُد همگانی به رسمیت شناخته شد؛ در این طرح علاوه بر پیش‌بینی دو خط اکسپرس مدرن به طول مجموع 246کیلومتر که مبدا و مقصد آنها شهرهای اقماری اطراف تهران است، سه محور دو خطه اختصاصی در شبکه راه‌آهن برای سرویس قطار حومه‌ای به ساکنان پرند، هشتگرد و پیشوا به طول مجموعا 188کیلومتر پیش‌بینی شد. به این ترتیب با احتساب 91کیلومتر مترو، طول کل شبکه ریلی تهران - حومه در افق طرح جامع جدید شهر تهران یعنی سال 1420 به 525کیلومتر خواهد رسید.
فقدان ایستگاه‌های تبادلی میان مترو و راه‌آهن حومه‌ای، نقطه ضعف سومی است که مسعود پزشکیان به آن اشاره کرد و گفت: در‌حال‌حاضر بسیاری از بخش‌های شبکه ریلی کشور ناقص هستند؛ باید نقاط تبادلی ایستگاه‌های مترو و شبکه راه‌آهن منطقه‌ای تکمیل و تجهیز شود تا مسافران و شهروندان بتوانند جابه‌جایی و تردد آسانی با استفاده همزمان از این شبکه داشته باشند.
بررسی «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد، بسیاری از حومه‌نشینان پایتخت و دیگر شهرهای بزرگ که با هدف کار و تحصیل در حال تردد دائمی به این مراکز جمعیتی هستند، دسترسی مطلوبی از شبکه راه‌آهن به شبکه مترو درون شهری و بالعکس ندارند و این موضوع به عنوان یک دغدغه مهم برای ساکنان شهرهای اقماری مطرح است. حومه‌نشین‌ها خواستار آن هستند که امکان تبادل سفر بین راه‌آهن و مترو در چند نقطه مختلف شهر مادر وجود داشته باشد.
مقصود رئیس‌جمهور صرفا وجود ایستگاه مترو، در محوطه ایستگاه راه آهن نیست؛ کمااینکه دست‌کم در تهران و مشهد، هم‌اکنون چنین دسترسی‌هایی وجود دارد؛ آنچه لازم است در فاز توسعه‌ای پیش‌بینی شود، امکان تبادل سفر مستقیم میان این دو شبکه ریلی آن هم در بیش از یک نقطه از شهرهای بزرگ است. برای این منظور بهتر است در هر کدام از موقعیت‌های جغرافیایی (شمال، جنوب، شرق و غرب) یک ایستگاه تبادلی برای مسافران شهر حومه‌ای واقع در حریم آن محدوده وجود داشته باشد تا مسافر مترو به صورت مستقیم بتواند وارد شبکه راه‌آهن حومه‌ای شود. در مورد پایتخت، در صورت تصویب نسخه پیشنهادی طرح جامع حمل‌ونقل و ترافیک شهر تهران، چنین اتصالاتی نیز باید پیش‌بینی شود تا هم مترو و هم شبکه قطار حومه‌ای به حداکثر بهره‌وری در پوشش سفرهای تهران - حومه برسند.
کسری پارکینگ برای خودروهای سواری در محوطه پیرامونی ایستگاه‌های راه‌آهن، چهارمین نقصی است که پزشکیان در بحث ضرورت اصلاح دسترسی به شبکه ریلی حومه‌ای به آن اشاره کرد. برخی از مسافران پایتخت تمایل دارند تا رسیدن به ایستگاه راه‌آهن از خودروی شخصی استفاده کنند؛ بنابراین پیش‌بینی فضای پارکینگ و توقفگاه خودرو در محوطه اطراف ایستگاه قطارهای حومه‌ای به ویژه در شهرهای کوچک لازم و ضروری است. این اقدام، مشوقی برای استفاده از قطار حومه‌ای به جای خودرو خواهد بود و بار ترافیکی کلان‌شهرهای مادر را نیز سبک خواهد کرد.
اما رئیس‌جمهور علاوه بر اشاره مستقیم به این چهار نقص قطارهای حومه‌ای، مساله پنجمی را هم شناسایی کرد که اگرچه در سخنانش مورد اشاره مستقیم قرار نگرفت، اما دغدغه رفع آن مطرح شد. این نقص، ازدحام مسافر در قطارهای حومه‌ای، آن هم برای مسافت‌های طولانی با زمان سیر عمدتا بیش از یک ساعت است. تاکید رئیس‌جمهور بر تلاش برای ایجاد تسهیلات و تردد راحت مسافران حومه به کلان‌شهرها و پایتخت، در واقع اشاره‌ای تلویحی به همین ازدحامی است که حومه‌نشین‌ها هر روز در قطارها تجربه می‌کنند. به نظر می‌رسد این سخنان، اشاره‌ای به مصائب ناشی از اشباع قطارهای حومه‌ای از مسافر است که به دلیل کمبود شدید ناوگان رخ می‌دهد.
رئیس‌جمهور پیش از حضور در این نشست، با قطار حومه‌ای به شهرستان ورامین سفر کرد و احتمالا تجربه این سفر و آشنایی با ظرفیت‌ها و کیفیت فعالیت این مسیر، یکی از دلایل تاکید وی برای ایجاد تسهیلاتی به‌منظور تردد راحت با قطارهای حومه‌ای بوده است. البته شهرستان ورامین نسبت به دیگر شهرهای اقماری اطراف تهران از جمله پرند، هشتگرد و قزوین تقاضای سفر به‌مراتب کمتری دارد و شاید تصویری که رئیس‌جمهور در جریان این تجربه سفر به ورامین داشته، آن‌طور که باید دقیق نباشد؛ اما اصل شناسایی این مساله از سوی وی و تاکید بر راحتی سفر برای مسافران تمرکز بر نقطه درستی است.
در‌حال‌حاضر کمبود قطارهای حومه‌ای، ریسکِ سفر با ناوگان غیرمطمئن مسافربری شخصی برای حومه‌نشینان به‌ویژه ساکنان شهرهای اقماری واقع در اطراف پایتخت و کلان‌شهرها را افزایش داده است و این مساله به چاره‌اندیشی اساسی نیاز دارد. قتل الهه حسین‌نژاد، شهروند ساکن اسلامشهر در جریان بازگشت از محل کار خود در تهران به خانه، توسط راننده یک خودروی مسافربر شخصی، یکی از چراغ‌های هشدارِ جدی درباره ضعف ناوگان حمل‌ونقل عمومی را روشن کرد، چراکه در نبود قطارهای حومه‌ای، کسانی که ناگزیر به سفر تهران - حومه هستند، به دلیل کمبود ناوگان، ناگزیر به استفاده از وسایل نقلیه شخصی خواهند بود. برای جبران این کمبود، نیازمند تامین جذب سرمایه بخش خصوصی به منظور ناوگان ریل‌باس هستیم.
جبارعلی ذاکری مدیرعامل شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران نیز در سخنانی، به تشریح آخرین وضعیت زیرساخت‌های این مجموعه پرداخت و گفت: چنانچه طرح توسعه قطارهای حومه و منطقه‌ای تکمیل شود، در مجموع می‌توانیم با 300ریل‌باس، سالانه 160میلیون مسافر جابه‌جا کنیم. طرح توسعه سطح 3 و 4 قطار حومه‌ای در محور غرب استان تهران نیز 75درصد پیشرفت داشته است.
به گزارش «دنیای اقتصاد»، توسعه قطارهای حومه‌ای از محورهای اصلی سیاست حمل‌ونقل دولت چهاردهم بوده است. وعده وزرای راه و شهرسازی و نیز، کار، تعاون و رفاه اجتماعی و حالا وعده و دستور رئیس‌جمهور برای ارتقای شبکه قطارهای حومه‌ای در انتظار عملیاتی شدن است. در صورت تحقق این وعده‌ها، این رویکرد به معنای آغاز دوره‌ای تازه در ساماندهی سفرهای روزانه میان شهرهای اقماری و کلان‌شهرها خواهد بود؛ اقدامی که ایمنی سفر را افزایش خواهد داد و با صرفه‌جویی در زمان و کاهش فشار ترافیکی بر شهرهای بزرگ، تردد ایمن، آسان و راحت را به واقعیت نزدیک‌تر خواهد کرد.