3 سناریوی سازمان ملل از آینده جمعیتی ایران / کاهش جمعیت کشور به 72 میلیون نفر تا سال 1479
رئیس کمیته مطالعات و پایش سیاست‌های جمعیتی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه در صورتی که نرخ باروری پایین‌تر از حد جایگزینی تثبیت شود، با گذشت زمان نرخ رشد جمعیت کمتر می‌شود، به صفر می‌رسد و شروع به منفی شدن می‌کند، گفت: باتوجه به اینکه اکنون نرخ باروری زیر حد جایگزینی است، پیش‌بینی می‌شود در سال‌های 1415 تا 1420 نرخ رشد جمعیت به صفر برسد و پس از آن منفی شود.
محمد جواد محمودی در گفت‌وگو با ایسنا، به ارائه وضعیت جمعیت ایران پرداخت و با بیان اینکه در محاسبه نرخ رشد جمعیت، نرخ زاد و ولد از اهمیت خاصی برخوردار است، اظهار کرد: از سال 1380 تا سال 1394 در کشور افزایش موالید در حال رخ دادن بوده است، اما پس از سال 1394 به علت خالی‌شدن توان درونی جمعیت، تعداد تولدها با شیب تقریبا تندی شروع به کاهش کرده است، به طوریکه در سال 1399 تعداد موالید کشور (یک میلیون و 114 هزار تولد) نسبت به سال 1394 (یک میلیون و 570 هزار تولد) با کاهش بیش از 29 درصدی (کاهش بیش از 450 هزار تولد) همراه بوده که این روند طی چند دهه اخیر بی‌سابقه بوده است.
کاهش تعداد موالید به کمترین حد خود در سال 99
وی با اشاره به اینکه تعداد تولدهای سال 1399 در مقایسه با سال 1398 نیز نشان‌دهنده کاهش تعداد تولدهای حدود 82 هزار نفری است، اظهار کرد: میزان موالید از حدود 20 در هر هزار نفر جمعیت در سال 1394 با کاهشی محسوس به 13.3 در هر هزار نفر جمعیت در سال 1399 به کمترین حد خود در طی 50 سال گذشته رسیده است.
رئیس کمیته مطالعات و پایش سیاست‌های جمعیتی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی معتقد است که باتوجه به کاهش تعداد تولدها در سه ماهه اول سال جاری، پیش‌بینی می‌شود نرخ رشد جمعیت کمتر هم شود.
محمودی با بیان اینکه نرخ رشد طبیعی جمعیت با نرخ رشد جمعیت متفاوت است، تاکید کرد: در نرخ رشد جمعیت، نرخ مهاجرت نیز مورد محاسبه قرار می‌گیرد، اما در نرخ رشد طبیعی جمعیت، نرخ زاد و ولد و نرخ مرگ و میر محاسبه می‌شود. در سال 1398 نرخ رشد طبیعی جمعیت حدود 0.95 درصد بوده اما سال 99 این نرخ به 0.73 درصد رسیده است.
نرخ رشد طبیعی جمعیت به کمتر از یک درصد رسیده است
بنابر اظهارات رئیس کمیته مطالعات و پایش سیاست‌های جمعیتی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی و طبق برآوردهای انجام شده بر مبنای نتایج سرشماری، جمعیت ایران در پایان سال 1399 به حدود 84 میلیون نفر رسیده است؛ مطابق نتایج سرشماری، نرخ رشد جمعیت از 3.2 درصد در سال 1365 به 1.29 درصد در سال 1390 و 1.24درصد در سال 1395 رسیده است. برآوردها نشان می‌دهد که نرخ رشد طبیعی جمعیت در حال حاضر به کمتر از 1 درصد (0.73 درصد) رسیده است، ضمن آنکه پیش‌بینی می‌شود در سال‌های آینده با کاهش بیشتر نرخ رشد جمعیت مواجه باشیم؛ مطلوب نبودن این اتفاق ناظر بر این است که هر زمان نرخ رشد جمعیت کاهش پیدا کند، درصد جمعیت سالخورده‌ها زیاد و افراد در معرض کار کم می‌شوند.
محمودی در ادامه به تحلیلی از وضعیت نرخ رشد جمعیت در آینده پرداخت و اظهار کرد: فارغ از شرایط اقتصادی و شیوع کرونا، آنچه نرخ رشد جمعیت در آینده را تعیین می‌کند، به ساختار سنی جمعیت و متولدین دهه 60 و بعد از آن بازمی‌گردد: با گذشت زمان این افراد به سن ازدواج می‌رسند و ازدواج می‌کنند و صاحب فرزند می‌شوند. بنابراین زمانی که ازدواج به طور طبیعی کاهش می‌یابد، به تناسب آن، از میزان فرزندآوری هم کاسته می‌شود.
نگاهی به نرخ باروری از سال سال 65 تا 99
وی با بیان اینکه پیش‌بینی نرخ رشد جمعیت در آینده به نرخ باروری بستگی دارد، گفت: نرخ باروری در سال 1365، به ازای هر زن 6.5 فرزند بوده است، اما در سرشماری سال 1390 این رقم به 1.75 فرزند و در سال 1395 به 2.01 فرزند رسید. باتوجه به روند سال‌های گذشته، برآورد می‌شود نرخ باروری در سال 1399، 1.65 فرزند به ازای هر زن باشد.
پیش‌بینی‌های سازمان ملل در خصوص جمعیت ایران تا سال 1479
در این راستا رئیس کمیته مطالعات و پایش سیاست‌های جمعیتی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی به نتایج پیش‌بینی‌های سازمان ملل در سال 2017 استناد کرد و گفت: نتایج در مورد تحولات باروری نشان می‌دهد که در هر سه سناریو (پایین، متوسط و بالا) تا سال 1420 سطح باروری ایران به سطح جانشینی افزایش نخواهد یافت و پیش‌بینی تعداد و نرخ رشد جمعیت ایران (هزار نفر) براساس سه سناریو سازمان ملل بازنگری شده در سال 2017 در هر سه سناریو کاهشی خواهد بود.
براساس نتایج پیش‌بینی‌های سازمان ملل در سال 2017 محمودی اعلام کرد که در سناریوی حد پایین در سال 1409 نرخ رشد جمعیت ایران به حدود صفر می‌رسد و بر مبنای سناریوی حد متوسط در سال 1429 نرخ رشد جمعیت ایران منفی می‌شود.
به گفته وی، همچنین تغییرات حجم جمعیت ایران بر اساس سناریوهای سازمان ملل (بازنگری شده در سال 2017) نشان می‌دهد در صورت ادامه روند کنونی کاهش باروری، بر اساس سناریوی حد پایین، جمعیت ایران تا سال 1430 به حدود 82 میلیون نفر، در سال 1439 به حدود 77.6 میلیون نفر و تا سال 1479 به حدود 42 میلیون نفر کاهش خواهد یافت. همچنین در صورت تحقق سناریوی حد متوسط، جمعیت ایران تا سال 1430 به حدود 93 میلیون نفر، سپس تا سال 1479 به حدود 72 میلیون نفر کاهش خواهد یافت.
محمودی در پاسخ به این سوال که برای افزایش جمعیت و جبران روند کاهشی نرخ رشد جمعیت طی سال‌های اخیر نیازمند چه سیاستگذاری‌هایی هستیم؟، یادآور شد: شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 1390 ذیل نقشه مهندسی و فرهنگی کشور، در راهبردهای کلان سوم و چهارم، تحت عنوان سیاست‌های خانواده و سیاست‌های جمعیتی اقدامات ملی و راهبردی را برای افزایش فرزندآوری و حمایت از خانواده تصویب کرد که بر مبنای آنها سیاست کلی جمعیت مجمع تشخیص تهیه و ابلاغ شد؛ این سیاست‌ها دارای 14 بند است.
وی یادآور شد: بند اول سیاست کلی مجمع تشخیص شامل ارتقاء پویایی، بالندگی و جوانی جمعیت با افزایش نرخ باروری به بیش از سطح جانشینی است. بندهای دیگر آن نیز درخصوص سالمندی، رفع موانع ازدواج، تسهیل و ترویج تشکیل خانواده و تربیت نسل صالح و کارآمد و حتی تعیین نهادی متولی برای پیگیری موضوعات جمعیتی است.
رئیس کمیته مطالعات و پایش سیاست‌های جمعیتی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه به سیاست‌های افزایش فرزندآوری مجلس نیز اشاره کرد و افزود: سیاست‌های افزایش فرزندآوری نیز در مجلس پیگیری شد که در نهایت منجر به تصویب طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده شد. انتظار می‌رود باتوجه به مشوق‌های مالی و معنوی که در این طرح پیش‌بینی شده است اگر توسط شورای نگهبان به تصویب برسد، ابزاری حداقلی برای تشویق و کمک به مردم داشته باشیم.
محمودی در پاسخ به سوالی درخصوص انتقاداتی که به ماده 53 و 56 طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده، درباره حذف غربالگری و سقط درمانی وارد شده بود، بیان کرد: موضوعاتی که در گذشته مطرح شد، اصلاح و در طرح تصویب شده، تنها موضوع اصلاح روش‌های غربالگری مطرح است.
وی با اشاره به تبصره سه ماده 53 طرح یاد شده، یادآور شد: آن چه از ابتدا خواسته متخصصین مختلف بوده است و هم اکنون نیز در این طرح ممنوع شده است: «مجازات پزشک به دلیل اجبار به غربالگری» است. در واقع اجبار به غربالگری ممنوع شده است و به عنوان امری تخصصی در اختیار پزشک متخصص یا به عنوان امری اختیاری به والدین معطوف شده است. این همان سیاستی است که وزارت بهداشت نیز رسما اعلام کرده است.
وی درخصوص چرایی سخت‌تر شدن غربالگری نیز اینطور بیان کرد: وزارت بهداشت اعتراف می‌کند که در گذشته غربالگری و سقط درمانی رها بوده است. وزارت بهداشت قبول دارد که که زمانی که غربالگری را انجام می‌دادند مثبت کاذب و منفی کاذب نیز زیاد بوده است، یعنی بیش از آنچه نیاز بوده انجام می‌شده است به همین دلیل اگر آخرین اصلاحات طرح جوانی جمعیت را بررسی کنیم می‌بینیم که تنها بحث ساماندهی موضوع غربالگری مطرح است.
انتهای پیام
