آتش‌نشان جنگ اقتصادی

ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، در حال بازدید از نمایشگاه برندهای روسی که با شعار «ایده‌های قوی برای دوران جدید» برگزار شد./ عکس: AFP

«آناتولی کورمانایف» در گزارشی برای نیویورک‌تایمز نوشت، روسیه پس از آغاز جنگ در اوکراین در سال2022، هزینه‌های دولتی را به‌طور قابل‌توجهی افزایش داد و رونق اقتصادی را مهندسی کرد. آن رونق اکنون به پایان رسیده است. انتظار می‌رود اقتصاد این کشور در سال جاری (2025) یک تا 2درصد رشد کند که نسبت به 4.7درصد در سال2024 کاهش نشان می‌دهد. درآمد نفت در حال کاهش است؛ رشد اکثر صنایع غیرنظامی متوقف شده؛ نرخ‌های بالای بهره، سرمایه‌گذاری خصوصی را خفه و شرکت‌های بزرگ شروع به مرخصی دادن اجباری به کارگران کرده‌اند.

تیم باتجربه آتش‌نشانان اقتصادی پوتین تاکنون از تبدیل شدن رکود به بحران جلوگیری کرده است. برخی از سیاستگذاران حتی از رکود اقتصادی استقبال کرده‌اند. مصرف‌کنندگان و مشاغل روسی در مورد هزینه‌ها محتاط‌تر شده‌اند و این امر تورم افسارگسیخته را کاهش داده، وام‌های سفته‌بازانه را کند کرده و کمبود نیروی کار را کاهش داده است. «الویرا نابیولینا»، رئیس بانک مرکزی روسیه در ماه ژوئیه گفت: «اقتصاد در حال بازگشت به رشد متعادل‌تر است.» تورم روسیه حدود 9درصد در سال و نرخ بهره 18درصد است. این امر تاکنون تاثیر چندانی بر بسیاری از مردم عادی روسیه نداشته است؛ زیرا دستمزدها در بسیاری از بخش‌ها سریع‌تر از قیمت‌ها افزایش یافته است و به این دلیل که روس‌هایی که در بانک پول دارند، بهره بالایی دریافت می‌کنند. براساس یک مقاله تحقیقاتی از سوی «سینیکا پاروینن» و «ویلیام پایل»، اقتصاددانان بانک فنلاند، با وجود تلفات انسانی عظیم، جنگ سطح زندگی یک روس معمولی را - به طرز متناقضی - به بالاترین سطح در یک دهه اخیر رسانده است. اما خطرات چیست؟

بزرگ‌ترین خطر برای اقتصاد روسیه از کاهش درآمد نفتی ناشی می‌شود که 18درصد در سال جاری کاهش یافته است و این عمدتا به‌دلیل کاهش قیمت جهانی نفت است. کاهش درآمد، دولت روسیه را مجبور کرده تا تخمین‌های خود برای کسری بودجه امسال را از 0.5درصد به 1.7درصد از تولید ناخالص داخلی افزایش دهد. تحلیلگران انتظار دارند که دولت با استفاده از باقی‌مانده صندوق ثروت ملی کشور، فروش بدهی به بانک‌های محلی و کاهش هزینه‌های اجتماعی و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، شکاف بودجه را پر کند.

تحلیلگران می‌گویند بعید است که این اقدامات بر توانایی آقای پوتین برای جنگیدن تاثیر بگذارد. «الکساندرا پروکوپنکو»، متخصص اقتصاد روسیه در مرکز کارنگی روسیه اوراسیا (یک سازمان تحقیقاتی مستقر در برلین) گفت که دولت از هزینه‌های نظامی که در حال حاضر حدود 8درصد از تولید ناخالص داخلی است، محافظت کرده و انتظار می‌رود که سال آینده حداقل همین مقدار را هزینه کند. به همین دلیل بود که ترامپ تعرفه‌ای 50درصدی بر هند اعمال کرد. هند از زمان آغاز جنگ، واردات نفت خام روسیه را به میزان قابل‌توجهی افزایش داده است تا از تخفیف‌های ارائه‌شده توسط بازرگانان روسی برای جبران از دست دادن مشتریان غربی بهره‌مند شود. هند اکنون پس از چین، دومین خریدار بزرگ نفت روسیه است.