آمریکا تنها در یک ایالت 938 "چاه ژرف" زد!/ دیدگاه ایران به "آب ژرف" صرفاً مطالعاتی است

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، کمبود منابع آب و بحران آبی که بیشتر مناطق جهان را تهدید می‌کند, کشورهای مختلف را به سمت فناوری‌های نوین آبی از جمله استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها, پروژه‌های انتقال آب, و منابع نامتعارف آبی مثل تصفیه فاضلاب، استفاده از رطوبت هوا, استحصال آب ژرف و... سوق داده است.

در این میان، استحصال "آب ژرف" است که با وجود گذشت دهه‌ها از شروع استحصال آن در برخی کشورهای جهان متأسفانه همچنان در کشورمان مطالعات و اکتشافات آن به طور کامل انجام نشده و بحث و اختلاف نظرهایی پیرامون آن وجود دارد!

در رابطه با موضوع نقش فناوری‌های نوین و منابع نامتعارف آبی در کمک به حل مسائل آب کشور، دکتر محمد همت؛ دبیر ستاد آب، اقلیم و محیط زیست معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری به تسنیم گفت: با توجه به شرایط کشور ما، یکی از بهترین مسیرها در جهت سازگاری با کم آبی و پیشگیری یا عبور از چالش‌ها، تکیه به علم و فناوری و توانمندی دانشمندان و متخصصان داخلی است؛ موضوعی که البته با شتاب خوبی رشد کرده و برای بسیاری از مسائل، تولید پاسخ و راهکار کرده ولی هنوز کامل نیست و جای ارتقای زیادی دارد.

وی افزود: در مورد آب‌های ژرف باید عرض کنم که مطالعه این آب‌ها تنها مختص به ایران نیست و اینکه اصلاً استفاده از عبارت آب ژرف دقیق نیست؛ گاهی این آب روی سطح زمین است درحالی که ذهنیت عمومی این است که آب ژرف آبی است که باید برای دسترسی به آن در اعماق زمین حفاری کرد.

دبیر ستاد آب، اقلیم و محیط زیست معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری تأکید کرد: واژه‌های بهتری برای اطلاق به این منابع وجود دارد؛ البته عزم خاصی برای حذف عبارت آب ژرف نداریم. به هر حال این عبارت رایج شده و همه این منابع را در ایران با این نام می‌شناسند اما همانطور که عرض کردم عبارت دقیق و جامعی نیست.

همت گفت: موضوع آب ژرف از سال‌ها پیش در سایر کشورها مورد مطالعه قرار گرفته است. تنها در یک مورد در ایالت کالیفرنیا آمریکا 938 مورد آب ژرف مورد مطالعه قرار گرفته و این درحالی است که معاونت علمی در سیستان، سه چاه ژرف برای مطالعه و اکتشاف حفاری کرده و این همه حواشی به وجود آمده است!

وی با بیان اینکه البته آب ژرف تنها فناوری راهبردی آب نیست و کشور به فناوری‌های مختلفی در زمینه تأمین، تصفیه، توزیع و مدیریت هوشمند منابع آبی نیاز دارد و توسعه این فناوری‌ها باید با یک حرکت منطقی و دقیق به سمت تکامل و ارتقا تا حصول نتیجه سوق داده شوند، تصریح کرد: درحال حاضر بحث ما و هدف نهایی معاونت تا تکمیل نشدن مطالعات و اکتشافات اصلاً استحصال و بهره‌برداری از این منابع آبی نیست.

دبیر ستاد آب، اقلیم و محیط زیست معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری افزود: ممکن است در کشور هزاران میدان نفتی را مطالعه کرده باشیم اما قرار نیست در همه آن‌ها چاه حفر شود. درخصوص آب‌های ژرف نیز همین وضعیت را داریم و در حال حاضر در اولویت نخست، به موضوع مطالعه و اکتشاف این منابع توجه داریم تا ظرفیت‌ها و احجام کلی احصا شود. فعلاً فقط در سیستان حفاری چاه داشته‌ایم و در چند استان دیگر مثل اصفهان، مرکزی، یزد، خراسان جنوبی و... تنها در حد مطالعات محدود بوده که واضح است، کافی نیست.

"آب‌های پردازشی" یکی از فناوری‌هایی مهم در حوزه آب

همت در مورد فناوری‌های راهبردی آب کشور گفت: در واقع علم و فناوری زمانی ارزشمند است که منجر به حل مسئله شود و ناظر به نظام مسائل باشد. این موضوع که نظام دانشگاهی روی مواردی تمرکز کند که مشخص نیست قرار است چه مسئله‌ای از مسائل کشور را حل کند، یک ضعف بزرگ است. آب‌های پردازشی هم دقیقاً به همین دلیل حائز اهمیت است، چون ناظر به مهمترین مسئله آب در ایران یعنی آب کشاورزی است.

وی اضافه کرد: اکثر آب شیرین کشور در حوزه کشاورزی مصرف می‌شود. البته اختلاف آمار بین وزارت نیرو و جهاد در این رابطه وجود دارد که تفاوتی در اصل موضوع ایجاد نمی کند و به هر حال بیشتر مصرف و نیاز کشور در حوزه کشاورزی است. از سوی دیگر کشاورزی باید ادامه پیدا کند و نمی توان همه چیز را با "طرح های نکاشت" مدیریت کرد و مطرح شدن این موضوع پاک کردن صورت مسئله است.

دبیر ستاد آب، اقلیم و محیط زیست معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری با تأکید بر اینکه گفت: بنابراین تمام فناوری‌هایی که در جهت افزایش بهره‌وری آب کشاورزی باشند برای ما مهم و ارزشمند و شاید حیاتی هستند. فناوری‌هایی مثل ارتقا روش‌های آبیاری، توسعه گونه‌های کم آب یا مقاوم با کم آبی و فناوری آب‌های پردازشی.

همت افزود: مطالعات اولیه بر روی آب‌های پردازشی نشان می‌دهد که این جنس از محصولات با کاربری آسان و قیمت ارز ان منجر به کاهش قابل توجه مصرف آب در کشاورزی می‌شود که البته باید روند تحقیقات و مطالعات آن کامل شود و در نهایت مورد بهره‌برداری قرار گیرد.

وی با اشاره به جایگاه ششمی ایران در علوم و فناوری‌های آب در جهان و ضرورت ارتقا این جایگاه در رنکینگ‌های علمی درباره تجارب جهانی استفاده از آب ژرف، توضیح داد: ما مطالعات بیش از 30 کشور که آب ژرف را مطالعه و در این زمینه مطالبی را انتشار دادند، بررسی کردیم. حتی در برخی از این کشورها از جمله لیبی پروژه‌های عظیمی در این حوزه تعریف شده است. در حمله ناتو به کشور لیبی، نیروهای ناتو در ابتدا سرچاهی‌های آب این کشور را هدف قرار دادند که با واکنش سازمان ملل هم روبه‌رو شد.

دبیر ستاد آب، اقلیم و محیط زیست معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری توضیح داد: یکی از بزرگترین پروژه‌های انتقال آب دنیا که Great Man-Made River یا به عربی النهر الصناعی العظیم نام گرفته در لیبی ساخته شده است و این کشور 30 سال روی این موضوع، سرمایه‌گذاری کرده بود و ناتو می‌دانست که این حملات چه آسیبی به لیبی می‌زند.

همت اضافه کرد: کشور استرالیا و بسیار از کشورهای پرآب اروپایی نیز مطالعه در این حوزه دارند و این درحالی است که اصلاً مشکل کم آبی ندارند. کشورهایی مثل ما که در منطقه خشک و نیمه خشک هستند باید به سمت مطالعه تمام امکان های فناورانه موجود و توسعه آن‌ها در حوزه آب بروند.

وی بر ضرورت تحول در نگاه مجموعه‌های دانشگاهی و پارک‌های علم و فناوری و حرکت به سوی توسعه فناوری‌های راهبردی مرتفع کننده مسائل کشور و استان‌ها تأکید و خاطرنشان کرد: این که در استانی مسئله اول مردم آب باشد و هیچ مجموعه علمی، تحقیقاتی یا فناوری روی موضوع آب متمرکز نشده باشد، قابل پذیرش نیست. همه ظرفیت علم و فناوری استان‌ها باید به سمت حل مسئله بیاید و ما در معاونت علمی در موضوع آب، اقلیم و محیط زیست، از این حرکت‌های علمی و فناورانه تا سرحد امکان حمایت خواهیم کرد.