آیا دولت قیمت دلار را دستکاری می‌کند؟

دو روز پیش بود که دوباره درباره قیمت دلار، این بار توسط رئیس دفتر رئیس جمهور اظهار نظری شد و ایشان طی صحبت‌های تاکید کرد که از نظر اقتصادی، نرخ ارز ایران 25 یا 27 هزار تومان نیست و دولت این کار را کرده است. خبرنگار تابناک اقتصادی در گفتگو با نایب‌رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق تهران به بررسی ابعاد این اظهارنظر‌ها در مورد قیمت ارز پرداخته است. سال‌هاست که مساله تامین کسری بودجه توسط دولت از طریق افزایش نرخ ارز و فروش آن در بازار آزاد از سوی بسیاری از رسانه‌ها مطرح، ولی هر بار این موضوع به نوعی از سوی دولت تکذیب می‌شد. به گزارش تابناک اقتصادی، روز گذشته، اما اظهارات مهمی از سوی محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس جمهور مطرح شد که گمانه زنی‌ها درباره موضوع تامین بودجه دولت از طریق افزایش نرخ ارز را به نوعی تایید می‌کرد. محمود واعظی در آیین تجلیل از صادرکنندگان نمونه استان اصفهان در مورخه 7 اسفند 99 با تاکید بر اینکه از نظر اقتصادی نرخ ارز ایران 25 یا 27 هزار تومان نیست، گفت: ما این کار را کردیم تا بتوانیم اقتصاد کشور را اداره کنیم تا امروز دشمنان بگویند که فشار حداکثری شکست خورده و آن‌ها به دنبال حل مسائل هستند و امروز ایران از موضع قدرت است. همین اظهارات واعظی کافی بود تا بلافاصله رسانه‌ها آن را به تیتر یک تبدیل کنند و واکنش‌ها به این صحبت‌ها آغاز شود. مهمترین واکنش به این صحبت‌ها توسط عبدالناصر همتی رئیس کل بانک مرکزی صورت گرفت. وی طی یک یادداشت اینستاگرامی نوشت: از نیمه سال 97، بانک مرکزی سیاست ارزی خود را بر مبنای صیانت از ذخایر خود و همزمان تامین منابع لازم برای واردات کالا‌های اساسی و دارو قرار داد. در دوسال گذشته، این سیاست نشان داد که با موفقیت کشور را از میانه بزرگترین جنگ اقتصادی تاریخ به سلامت عبور داد. در این میان، فشار زیادی، از ناحیه تحریم‌های ظالمانه و غیرانسانی بر مردم عزیزمان وارد شد، اما اینکه، بدون سیاست‌های بانک مرکزی در این دوره، چه سرنوشتی در انتظار متغیر‌های اصلی اقتصاد مانند نرخ ارز و تورم بود، قابل تصور نیست. بانک مرکزی همچنان اعتقاد راسخ دارد که نرخ ارز باید توسط سازوکار بازار و مستقل از سیاست‌های مالی و بودجه‌ای تعیین شود و انتظار دارد با تصحیح انتظارات و تخلیه اثر شوک‌های سیاسی، نرخ ارز در مسیر اصلاح توسط ساز و کار بازار قرار گیرد. بار‌ها گفته ام، تقویت ارزش پول ملی، مهمترین دغدغه بانک مرکزی است و تا به حال نیز تمام تلاش خود را علی رغم برخی مرارت ها به کار بردم تا نیاز‌های بودجه‌ای دولت نتواند در این مسیر خدشه زیادی وارد کند. بازار ارز، یک بازار حساس و تخصصی است. در اولین جلسه حضور در هیات دولت قبل از انتصاب و در اولین جملات خود از آقای رئیس جمهور و اعضای محترم دولت درخواست کردم، اگر به انتصاب اینجانب رأی می‌دهند، با این شرط همراه باشد که در خصوص مسائل ارزی، اعلام سیاست‌ها را به بانک مرکزی واگذار کنند و قطعا این بهترین کمک مسئولین محترم به بانک مرکزی و نیز ثبات در بازار‌های پول و ارز است. گفتنی است که بعد از انتشار این اظهارات رئیس دفتر رئیس جمهور، حتی خود وی نیز به آن واکنش نشان داد و گفت که حرف هایم نادرست برداشت شده است. وی افزود: بنده مجددا به صراحت تاکید می‌کنم که دولت هیچ گاه به دنبال گران کردن ارز نبوده و قیمت بالای ارز و نرخ غیرواقعی آن را یکی از موانع مهم اداره کشور و یکی از رخداد‌های تلخ در دوران مسئولیتش می‌داند و همواره در پی کنترل آن و کاستن از فشار بر شهروندان بوده است؛ آنچنان که در آینده‌ی نزدیک نیز هیچ فرصتی را برای کنترل نرخ ارز از دست نخواهد داد. واعظی ادامه داد: تمام سیاست‌گذاری‌های اقتصادی دولت و بانک مرکزی در این سه سال، با هدف کاهش اثر تحریم‌ها بر اقتصاد کشور و خصوصا جلوگیری از افزایش نرخ ارز و کنترل تورم بوده است؛ لذا هر گونه تلقی که انتفاع دولت از گرانی نرخ ارز را مفروض بگیرد، قطعا غلط و نامنطبق با واقعیت‌های اقتصادی کشور است. چنین فرضیه‌ای البته جفا به همه عزیزان و دست‌اندرکارانی که برای مقابله جهش نرخ ارز کوشیدند نیز هست. *س_حالا پرسش این است که این اظهارنظر‌ها درباره نرخ ارز چه تاثیری بر روند تجارت خواهد گذاشت و رقم کنونی و واقعی نرخ دلار با توجه به تمام جوانب چقدر باید باشد؟ _س* عباس آرگون، نایب‌رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق تهران در گفت‌وگو با خبرنگار تابناک اقتصادی گفت: متاسفانه در کشور ما مشکل این است که افراد در حوزه‌های غیرتخصصی اظهارنظر می‌کنند و این اظهارات تاثیراتی روی بازار‌ها می‌گذارد. حل این مشکل هم این گونه است که افراد اجازه دهند متخصصین در این باره نظر بدهند و یا اظهارنظر را به نهاد مسئول بسپارند. وی ادامه داد: نرخ ارز نیز به عنوان مهمترین و موثرترین متغیر اقتصاد کلان است که تاثیر زیادی بر سایر متغیر‌های اقتصادی از جمله نرخ تورم، اشتغال، صادرات و واردات و... دارد. آرگون افزود: یکی از مسائلی که دولت‌ها با آن مواجه هستند کنترل نرخ ارز می‌باشد که برای ایجاد یک فضای مناسب اقتصادی، جلوگیری از تورم و فراهم آوردن شرایط برای ورود سرمایه گذاران خارجی موثر است. وی اظهار داشت: نوسان شدید نرخ ارز هم بیانگر عدم تعادل و بی ثباتی در اقتصاد است و این مسئله می‌تواند یکی از ریسک‌های مهم بنگاه‌های اقتصادی به شمار رود و جریان‌های مالی بنگاه‌های اقتصادی را تحت تاثیر خودش قرار دهد. نایب‌رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق تهران ادامه داد: به دلیل آنکه دولت اصلی‌ترین عرضه کننده ارز در اقتصاد است، همواره بر نرخ ارز تاثیرگذار بوده و کسی منکر این مساله نیست. اگر شما سال 92 تا 96 را در نظر بگیرید، متوجه خواهید شد که دولت نرخ ارز را سرکوب کرد و این نرخ متناسب با نرخ تورم رشد نکرد و شاید یکی از دلایلی که نرخ دلار رشد چشمگیری در سال‌های 97 تا 98 داشت، همین مساله بود. به دلیل واقعی نبودن نرخ دلار در آن سال‌ها، شاهد خروج سرمایه از کشور بودیم. آرگون با اشاره به معایب سرکوب نرخ ارز گفت: واردات بیشتر توجیه پیدا خواهد کرد، صادرات سرکوب خواهد شد و تولید داخلی زیان خواهد دید و توجیه اقتصادی ندارد و سرمایه نیز خارج خواهد شد. نایب‌رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق تهران در پاسخ به این پرسش که همان گونه که دولت در پایین نگه داشتن نرخ ارز در سال‌های 92 تا 97 تاثیر داشت، آیا در بالا بردن نرخ نیز موثر بوده است، گفت: شاید این تاثیر مستقیم نبوده باشد، اما غیرمستقیم دولت تاثیر داشته است. دلیل هم این است که دولت بخاطر محدودیت منابع ارزی و تحت تاثیر شدیدترین تحریم‌های اقتصادی قرار گرفتن، عرضه‌ای به مانند قبل نداشته و این در حالی است که تقاضا به قوت خود باقی بوده است؛ بنابراین در زمانی که دلار پایین و غیرواقعی بود، دولت به دلیل عرضه بیشتر مقصر بود و هم اکنون هم که دلار بالاست، باز هم دولت بخاطر عرضه کمتر مقصر است. عضو هیات نمایندگان اتاق تهران در پاسخ به اینکه این اظهارنظرات و اعلام قیمت‌های مختلف برای دلار از سوی مسئولین چه تاثیری بر اقتصاد خواهد گذاشت، گفت: قطعا تاثیر منفی می‌تواند داشته باشد. نرخ ارز باید بر اساس مکانیزم بازار تعیین شود. آرگون با اشاره به ماجرا‌های بورس گفت: مسئولین نباید اظهارنظر‌های غیرتخصصی داشته باشند و به نوعی این اظهارات به مردم خط بدهد که به کدام مسیر بروند. به هر حال، اگر بازار را به حال خود رها کنند و هر کجا که انتفاع باشد، مردم سرمایه‌های خود را به آن سمت خواهند برد. در حوزه ارز نیز به نظر من، باید نهاد‌های تخصصی مانند بانک مرکزی و افراد حاضر در این حوزه‌ها اظهارنظر کنند. نایب‌رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق تهران در پاسخ به این پرسش که نرخ واقعی ارز اکنون چقدر است، گفت: واقعیت این است که نباید نرخی را اعلام کرد؛ باید نرخ توسط سازوکار بازار و بدون دخالت تعیین شود. مثلا برخی اعلام می‌کنند نرخ 21 هزار تومان باشد. این نرخ بر چه مبنایی گفته می‌شود و چرا این نرخ 18 هزار تومان و یا 25 هزار تومان نباشد؟ بهترین نرخ، نرخی است که توسط بازار و سازوکار آن تعیین شود. ممکن است مثلا سازوکار و عرضه و تقاضا به گونه‌ای باشد که امروز نرخ 20 هزار تومان و فردا این نرخ 18 هزار تومان باشد. اگر امروز ما شاهد توسعه صادرات، فروش نفت و دسترسی به منابع ارزی باشیم و این ارز در بازار واقعی و نه به صورت سرکوب نرخ ارز، عرضه شود، قطعا قیمت افت خواهد کرد. وی در انتها درباره وضعیت کنونی بازار ارز گفت: جو حاکم بر بازار کنونی به گونه‌ای است که همه انتظار کاهش را دارند و این به دلیل پیش بینی‌هایی است که درباره توسعه صادرات نفتی و غیرنفتی، دسترسی به منابع ارزی و برداشته شدن تحریم‌ها و فشار‌های حداکثری دارند. آرگون افزود: برای تجارت مهمتر از خود نرخ ارز، موضوع ثبات نرخ ارز و پیش بینی پذیری آن است؛ ثباتی که در واقع همراه با پیش بینی پذیری آن باشد.