احتمال کاهش وقوع زلزله با بروز پدیده گِل‌فشان
تهران - ایرنا - استادیار پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی گفت: وقوع گِل‌فشان‌ها در منطقه‌ای باعث تخلیه تنش‌های انباشته شده می‌شود از این نظر به نوبه خودش احتمال وقوع زلزله‌ها را کاهش می‌دهد اما اظهار نظر در این مورد دشوار است و نمی‌توان با قطعیت در این باره حرف زد.
به گزارش ایرنا، محمد هادی گریوانی روز شنبه با اشاره به انتشار ویدئویی از پدیده گل فشان در منطقه مکران دریای عمان به خبرنگاران گفت: پدیده گل فشان چه در خشکی و دریا در منطقه مکران امری طبیعی است در خشکی امری رایج و جزو پدیده‌های توریستی است در دریا کمتر دیده می شود اما اخیرا این پدیده در دریا توسط ماهیگیران محلی فیلمبرداری شده است.
وی در پاسخ به این سوال که گل فشان‌ها در این منطقه چگونه ایجاد می‌شود و بر اثر چه عواملی رخ می‌دهد، توضیح داد: گل فشان‌ها در تمام دنیا گستردگی دارد از جمله در دریای خزر اما ویژگی خاصی که گل فشان‌های منطقه مکران دارد این است که حداقل در گل فشان های منطقه خشکی و کم دریایی همراه با گازهای گازهای هیدروکربنی که عموما گاز متان نیستند اما در گل فشان‌های دریای خزر با خارج شدن مقادیری از گاز متان و سایر گازهای هیدروکربنی است که چند وقت یکی از آنها در منطقه آبهای باکو فعالیت داشت که با انفجاری همراه بود.
گریوانی اظهارداشت: گل فشان‌ها نتیجه فعالیت‌های تکتونیکی در منطقه است، فعالیت‌های تکتونیکی فعالیت‌هایی است که از حرکات صفحات زمین شناسی ناشی می‌شود و در منطقه مکران این منطقه به اصطلاح زمین شناسان با نام منطقه فرو رانشی گفته می‌شود.
عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی، منطقه فرورانشی را منطقه‌ای توصیف کرد که یک صفحه زمین شناسی با یک نرخ و سرعت ثابت به زیر صفحه دیگر می‌رود که این نرخ در منطقه مکران بین 3 تا 4 سانتیمتر در سال برآورد شده است، رفتن یک صفحه زمین شناسی به زیر صفحه دیگر باعث وقوع زمین لرزه می‌شود.
وی خاطر نشان کرد: همزمان با وارد شدن یک صفحه به زیر صفحه دیگر، تنش‌هایی به رسوبات وارد می کند و این تنش‌ها در رسوبات انباشته و باعث می‌شود که سیالاتی که در داخل رسوبات است، به صورت گل فشان خود را نشان دهد.
این محقق حوزه زمین شناسی این پدیده را به یک پرتقالی تشبیه کرد که به آن فشاری وارد شود و هر چقدر این فشار افزایش یابد، پوست آن ترک برداشته و آب پرتقال از آن خارج می شود، این همان اتفاقی است که در منطقه مکران رخ می دهد.
وی، اضافه کرد: اتفاق گل فشانی که اخیرا در منطقه مکران توسط دوربین‌ها ثبت شد با تشدید پدیده گل فشان‌های شناخته شده در خشکی و خارج شدن رسوبات گلی و تشدید لرزه خیزی در منطقه هرمزگان همراه شده است، این دو منطقه گل فشان علی رغم آنکه از هم فاصله زیادی دارند ولی از نظر تکتونیکی و زمین شناختی به هم مرتبط هستند.
استادیار پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی، با اشاره به تشدید لرزه خیزی در هرمزگان گفت: نمونه بارز تشدید لرزه خیزی در هرمزگان، زلزله کوخرد با بزرگای 6 و پس لرزه‌های آن است که خوشبختانه خسارات زیادی به همراه نداشته است.
وی افزود: اینکه چرا فعالیت‌های تکتونیکی در این منطقه افزایش یافته است و چه در قالب گل فشان و چه در قالب زلزله بروز می یابد، واقعیت این است که بشر در این زمینه اطلاعات زیادی ندارد؛ اینکه چرا تنش‌های تکتونیکی که در داخل رسوبات و یا در داخل سنگ‌ها انباشته می‌شود، در یک محل و در یک زمان خاصی شروع به آزاد کردن این تنش‌ها می‌شود و این پدیده شناخته شده نیست و به همین دلیل است که بشر قادر به پیش بینی زلزله نیست.
گریوانی به بیان نظریه جدیدی در سطح جهانی در خصوص دلایل رخداد زلزله اشاره کرد و گفت: در چند سال اخیر موضوعی در سطح جهانی به آن پرداخته شده است که می‌تواند پاسخی برای این سوال باشد که چرا این زلزله‌ها اتفاق می‌افند و تنش‌ها شروع به آزاد شدن می‌کند، محققان در این زمینه به این موضوع پرداخته‌اند که احتمالا سرعت گردش کره زمین به دور خودش یکی از عوامل موثر در بروز زلزله باشد.
عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی خاطر نشان کرد: بر اساس این فرضیه زمین با یک سرعت مشخصی به دور خودش می‌چرخد و طول شبانه روز را تعیین می‌کند و طی دهه‌های اخیر به خصوص در سال‌های اخیر محققان با دقت زیادی طول شبانه روز را محاسبه کردند و آنها مشاهده کردند که شبانه روز در حد صدم ثانیه در طول زمان تغییر می‌کند، بنابراین می‌توان برآورد کرد که سرعت چرخش زمین به دور خودش، تغییر می‌کند.
وی با بیان اینکه گردش زمین به دور خودش ایجاد نیروی گریز از مرکز می‌کند که در مقابل با نیروی جاذبه زمین است، اضافه کرد: این محققان این گونه اعلام کردند که چون افزایش تغییر سرعت زمین به دور خودش و یا کاهش افزایش سرعت چرخش زمین به دور خودش موجب تغییر در نیروی گریز از مرکز می‌شود از این رو احتمالا این امر می‌تواند باعث تحریک تنش‌هایی باشد که در رسوبات و سنگ می‌شود که در برخی جاها به صورت گل فشان و در برخی جاها به صورت زلزله خود را نشان می‌دهد.
استادیار پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی، در پاسخ به این سوال که آیا افزایش فعالیت تکتونیکی جای نگرانی دارد یا خیر، توضیح داد: پاسخ قطعی نمی‌توان به سوال داد چون ناشناخته‌های زیادی در این زمینه وجود دارد اما چیزی که می‌توان در این زمینه بیان کرد این است که وقوع گل فشان‌ها در هر منطقه‌ای باعث تخلیه تنش‌های انباشته شده می‌شود و از این نظر به نوبه خودش احتمال وقوع زلزله‌ها را کاهش می‌دهد.
وی تاکید کرد: اما اظهار نظر در این مورد دشوار است و نمی‌توان با قطعیت در این باره حرف زد.