ارز بریکس؛ دلار را به چالش می‌کشد؟ / بررسی دلارزدایی بر اقتصاد ایران
بعد از آغاز حمله روسیه به اوکراین و تحریم شدید و بی‌سابقه غرب علیه روسیه، دولتمردان این کشور از متحدان خود خواستند تا برای مبادلات تجاری با روسیه واحد پولی دلار را کنار گذارند و از ارز جایگزین استفاده کنند.
ایجاد واحد پولی جدید، یکی دیگر از تئوری‌های کشورهای قدرتمند اقتصادی به ویژه چین و روسیه، برای پایان سلطه دلار بر اقتصاد جهان است که تا به امروز رنگ واقعیت به خود نگرفته است؛ اما روس‌ها با توجه به تحریم‌های کشورهای غربی با انرژی مضاعف به دنبال ایجاد آن هستند.
گروه بریکس(BRICS) که از 5 کشور قدرتمند اقتصادی نوظهور (برزیل، روسیه، هند، چین و افریقای جنوبی) تشکیل شده است، در جلسات اخیر خود به پیشنهاد روسیه به دنبال کنار گذاشتن دلار در تجارت و راهی برای مقابله با تحریم‌های امریکا بود، که یکی از راهکارهای مورد بررسی ایجاد واحد پولی جدید با پشتوانه طلا برای تجارت بین اعضای این گروه است که این پیشنهاد مورد استقبال بسیاری از کشورهای تحریم شده خارج از بریکس، از جمله ایران قرار گرفت.
درحالی که بر اساس آخرین آمارهای جهانی حدود 90 درصد تجارت بین‌الملل در دنیا بر پایه دلار انجام می‌شود و این واحد پولی هم‌اکنون حدود 60 درصد ذخایر ارزی کشورها را در اختیار دارد؛ سوال اینجاست که در صوت تحقق، آیا ارز بریکس می‌تواند موفق عمل کند و در مقابل دلار قد علم کرده و ناجی کشورهای تحریم‌شده از سوی ایالات متحده و هم پیمانانش باشد یا خیر؟
محمد کاظمی اقتصاددان در پاسخ به این سوال به «تیتر کوتاه» گفت: اگر این اتفاق رخ دهد و ارز بریکس متولد و مورد استفاده کشورها قرار گیرد بدون شک دلار را به چالش خواهد کشید.
وی افزود: البته ایجاد واحد پولی جدید به راحتی و در زمان کوتاهی محقق نخواهد شد؛ به ویژه اینکه ارز بریکس واحد پول مشترک بین چند کشور خواهد بود و طبیعتا هماهنگی‌های لازم برای ایجاد این واحد پولی با دشواری‌هایی روبه‌رو خواهد شد و زمان نسبتا زیادی صرف آن خواهد شد.
کاظمی درباره مهم‌ترین موانع برای ایجاد ارز بریکس گفت: به نظر من هماهنگی بین کشورهای بریکس بزرگترین چالش در این مسیر خواهد بود که اگر هماهنگی‌ها به خوبی ایجاد شود، قطعا در آینده‌ای نه چندان دور بریکس موفق عمل خواهد کرد و دلار امریکا را زمین‌گیر می‌کند.
این اقتصاددان در پاسخ به این سوال که یورو نیز بنا بود تا دلار را به چالش بکشد؛ اما دلار همچنان حرف اول را در اقتصاد و مبادلات جهانی می‌زند، آیا ارز بریکس از یورو موفق‌تر خواهد بود؟ گفت: نباید این نکته را فراموش کرد که یورو ارز اتحادیه اروپا است و اعضای آن همواره متحد پرو پا قرص امریکا بوده و هستند و در شرایط عادی هرگز با دلار رقابتی نخواهند داشت، مگر اینکه اتفاق خاصی رخ دهد که رابطه اروپا و امریکا شکرآب شود.
وی ادامه داد: از سوی دیگر قرار نیست ارز بریکس دلار را به طور کامل نیست و نابود کند. این ارز در بهترین حالت می‌تواند رقیبی برای آن محسوب شود و البته ناجی برای کشورهای تحریم شده باشد.
این استاد دانشگاه دلار، یورو و پوند را قدرتمندترین ارزهای جهان عنوان کرد و گفت: تا به امروز همه ارزهای قدرتمند به کشورهای غربی وابسته بوده‌اند؛ اما به نظر می‌رسد با تولد قدرت‌های اقتصادی جدیدی در شرق مثل هند و چین، واحد پولی قدرتمند دیگری به زودی پا به بازار رقابت خواهد گذاشت و شاید ارز گروه بریکس این واحد پولی جدید باشد.
بریکس ناجی اقتصاد ایران؟
ایران یکی از کشورهای تحریم‌شده از سوی امریکاست که اقتصاد آن به شدت تحت تاثیر تحریم‌ها بوده است و این موضوع روند مبادلات تجاری با سایر کشورها را اگر نگوییم غیرممکن، بلکه بسیار سخت و پرهزینه کرده است.
به همین دلیل به نظر دولتمردان کشور ما، عضویت در گروه بریکس می‌تواند راهی برای مبادلات تجاری با کشورهای عضو این گروه باشد و این موضوع باعث شده تا درخواست رسمی ایران برای عضویت در بریکس به اعضای این گروه ارسال شود و این درخواست هم‌اکنون در دست بررسی گروه بریکس قرار دارد. در صورتی که تقاضای ایران مورد قبول اعضای این گروه قرار گیرد و ایران به یک از اعضای گروه بریکس تبدیل شود، به نظر می‌رسد از حجم مشکلات برای تجارت با کشورهای جهان یا حداقل اعضای بریکس کاسته شود؛ اما آیا این موضوع می‌تواند روی اقتصاد داخلی ما تاثیرگذار باشد؟
سجاد بوربور کارشناس اقتصادی در پاسخ به این سوال به «تیتر کوتاه» گفت: علت تورم در ایران دلار یا ارز خارجی دیگری نیست. با فرض اینکه دلار و یورو به طور کامل از اقتصاد ما خارج شوند؛ بازهم ارزش پول ریال افزایش نخواهد یافت.
وی افزود: ارزش پول ما در برابر سایر واحدهای پولی دیگر نیز افت داشته است و این موضوع ربطی به دلار یا یورو ندارد.
این کارشناس ادامه داد: درحال‌حاضر علت اصلی افت ارزش پول ما تورم است که نشات گرفته از رشد اقتصادی پایین و رشد نقدینگی بالاست و اگر بخواهیم وضعیت اقتصاد داخلی بهبود یابد، باید به این دو مورد توجه کرد.
او سیاست‌های دولت و بانک مرکزی را عامل اصلی کاهش ارزش پول ملی عنوان کرد و گفت: به نظر من خبر حذف دلار یا هر ارز دیگری از ساختار اقتصادی ایران، تنها می‌تواند در کوتاه مدت به عنوان مسکن عمل کند و نمی‌تواند در میان مدت پاسخگوی اقتصاد و تورم باشد.
وی ادامه داد: واقعیت‌های کلان اقتصادی و تصمیمات اشتباه مسلسل‌وار مسئولان اقتصاد ما را به جایی برده که بانک مرکزی در بعضی مواقع مجبور به چاپ پول می‌شود که به این موضوع «درون‌زایی پول» گفته می‌شود.
بوربور در پایان خاطرنشان کرد: ما تا نگاهمان به سیاست‌گذاری درست در حوزه اقتصاد نباشد، قطعا شاهد اتفاق خاصی نخواهیم بود و خبر حذف دلار از مبادلات با سایر کشورها مشکلی را برطرف نخواهد کرد و شاهد کاهش تورم و رشد ارزش ریال نخواهیم بود.
