از بازرگام چه خبر؟
بازرگام، سامانه‌ای که در راستای اجرای طرح هوشمند سازی توزیع کالاهای اساسی و جلوگیری از دلال‌بازی با تبلیغات و هیاهوی زیادی در پاییز سال گذشته آغاز به کارکرد و قرار بود اقلامی را باقیمت مصوب به دست مصرف‌کننده برساند؛ و خیلی زود هم بسیاری از کالاهای دیگر را به فهرست خود اضافه کند. اما از همان هفته‌های ابتدایی عملکرد این سامانه همراه با نوسانات فراوانی بود و موجب انتقاداتی شد و هم‌اکنون...
آیا سامانه بازرگام هنوز فعال است؟
سال گذشته با ابلاغ معاون اقتصادی رئیس‌جمهوری مسئولیت بازرسی و نظارت بر کالاهای اساسی و خوراکی‌های موضوع قانون انتزاع به‌طور کامل در اختیار وزارت جهاد کشاورزی قرار گرفت. و در سایه آن طرح توزیع هوشمند کالاهای اساسی از 18 آبان در تهران و از 29 آبان ماه در کرج و اصفهان در راستای تنظیم بازار، نظارت و کنترل بازار به‌صورت هوشمند و آنلاین شروع شد که قرار بر آن شد به‌تدریج دیگر شهرها و مناطق به این طرح افزوده شوند.
طرحی که اعلام می‌شد هیچ‌گونه محدودیتی در عرضه اقلام آن وجود ندارد. و هیچ هزینه‌ای بابت حمل‌ونقل از خریداران آن دریافت نمی‌شود.
طرحی که باهدف توزیع اینترنتی اقلام اساسی و حذف دلالی‌های غیرضروری در شبکه توزیع اقلام ضروری و رسیدن این کالاها باقیمت‌های واقعی به دست مردم، با توزیع مرغ منجمد و تخم‌مرغ کلید زده شد و پس‌ازآن کلان‌شهرهای دیگر نیز به ترتیب به این طرح توزیع هوشمند اضافه شدند. به‌مرور هم برنج خارجی، برنج ایرانی، شکر، روغن، لبنیات، گوشت منجمد و سیب‌زمینی تنظیم بازاری نیز به آن اضافه و قرار شد حبوبات نیز به این سبد توزیع اینترنتی اضافه شود. حتی در اسفندماه نیز این سامانه اقدام به توزیع میوه شب عید تنظیم بازاری کرد.
و گفته می‌شد مردم با مراجعه به سامانه بازرگام می‌توانند پس از انجام ثبت‌نام، خرید خود را به‌راحتی ثبت کنند و در کوتاه‌ترین زمان به دستشان می‌رسد.
حال اینکه چنین اقدامی اگرچه توانست در آغاز تا حدودی توزیع اقلام اساسی را باقیمت‌های تنظیم بازاری و بدون واسطه در بازار تعدیل و تنظیم کند و تا میزانی به هدف نهایی خود دست یابد ولی درنهایت با چالش‌هایی زیادی روبرو شد و مشکلات بسیاری را ایجاد کرد. به‌طوری‌که اکنون خبر از اختلال فعالیت این سامانه و توقف آن در برخی از کلان‌شهرها شنیده می‌شود.
ضعف‌های بازرگام مردم را از خرید هوشمندانه منصرف کرد
اشاره شد که هدف از اجرای این طرح، توزیع هوشمند محصولات، تنظیم بازار، نظارت و کنترل بازار به‌صورت هوشمند و آنلاین بوده است؛ و گفته می‌شد باید تمام اصناف و فروشگاه‌های سطح کشور، مشمول این طرح شوند. به نظر می‌رسد دولت سیزدهم بیش از هرچه به‌منظور ممانعت از گران‌فروشی کالاها و جلوگیری از صف‌های طولانی دریافت کالای اساسی درنهایت عرضه مستقیم کالا در منازل اقدام به اجرای این طرح کرد.
ولی پس از گذشت چند ماه از فعالیت بازرگام، در ماه‌های پایانی سال 1400 با افزایش تقاضای خرید اینترنتی، سامانه بازرگام دچار اختلالات بسیاری شد و شهروندانی که با اعتماد کامل سفارش‌ها خود را به این سامانه انجام داده بودند دچار سردرگمی شدند. اقلام خریداری‌شده که قرار بود کمتر از 24ساعت به دست مردم برسد با تأخیر چند روز تا یک هفته رسید. که نشان‌دهنده عدم تأمین زیرساخت‌های کامل برای این طرح بود.
بر این اساس این سامانه باوجود ظرفیت فراوان برای تأمین کالاهای موردنیاز مردم اما پس از یک دوره خدمات‌دهی مناسب به‌تدریج با افت کیفیت خدماتی روبرو شد درواقع به هر میزان بر مشتریانش افزوده می‌شد از کیفیت محصولات و خدمات آن‌هم کاسته شد.
حتی در شرایطی که رئیس وقت سازمان تعاون روستایی از عرضه 50 درصدی میوه شب عید در این سامانه خبر داده بود
ضعف قابل‌توجهی در خدمات‌دهی خریدهای شب عید مانند میوه و خشکبار به دلیل بالا رفتن تقاضا داشت. و گفته می‌شود پرونده این سامانه به دلیل تخلف در خرید میوه شب عید در قوه قضاییه باز است.
همچنین بررسی‌های نظرات مردم در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی هم حاکی از نارضایتی خریداران از این سامانه بوده است و نه‌تنها مشکلی را مرتفع نکرده بلکه خود مشکلات دیگری را هم ایجاد می‌کرد. از تأخیر در ارسال کالاها گرفته تا عدم بازگشت پول خریداران، کم‌فروشی این سامانه و... که باعث شد مردم خرید هوشمندانه را کنار گذاشته و از همان روش سنتی خود استفاده کنند.
واضح آنکه باگذشت بیش از 6 ماه از راه‌اندازی این طرح، به‌غیراز آنکه فهرست کالاهای آن به‌روزرسانی و تکمیل نشد همین اقلام قبلی هم بر اساس شنیده‌ها در برخی موارد به دست مصرف‌کننده نمی‌رسد و عملاً این سامانه کارایی ندارد. و اکنون اگرچه وعده‌هایی مبنی بر حل مشکلات آن داده می‌شود و در برخی از کلان‌شهرها به‌طور کج دارو مریز همچنان فعال است اما در برخی دیگر از شهرها هم خبر از توقف فعالیت آن و به عبارتی بسته شدن پرونده بازرگام می‌رسد.
فعالیت بازرگام در اصفهان متوقف‌شده است
اما در اصفهان که یکی از کلان‌شهرهای مشمول طرح هوشمند سازی توزیع اقلام اساسی بود اکنون فعالیت سامانه بازرگام در چه شرایطی قرار دارد؟ آیا همچنان توزیع کالاهای کشاورزی از طریق آن در حال انجام است؟
پیش‌ازاین محسن حاج عابدی، مدیر سازمان تعاونی روستایی استان اصفهان از توزیع هوشمندانه اقلام غذایی از 29 آبان ماه در شهر اصفهان خبر داده بود اینکه پس از تهران، اصفهان دومین شهری است که مشمول طرح مذکور شده و به‌تدریج شهرستان‌های دیگر استان هم وارد این طرح خواهند شد. به گفته این مسئول در گام نخست مراکز استان‌ها به دلیل جمعیت زیاد موردنظر قرارگرفته و پس‌ازآن هم دیگر، مناطق تحت پوشش این برنامه قرار خواهند گرفت. و مردم با مراجعه به سامانه بازرگام می‌توانند پس از انجام ثبت‌نام، خرید خود را به‌راحتی ثبت کنند و در کوتاه‌ترین زمان به دستشان می‌رسد. کالاهای تنظیم بازاری که باقیمت تعیین‌شده و مشخصی بر اساس همان نرخ توزیع خواهند شد و قطعاً به دلیل حذف واسطه‌ها در قیمت کالاهای غیر تنظیم بازاری هم تأثیر قابل‌توجهی خواهد داشت.
اما اکنون باگذشت کمتر از 8 ماه از فعالیت این سامانه حاج عابدی در گفت‌وگو با دنیای اقتصاد خبر از توقف بازرگام در اصفهان می‌دهد.
به گفته این مسئول، بازرگام 2 ماه است که در اصفهان فعالیت ندارد و سهمیه‌ای از جانب استان اصفهان در اختیار این سامانه قرار داده نشده مگر آنکه کالاهای خود را از طریق دیگر تأمین کرده باشند.
وی در رابطه با دلیل توقف فعالیت این سامانه توضیح می‌دهد: قرار بر توسعه فعالیت این سامانه در همه شهرهای استان و گسترش دامنه محصولات عرضه‌شده توسط بازرگام بود که این‌چنین نشد و فقط بر همان کالاهای تنظیم بازاری تمرکز شده بود.
این مسئول در رابطه با میزان استقبال مردم اصفهان نسبت به خرید هوشمندانه از این سامانه می‌گوید: در آغاز مردم، نسبت به خرید کالا از بازرگام استقبال خوبی داشتند ولی به‌تدریج مشکلاتی به وجود آمد تخلفاتی هم صورت گرفت که با آن برخورد انجام گرفت.
وی تصریح می‌کند: در فراخوان منتشرشده در آبان ماه سال گذشته که به‌طور رسمی در پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت جهاد کشاورزی و سایت سازمان تعاون روستایی ایران قرار داده شد از تمام استارت‌آپ‌ها، و شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در توزیع هوشمند در زنجیره مواد غذایی دعوت شد که همکاری کنند و به این طرح بپیوندند که از بین آن‌ها بازرگام از توان و قابلیت بیشتری برخوردار بود و انتخاب شد و حالا هم دوباره از پلتفرم‌های مختلف برای ادامه این مسیر دعوت به‌عمل‌آمده که خدمات خود را ارائه دهند و هرکدام که خدمات بهتر و بیشتر در راستای تأمین اهداف هوشمند سازی ارائه دهند موردقبول واقع خواهند شد و توزیع کالاها دوباره از سر گرفته می‌شود.
ناموفق بودن یک طرح، تجربه‌ای تکراری است
باگذشت چند ماه از راه‌اندازی طرح هوشمند سازی توزیع کالاها و باوجود سروصدای زیادی که در آغاز اجرای این طرح نسبت به مزایای آن به وجود آمد اما در این مدت نه‌تنها فهرست کالاهای آن به‌روزرسانی و تکمیل نشد که همان اقلام هم با دشواری به دست مصرف‌کننده می‌رسید و عملا کارایی خود را این سامانه از دست داد.
سامانه‌ای که قرار بود باری را از دوش مصرف‌کنندگان بردارد و دست دلالانی که موجب نابسامانی و آشفتگی بازارها می‌شوند کوتاه کند. اما درمجموع از گزارش‌ها و اظهارات مختلف چنین برآورده شد که بازرگام نتوانسته اهداف هوشمند سازی را پوشش دهد و در شرایطی که می‌بایست با پاسخ به نیاز مردم، بخشی از التهابات را بکاهد با عدم موجودیت کامل کالاها، کاهش کیفیت خدمات و اجناس عرضه‌شده بی‌اعتمادی را به این طرح دولت به وجود آورد به‌طوری‌که مشتریان آن با نارضایتی زیادی، به خرید از این سامانه انصراف دادند. چه‌بسا از ناموفق بودن و ناپایداری این سامانه باری دیگر این نتیجه حاصل شد که قبل از اجرای هر طرح ضروری است که به فراهم‌سازی شرایط وزیر ساخت‌های لازم و کافی آن توجه شود تجربه‌ای که بارها در کشور شاهد آن بوده‌ایم و بازهم تکرار می‌شود.
و در پایان بازهم این سؤال باقی می‌ماند به‌راستی چرا سامانه‌ای که برای این طرح بزرگ انتخاب می‌شود باید با مشکلاتی همراه باشد که عمر آن به یک سال هم نرسند و از طرفی اعتبار طراحان آن زیر سؤال و اعتماد مردم به دولت‌مردان باری دیگر خدشه‌دار شود.
دستور به بازار پیامدی عکس به همراه دارد این‌گونه که هرگاه مسئولان مصمم به رفتارهای دستوری در یک بازار می‌شوند هرگاه مدیران اقتصادی و اجرایی کشور به قیمت‌ها دستور می‌دهند که افزایش پیدا نکنند، قیمت‌ها متقابلاً دستورات خود را صادر می‌کنند و گران‌تر می‌شوند!
