از هشدارهای فعالین زمین گردشگری تا انکار متولیان
واگذاری اراضی ساحلی جزیره قشم که برخی از آن‌ها در تجاوز با حریم آثار تاریخی و طبیعی ثبت ملی و جهانی از جمله گنبد نمکی شده است، این روزها نگرانی فعالین زمین گردشگری را برانگیخته و حتی خطر خروج ژئوپارک جهانی قشم از فهرست ژئوپارک های جهان به گوش می رسد.
واگذاری اراضی ساحلی جزیره قشم که برخی از آن‌ها در تجاوز با حریم آثار تاریخی و طبیعی ثبت ملی و جهانی شده است پس از یک‌سال سرانجام واکنش دستگاه قضا را برانگیخت تا به نحوه این واگذاری‌ها ورود کند.
مسعود رحمانی رئیس دادگستری شهرستان قشم حدود دو ماه پیش به رسانه‌ها خبر داد که شورای حفاظت از اراضی در محل دادگستری و با حضور دادستانی و نهادهای متولی از جمله سازمان منطقه آزاد و شیلات و منابع طبیعی، اداره ثبت، جهاد کشاورزی و نهادهای دیگر تشکیل شد تا تعدادی از طرح‌ها در این اراضی متوقف یا اصلاحاتی در واگذاری‌ها صورت گیرد.
اراضی واگذارشده بیشتر با هدف احداث اقامتگاه و مرکز پرورش میگو و آبزیان دیگر بوده که طبق اسناد موجود در تعرض با حریم برخی آثار تاریخی و طبیعی همچون خربس، غار نمکدان، جزایر ناز و تالاب پرندگان دوکوهک در سواحل شمالی جزیره قشم است. مناطقی که بخشی از آن‌ها در محدوده ژئوپارک قشم قرار دارند و تعرض به حریم آن‌ها اعتراض جوامع محلی و فعالان میراث فرهنگی و گردشگری قشم به‌عنوان ذی‌نفعان ژئوپارک را برانگیخته است.
سرپرستی مدیریت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم 22 آذرماه سال جاری در گفت‌وگو با ایسنا بیان می‌کند: اقدامات خوبی برای آماده‌سازی ژئوپارک انجام‌شده و فقط بخشی از کارهای عمرانی و زیرساختی مانده که در این چند ماه انجام می‌شود تا به آن حجم از انتظار یونسکو برسیم.
علی‌رضا امری کاظمی درعین‌حال به واگذاری اراضی در جزیره قشم اشاره می‌کند و می‌گوید: فهرستی تهیه‌شده که نشان می‌دهد 15 مورد از این واگذاری‌ها که البته هنوز اجرایی نشده در محدوده ژئوسایت‌ها قرار دارد. هر یک از این پروژه‌ها با ژئوپارک تداخل پیدا کند حکم اخطار و کارت زرد یونسکو را دارد.
امری کاظمی، در پاسخ به پرسش ایسنا درباره اینکه ژئوپارک قشم در چه شرایطی کارت قرمز می‌گیرد و از شبکه ژئوپارک‌های جهانی یونسکو اخراج می‌شود؟ اظهار می‌کند: دغدغه اصلی ما از یک سال پیش واگذاری زمین‌های در قلمرو ژئوپارک است. این واگذاری‌ها معمولا به دو صورت انجام می‌شود؛ یا از طریق سازمان منطقه آزاد قشم با طی روال مشخص اداری است که در این صورت از اداره ژئوپارک و معاونت‌ها و مدیریت‌های مربوطه استعلام می‌شود تا اگر تعارضی با ژئوسایت‌ها داشته باشد اصلاحات و اقدامات لازم انجام شود.
وی ادامه می‌دهد: مشکل اصلی در نحوه دیگر واگذاری‌ها است که خارج از اختیارات سازمان منطقه آزاد قشم و توسط استان هرمزگان و عمدتا هم جهاد کشاورزی استان به‌عنوان متولی شیلات انجام می‌شود. زمین‌های زیادی از محدوده ژئوپارک، محیط‌زیست و میراث فرهنگی بدون استعلام راسا واگذارشده که کاربری تعریف‌شده برای آن‌ها مزارع پرورش میگو بوده است. مساحت این اراضی زیاد است و تغییری که روی چشم‌انداز ایجاد می‌کند بسیار چشم‌گیر است، اتفاقی هم که در آن منطقه رخ می‌دهد برگشت‌ناپذیر است، یعنی اگر روزی پشیمان شوند دیگر نمی‌توان جبران و یا اصلاح کرد. نگرانی اصلی ما همین است.
امری‌کاظمی اضافه می‌کند: البته چند مرحله سازمان منطقه آزاد قشم با مسئولان مربوطه در استان هرمزگان نشست‌های مشترک داشته و تفاهم‌نامه‌هایی را امضا کرده‌اند که هرگونه واگذاری با اطلاع این سازمان باشد و واگذاری‌های قبلی هم توسط همین سازمان بازنگری شود تا اگر تداخلی با فعالیت‌های سازمان به‌ویژه ژئوپارک، محیط‌زیست و میراث فرهنگی دارد تجدیدنظر صورت گیرد، ولی آن‌ها تاکنون به توافق‌ها وفادار نبوده‌اند. امیدواریم توافقی که بین رئیس امور اراضی کشور و مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم امضا شد روی تصمیم‌گیری‌ها و اقدامات استان هرمزگان در جزیره قشم اثر بگذارد.
عضو هیئت ارزیابان رسمی ژئوپارک جهانی یونسکو در پاسخ به این پرسش که اراضی واگذارشده و پروژه‌های انجام‌شده در آن‌ها در صورت تجدیدنظر و اصلاح چقدر امکان عقب‌گرد دارند؟ می‌گوید: واگذاری‌ها دودسته است؛ یکسری عملیاتی شده و بعضی هنوز حالت فیزیکی پیدا نکرده است و شکل اسنادی دارد. خوشبختانه آن‌هایی که عملیاتی شده در نقاط حیاتی ژئوسایت‌های قشم نبوده است، مگر اینکه اقدامات جدیدی بدون اطلاع ما انجام‌شده باشد. امیدواریم پروژه‌ای در محدوده ژئوسایت‌ها اجرا نشود و طرح‌های موجود ابطال و یا به دیگر نقاط جزیره که مشکلی ندارد، انتقال داده شود.
با حال امری‌کاظمی بیان می‌کند: نگرانی خاصی از این نظر نداریم اما اگر سازمان منطقه آزاد قشم حمایت نکند ممکن است ژئوپارک به خطر افتد که خوشبختانه مدیرعامل این سازمان تا به حال حمایت 100در صد از ژئوپارک قشم داشته است.
حال اما ظاهرا این موضوع در حال رنگ و بوی عملی شدن گرفته و فعالان میراث فرهنگی و طبیعت شناسان را نگران کرده است.
یک کارشناس زمین‌شناسی و زمین‌گردشگری، مدرس دانشگاه و مدیرعامل موسسه میراث زمین‌شناختی خاورمیانه در گفت‌وگو با ایسنا، در خصوص ساخت یک مزرعه پرورش میگو در حریم ژئوپارک جهانی قشم اظهار کرد: تردید دارم صدور مجوزهای این کار کارشناسی شده باشد، چراکه در مناطقی که ثبت ملی می‌شوند اصلا اجازه چنین کاری داده نمی‌شود و در تعجب هستم که چرا کارشناسان میراث نتوانسته‌اند در این زمینه کاری از پیش ببرند.
کیمیا سادات عجایبی در خصوص دلایل کارشناسی نبودن مجوز مزرعه پرورش میگو در حریم ژئوپارک جهانی قشم، افزود: اولین مانعی که باید جلوی کار کارشناسی را می‌گرفت ثبت ملی بود، دوم اینکه ما طولانی‌ترین غار نمکی جهان را در این گنبد نمکی داریم، با کوچک‌ترین آسیبی که به آن وارد شود رکورد آن شکسته می‌شود که البته خیلی‌ها می‌گویند این چیزها اصلا برای ما اهمیت ندارد.
وی عنوان کرد: با صحبتی که با کارشناسان محلی داشتم در صورت راه‌اندازی این مزرعه آسیب‌های بزرگی به محیط اطراف خود وارد می‌کند؛ فاضلاب آن وارد منطقه گردشگری ژئوپارک قشم و منطقه آزاد می‌شود، بوی بد آن نیز روستای کانی و سکنه آن را تحت تأثیر قرار می‌دهد و چه‌بسا باعث مهاجرت آن‌ها از روستای کانی شود. اگر قرار بود به توسعه پایدار فکر شود باید این مسائل در نظر گرفته می‌شد، این‌ها همه به معنی توسعه ناپایدار است و نه توسعه پایدار!
این مدرس دانشگاه و کارشناس زمین‌شناسی خاطرنشان کرد: اصلا معلوم نیست افرادی که این مجوزها را صادر کرده‌اند می‌دانسته‌اند این منطقه ژئوپارک جهانی است یا خیر! تا جایی که من اطلاع دارم سازمان منطقه آزاد با بررسی و استعلام از دفتر ژئوپارک مناطقی را برای پرورش میگو مشخص کرده و این به این معنی است که با کل این سیستم احداث مزارع پرورش میگو مخالفتی وجود ندارد اما مکان‌یابی که صورت گرفته نادرست است.
عجایبی بیان کرد: وقتی جایی ثبت ملی می‌شود یعنی در کشور منحصربه‌فرد است و این مسئله درک نشده که این منطقه تاریخ 500 میلیون ساله دارد. نمی‌دانم این آقایان چه تصوری از سن خود و بهره‌برداری مالی از این پروژه دارند که 500 میلیون سال به چشمشان نمی‌آید و خراب شدنش برایشان مهم نیست؛ البته مدیرعامل منطقه آزاد قشم و همکارانش هم شدیدا مخالف و پیگیر این مسئله بودند اما تاکنون مخالفت‌ها به نتیجه‌ای نرسیده است.
وی اظهار کرد: نمونه مشابه اعتراضات فعالین محیط‌زیست و گردشگری به فعالیت‌های مخرب را در ساحل بندر مقام نیز داشتیم که در آن زمان من تأکید داشتم باید به فکر جزیره قشم نیز باشیم؛ کمپینی که راه افتاد از این پروژه جلوگیری کرد البته ممکن است جمعه صبحی چشم باز کنیم ببینیم آنجا تبدیل به سایت پرورش میگو شده است.
مدیرعامل موسسه میراث زمین‌شناختی خاورمیانه افزود: در حال حاضر به دلیل مطالبه مردم پروژه ساحل مقام متوقف‌شده و امیدوارم خواسته مردم و فعالین در خصوص ژئوپارک نیز به نتیجه برسد چراکه موقعیت بسیار حساس‌تری داشته و در معرض رصدهای بین‌المللی و جهانی است.
این مدرس دانشگاه تصریح کرد: در آینده‌ای نزدیک قرار است که ارزیاب‌های ژئوپارک برای رسد ژئوپارک قشم وارد ایران شوند، باید سعی شود با آرامش بیشتری این مسئله پیش رود اگر حساسیت جهانی روی این موضوع ایجاد شود از لیست جهانی خارج می‌شویم و حتی نمی‌دانم این مسئله به غیر از مدیران منطقه آزاد و ژئوپارک قشم که کاملا نسبت به این موضوع توجیه هستند، برای سایر مسئولین اهمیتی دارد یا خیر!
عجایبی بیان کرد: امیدوارم افرادی که این پروژه را آغاز کرده‌اند به‌غیراز سرمایه‌گذاری و سود مالی خود به چیزهای دیگر هم‌فکر کنند، چراکه مردم محلی هم از این مسئله راضی نیستند.
وی خاطرنشان کرد: دریاچه ارومیه را تصور کنید که در حال حاضر در آن نمک تشکیل می‌شود، 500 میلیون سال پیش این شرایط و ویژگی‌ها در حوزه زاگرس بوده و بعدازآن لایه‌های رسوبات وارد حوزه آبی شده و با فشارهایی که از سنگ‌های اطراف وارد می‌شود و شکستگی‌هایی که در پوسته زمین وجود داشته این نمک‌ها در برخی مناطق خاص به‌صورت سیال جریان پیداکرده، بالاآمده و روی سطح زمین قرارگرفته‌اند و همچنین قطعات و سنگ‌های لایه‌های پایین‌تر را هم با خود به سطح زمین آورده‌اند.
مدیرعامل موسسه میراث زمین‌شناختی خاورمیانه عنوان کرد: اکنون اطلاعات 500 میلیون سال پیش را در کنار سن جزیره قشم که تقریبا مربوط به 50 میلیون سال پیش است داریم، این مسئله یک پدیده منحصربه‌فرد زمین‌شناسی است، در دنیا اگر چنین پدیده‌ای را داشته باشند که یک رکورد جهانی هم در درونش باشد آن را روی چشمشان می‌گذارند، از آن مراقبت و حفاظت کرده و به‌عنوان درآمد گردشگری استفاده می‌کنند.
عجایبی با اشاره به اینکه مسئولان منطقه آزاد قشم نسبت به این موضوع مطلع هستند و حساسیت‌های آن را درک کرده‌اند و اگر حمایت‌های آنان نبود اکنون موفق به ورود مجدد به شبکه جهانی نمی‌شدیم، ادامه داد: ثبت جهانی که همکاران ما سال‌های سال زحمت کشیدند با خون‌دل و شب‌بیداری با فرازوفرودها و یک شکست خارج شدن از شبکه جهانی و بدنامی جهانی توانستند دوباره آن را به شبکه جهانی بازگردانند؛ الآن همه این تلاش‌ها با یک کار غیراصولی و فکر کردن به سود شخصی زیر سؤال می‌رود.
وی با تأکید بر اینکه معلوم نیست در تاریخچه زمین‌شناسی، کی چنین اتفاقی دوباره در کل کشور بیفتد، افزود: ما هنوز یاد نگرفته‌ایم چنین پدیده‌هایی تنها با حفاظت و وارد نشدن به حریمشان می‌توانند سال‌های سال نسل به نسل برای ما درآمد داشته باشند.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در همین خصوص در گفت‌وگو با ایسنا، افزود: سازمان منطقه آزاد قشم خود سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری مجزایی دارد.
رضا برومند با بیان اینکه مجوز مزارع پرورش میگو بر عهده اداره کل شیلات استان هرمزگان است، خاطرنشان کرد: درصورتی‌که از دستگاه قضایی خواسته شود و اختلافی باشد به‌عنوان کارشناس جهت بررسی ورود می‌کنیم.
وی با اشاره به اینکه اطلاعات بنده در این خصوص تنها به مطالب ارائه‌شده در فضای مجازی است، اضافه کرد: در این زمینه باید دستگاه صادرکننده مجوز پاسخگو باشد و بررسی شود چگونه به این طرح اجازه اجرا داده‌شده است.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست هرمزگان در این خصوص به ایسنا، گفت: این پروژه بررسی کارشناسی و ارزیابی زیست‌محیطی صورت گرفته است.
حبیب مسیحی تازیانی با بیان اینکه این طرح در محدوده ژئوپارک قرار دارد یا خیر در اختیار محیط‌زیست نیست، تصریح کرد: منطقه آزاد قشم با مجموعه‌ای که می‌خواهد زمین را واگذار کند باید در ارتباط باشد.
وی با اشاره به اینکه چنین موضوعی در قوانین محیط‌زیست ذکر نشده است، خاطرنشان کرد: زمانی باید این موضوع در نظر گرفته می‌شود که محدوده ژئوپارک به محیط‌زیست اعلام شود و بر مبنای آن تصمیم گرفته شود.
این مقام مسئول ادامه داد: این طرح از محدوده محیط‌زیست، حریم دریا و روستاها فاصله کافی داشته و تمامی موارد رعایت شده است.
مسیحی تازیانی با بیان اینکه اگر ژئوپارک در حوزه میراث فرهنگی قرار دارد باید دستگاه متولی‌اش پاسخگو باشد، اظهار کرد: متولی زمین باید قبل از اعطا مجوز مطالبه گری می‌کرد و واگذارکننده نیز تمامی موارد را رعایت کند.
وی با اشاره به اینکه سازمان جهاد کشاورزی بخشی به نام امور اراضی دارد و آن‌ها زمین را واگذار می‌کنند، اضافه کرد: به‌طور حتم باید در کمیسیون ماده 2 جهاد کشاورزی و منطقه آزاد قشم مطرح و زمین واگذار شود.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست هرمزگان ادامه داد: تمامی استعلاماتی که به محیط‌زیست وارد می‌شود یک نسخه آن به منطقه آزاد قشم رونوشت می‌زنیم تا مشکلی پیش نیاید.
حدود بیست مورد استعلام گرفته شده است / شیلات هرمزگان با تخریب محیط‌زیست و یا خسارت به اراضی به‌شدت مخالف است
رئیس اداره توسعه میگوی اداره کل شیلات هرمزگان در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به شبهات مطرح‌شده در رابطه با آسیب‌های احتمالی پرورش میگو به گنبد نمکدان در قشم اظهار کرد: خوشبختانه برای هر واگذاری حدود بیست مورد استعلام از دستگاه‌های ذی‌ربط گرفته می‌شود که در این مورد نیز همه‌چیز بر اساس قانون و مقررات لازم بوده است.
علی‌اکبر مجاز با بیان اینکه با توجه به فشار بر ذخایر آبزیان در منابع طبیعی و همچنین سیاست‌های سازمان شیلات ایران مبنی رونق تولید، صنعت تکثیر و پرورش میگو یکی از راهکارهای مناسب و عملیاتی در این حوزه بوده است افزود: خوشبختانه صنعت آبزی‌پروری اشتغال‌زایی خوبی را در استان هرمزگان به‌ویژه برای بومیان استان به وجود آورده است.
وی تصریح کرد: بدون شک شیلات هرمزگان و مجموعه بهره‌برداران شیلات نیز با تخریب محیط‌زیست و یا خسارت به اراضی به‌شدت مخالف بوده و خواهان حفاظت از اراضی و محیط‌زیست هستند.
این مقام مسئول با بیان اینکه بدیهی است اعلام بلامانع بودن این اداره کل صرفا به لحاظ فنی و احداث مزرعه پرورش میگو در عرصه مورد تقاضا با نقاط UTM مشخص بوده و نافی ضوابط و چارچوب‌های قانونی و حدود و حریم سایر دستگاه‌های ذی‌ربط نیست، تصریح کرد: حتی بر اساس آیین‌نامه‌های صدور مجوزها متقاضی را ملزم می‌کند کلیه استعلام‌های مندرج در آیین‌نامه از سایر ادارات و دستگاه‌ها و بر اساس ضوابط مرتبط توسط متقاضی اخذ و ضمیمه پرونده شود.
مجاز با بیان اینکه براساس قانون نظام جامع دام‌پروری، مجوزها فقط توسط سازمان نظام‌مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی و سازمان نظام دامپزشکی استان صادر می‌شود؛ گفت: استعلام‌های چندگانه از سازمان‌های مختلف از جمله منابع طبیعی، محیط‌زیست، آب منطقه‌ای، راه و شهرسازی، بنیاد مسکن، حمل‌ونقل جاده‌ای، آب، برق، گاز، میراث فرهنگی و... توسط متقاضیان اخذ و در کمیسیون ماده 2 امور اراضی جهاد کشاورزی بررسی و در صورت واجد شرایط بودن و موافقت دستگاه‌ها، اراضی واگذار می‌شود.
رئیس اداره توسعه میگوی اداره کل شیلات هرمزگان با اشاره به اینکه فاصله بین غار نمکدان تا مزرعه مطرح‌شده حدود شش کیلومتر است، خاطرنشان کرد: شیلات هرمزگان تنها امکان‌سنجی فعالیت شیلاتی (پرورش میگو، تکثیر میگو و...) را بررسی می‌کند و ادامه روند صدور مجوزهای لازم در دیگر دستگاه‌های اجرایی صورت می‌پذیرد.
انتهای پیام
