استاد دانشگاه علامه طباطبایی: در دوران پهلوی به سایر فرهنگ‌ها و زبانهای ایرانی بها داده نشد
یکی از اعضای هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به نقایص سیاست‌های فرهنگی دوره رژیم پهلوی گفت که نتیجه این سیاست‌ها این شد که در دوره پهلوی به سایر فرهنگ‌ها و زبانهای ایرانی و دوره اسلامی بها داده نشود.
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، دکتر صادق خورشا، استاد ادبیات تطبیقی و ترجمه و عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، تجربه زیسته خود را درباره سیاست فرهنگی دوره رژیم پهلوی مورد نقد وبررسی و ارزیابی قرار داد.
این هفته «خانه اندیشمندان علوم انسانی» واقع در خیابان استاد نجات الهی میزبان دکتر خورشا تحت عنوان «سلسله گفت‌وگوهای صمیمی با استادان زبان و ادبیات عربی (تجربه زیسته)» بود.
استاد ادبیات تطبیقی فارسی - عربی و ترجمه در بخش عربی دانشکده ادبیات فارسی و زبانهای خارجی دانشگاه علامه طباطبایی (ره) در ابتدای سخنان خود، ضمن عرض تسلیت به مناسب سالروز شهادت امام صادق علیه سلام، درگذشت شاعر بلندآوازه عراقی «مظفر النواب» را که اخیرا رخ در نقاب کشید، به جامعه ادبی ایران و عراق و کشورهای عربی تسلیت گفت و از حضار خواست برای این شاعر مبارز، ظلم‌ستیز و یاور مظلوم و فلسطین فاتحه‌ای قرائت کنند.
عضو سابق هیئت علمی بخشهای فارسی دانشگاهای مصر، مظفر النواب را شاعر بزرگ و «شهید محراب کلمه» خواند و گفت که مظفر النواب امتداد شاعر عراقی دیگری «بدر شاکر السیاب» بود که طعم غربت و سختی‌ها را چشید و در حالی به عراق برگشت که پیکرش در داخل تابوت بود و بر روی دوش تشییع کنندگان حمل می‌شود.
برنده جایزه ترجمه شیخ حمد آل ثانی در سال 2020 برای ترجمه کتاب «از گذشته ادبی ایران» به زبان عربی، به حضور بدر شاکر السیاب در ایران بعد از خروج از عراق اشاره کرد و به اشعاری از این شاعر با مضامین غربت و میهن دوستی اشاره کرد.
وی با اشاره به فعالیت‌های علمی خود در خارج از کشور گفت: در 12 دانشگاه ایران، پنج دانشگاه مصر به مدت 14 سال تدریس کرده و به مدت پنج سال نیز به عنوان رئیس بخش ترجمه فارسی دانشگاه ملک سعود تدریس کرده است.
رئیس سابق گروه زبان فارسی دانشکده زبانهای خارجی دانشگاه ملک سعود - ریاض، درباره فعالیتش علمی‌اش در مصر نیز گفت که با تلاش‌های ایشان گروه زبان و ادبیات عربی در دانشگاه اسکندریه مصر ایجاد شده است. دکتر خورشا گفت که نسخ خطی فارسی دانشگاه قاهره را فهرست نویسی کرده و حین انجام این کار، ترجمه منظومی از قصیده طائیه ابن فارض پیدا کرده که به قلم شاعر نامی عبدالرحمان جامی است.
ایجاد کرسی زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه های عراق
به گفته وی، تلاش‌های او بود که باعث شد گروه فارسی به رغم برخی مسائل و مشکلاتی که برای برخی زبانهای دیگر در دانشگاه ملک سعود عربستان سعودی پیش آمده، این گروه همچنان سرپا بماند.
او گفت که قرار است در آینده زبان و گروه ادبیات فارسی را در دانشگاه‌های سوران و دهوک منطقه کردستان عراق راه اندازی کنند و در مقابل، زبان و ادبیات کردی در دانشکده ادبیات دانشگاه علامه ایجاد شود.
تأثیرپذیری دولت‌های اسلامی از دیوان سالاری ساسانی
عضو هیئت علمی بخش ترجمه از فارسی به عربی دائره المعارف بزرگ اسلام، عمده تشکیلات صدر اسلام را متأثر از تشکیلات ساسانی و دیوان‌ها (دبیرخانه‌ها) این دوران دانست که بیشتر به وسیله سلمان فارسی (معروف به سلمان پاک) به عربی منتقل شد و منجر به تشکیلات دولت اسلامی در قرون اولیه شد.
انتقاد از سیاست‌ها و اتاق فکر رژیم پهلوی
از زبان ها که بحث شد، دکتر خورشا از نگاه و سیاست‌های زبانی دوره پهلوی انتقاد کرد و آن را برای ایران مخرب دانست. این استاد زبان و ادبیات عربی گفت: «در دوره پهلوی مانیفیست و اتاق فکر این دوره حقیقتش بر سه چیز بود: یکی احیای زبان فارسی بود که مثبت بود ولی متأسفانه به سایر گویش‌ها و زبانهای ایران بها نداد. دوم احیای دوران باستانی ایران که مثبت است ولی متأسفانه به دوره اسلامی بها ندادند و از این دوره به شاهنامه و فردوسی بها دادند و او را به عنوان فرهیخته نژادپرست عرب‌ستیر معرفی کردند.». او گفت که تز فردوسی بر مبنای داد و خرد و علم بوده است.
دکتر خورشا سومین تز رژیم پهلوی را دشمن تراشی دانست و گفت که پهلوی، عرب‌ها را به عنوان دشمن ایرانی معرفی کرد که این اشتباه بود و این نگاه به روابط ایران و جهان عرب بعدها لطمه زد.
در خانه هر عراقی یک ایرانی است
وی به سیر تأثیرپذیری سه کشور ایران، مصر و ترکیه از یکدیگر در گذشته اشاره کرد و گفت که با تغییرات فرهنگی و علمی در یکی از این سه کشور به ویژه در حوزه ترجمه، دو کشور دیگر عمدتا با فاصله کم چند ماهه، همان اقدامات و تغییرات را شروع می‌کردند.
استاد دانشگاه علامه به دادوستد و پیوندهای فرهنگی بین ایران و عراق و تأثیر فرهنگی ایرانی و زبان فارسی بر عراق اشاره کرد و گفت که تنیدگی و پیوندهای این دو فرهنگ و زبان عربی و فارسی بسیار زیاد است که می‌توان گفت در خانه هر عراقی یک ایرانی وجود دارد و کما اینکه در خانه هر مصری یک ترک حضور دارد.
دغدغه انسانی و فرهنگی در علاقمندی به زبان و ادبیات عربی
دکتر خورشا فاجعه و کشتار «صبرا و شتیلا» را عامل و جرقه‌ای برای علاقمندی وی به زبان عربی معرفی کرد و گفت که از همان موقع احساس نیاز به زبان عربی کرد و اخبار رویدادها را به این زبان پیگیری شد.
به گفته وی، دغدغه زبان و فرهنگ، از زبان رسمی گرفته تا محلی او را بر آن داشت تا به زبان و ادبیات گرایش، علاقمند و مشتاق کند. او درباره این دغدغه خود گفت: «ذهنم حقیقتش مونده بود که با این عولمه (جهانی شدن) و جهان شمولی، زبان‌ها و فرهنگ‌ها یک چیز محلی خواهد شد. نگران فرهنگ و ادبیات فارسی خودمان شدم. ا؟! روزی میاد به عنوان زبان و گویش محلی [می‌شود].»
دکتر خورشا در این نشست اشعاری از شاعران معاصر ایران و جهان عرب را خواند و به مقایسه مضامین اشعار این شاعران پرداخت و بر ضرورت آگاهی از تحولات فرهنگی و علمی و سیاسی ایرانیان از کشورهای منطقه به ویژه جهان عرب تأکید کردند.
