اسلام به مسجد با دید تمدن‌سازی می‌نگرد

حسن رحیم‌پور ازغدی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با موضوع «نقش مسجد در ساخت تمدن نوین اسلامی از منظر امام‌خمینی (ره)» به سخنرانی پرداخت که مشروح این سخنان در ادامه مرور می‌شود.

رحیم‌پور ازغدی با بیان اینکه همه چیز از مسجد شروع شد و با مسجد خاتمه خواهد یافت، اظهار کرد: نهضت توحیدی و تربیت انسان و عدالت‌خواهی برای بشر از مسجدالنبی (ص) و کنار بیت‌الله‌الحرام شروع شد و پایان تاریخ هم با قیام، ولی خدا حضرت صاحب‌الزمان (عج) از کنار مسجدالحرام آغاز می‌شود یعنی آغاز و پایان تاریخ با مسجد است؛ البته منظور پایان خلقت نیست بلکه پایان تاریخی که با آدم (ع) و سجده بر آن نبی الهی برای خدا آغاز شد و خط و ربط‌ها نیز با همان سجده نخست شکل گرفت. خط ابلیس از خدا بر سر سجده جدا شد

این عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: خط ابلیس از خط خدا از همان سجده جدا شد همه اختلافات بر سر سجده است، اساساً تقسیم بشر به مومن، مشرک و منافق همه به سجده باز می‌گردد؛ همین مسئله مسجد را بناشده بر اساس تقوی یا مسجد ضرار می‌کند؛ شیطان گفت با سجده در مقابل خدا مشکلی ندارم، اما آدم کیست که به او سجده کنم؟! اینکه آدم مسجدُله بوده یا مسجدُبه، هر دو قابل توضیح است. پس دعوا از سر سجده آغاز شد چنان که بحث هابیل و قابیل هم از سجده آغاز شد. قابیل ظاهراً موحد بود بلکه به تعبیر قرآن سر قربانی و تقرب با برادرش دچار مشکل شد و گفت چطور قربانی برادرم پذیرفته شد و قربانی من نه؟!

وی تصریح کرد: خطی که از همان خلقت آدم (ع) و سپس هابیل و قابیل در باب سجده و مسجد شروع شد تا امورز ادامه داد و جالب آنکه هر دو هم با زبان دین و مذهب سخن می‌گویند؛ همانطور که امام خمینی (ره) اسلام را به اسلام آمریکایی و ناب یعنی اسلام دست‌خورده و اسلام دست‌نخورده تقسیم کردند. این دعوایی که بین دو اسلام یا تشیع علوی و لندنی وجود دارد ادامه همان دعوا است. چنان‌که روسای‌جمهور آمریکا که دست‌شان تا مفرغ به خون بشر آلوده است، کلیسا می‌روند و عید فطر را به مسلمانان تبریک می‌گویند! قرآن تعظیم شعائرالله را افزایش کمی و شکوه مساجد نمی‌داند!

وی اضافه کرد: چنان‌که آل‌سعود هم هر سال حاجی شده و خادم الحرمین هستند. قرآن کریم هم مسجد را به دو نوع تقسیم می‌کند مسجدی که تقوامدار است «لَمَسجِد أُسِسَ عَلَی التَقوَی» و خدا را هدف می‌گیرد و مسجدی که پشت به خدا ساخته شد. ممکن است کسانی بگویند هر چه بیشتر مسجد بسازیم و هزینه این ساخت بیشتر و گران‌تر باشد و برای مثال در هر کوچه مسجدی باشد و بهترین مصالح و لوازم در آن‌ها به کار رود، این‌ها تعظیم شعائرالله است، اما قرآن این را قبول ندارد. کل تاریخ فضیلت و عدالت در مسجدالنبی (ص) متولد شد

رحیم‌پورازغدی افزود: مسجدالنبی (ص) ساده‌ترین مسجد در طول تاریخ اسلام تا امروز بوده و است، نه سقفی داشت (با شاخه‌های نخل مسقف شد) نه فرشی داشت، (ماسه و شن کف آن را پوشانده بود) و نه شکوه مادی داشت چنان‌که دیوار مختصر و نه کامل برای کشیدند که مبادا وحوش و حیوانات وارد شوند؛ اما در عین این سادگی کل تاریخ فضیلت و عدالت در آن مسجد متولد شد و از بدترین آدم‌ها بهترین انسان‌ها را ساخت! از آدم‌های وحشی و جاهل، عاقل‌ترین مردمان را ساخت، از افراد فاسد و ظالم عادل‌ترین آن‌ها را تربیت کرد همه این‌ها در آن مسجد رقم خورد در عین اینکه هیچ شکوه مادی نداشت و تماماً معنویت بر آن حاکم بود.

وی با اشاره به تصریح روایات درباره مساجد در آخَرالزمان، گفت: بنابر روایات، در این دوران اگرچه مساجد شلوغ و صفوف نماز متراکم خواهد بود، اما نمازگزاران صرفاً بدن‌هایشان کنار هم است در حالی‌که قلب‌هایشان از هم دور است؛ یعنی با هم مصافحه می‌کنند و تقبل‌الله می‌گویند، اما به یکدیگر رحم ندارند، در بازار گران‌فروشی و در خانواده به هم ستم می‌کنند! در روایت است که وقتی امام عصر (عج) ظهور کرده و تشریف بیاورند، کارکرد مسجد به زمان پیامبر (ص) بازمی‌گردد. مسئله‌ای که امروز وجود ندارد در کل جهان اسلام و در ایران (علی‌رغم اینکه مساجد ما در بسیاری ابعاد پیشتاز هستند)، کارکرد لازم را ندارند؛ لذا بنابر تصریح روایات، امام زمان (عج) پس از ظهور برخی مساجد را تخریب می‌کنند ازجمله مساجد مزخرف یعنی تزئین شده و شبیه به کاخ و معابد و دارای شکوه مادی. در روایات است که مساجد همچون تخت‌گاه حضرت موسی (ع) خواهد شد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تأکید کرد: امام زمان (ع) پس از ظهور مساجدی را که به سبک اشراف ساخته شده مثل بلندترین منا، زیباترین فرش‌ها و... را تخریب می‌کنند و بر کشوه معنوی مساجد تاکید دارند چنان که مسجدالنبی (ص) و مسجد کوفه که توسط پیامبر (ص) و امیرالمومنین (ع) اداره می‌شدند، چنین بودند.

رحیم‌پورازغدی در ادامه بیان کرد: تصوری که ما از مسجد و تعظیم شعائر داریم که به افزایش جسم و جسد مسجد باز می‌گردد یا تعداد کمی نمازگزاران افزایش بیابد در حالی که دروغ و ربا و کم فروشی و دیگر گناهان رایج باشد، اشتباه است، این یعنی مسجد فقط بنا است و تاثیر نمی‌گذارد دیگر مکاتب هم چنین بنایی را در قالب معبد دارند و تلاش می‌کنند فضای آن‌ها را با تمثال، بخور و... معنوی کنند! اسلام به مسجد با دید تمدن‌سازی می‌نگرد

وی در ادامه بیان کرد: هیچ مکتب و دینی به مکان مذهبی خود به دیده محور و پایگاه تمدن‌سازی نمی‌نگرد، چراکه تمدن‌های مدنظر آن‌ها کاملاً مادی است و بر تولید قدرت و تولید و مدیریت ثروت تأکید دارد و در معابد هیچ یک از ادیان و مذاهب نمی‌بینیم که صحبت از جامعه، حقوق اجتماعی و حقوق انسان، عدالت، حکومت، سفارت، قضاوت و... مطرح شود؛ امام خمینی (ره) در وصیت‌نامه خود آورده‌اند: همین فکر را بر مسجد ما هم حاکم کرده بودند. پیامبر (ص) در مسجد از هیچ، همه چیز ساختند

رحیم‌پورازغدی با اشاره به نقش مسجد در حکومت نبوی و علوی، گفت: همه خطبه‌ها و سخنرانی‌های انقلابی، تربیتی و حاکمیتی امیرالمومنین (ع) در مسجد ایراد و مطرح شده است چنان‌که بسیاری از آیات قرآن در مسجدالنبی (ص) نازل شده و نیز بسیاری از اتفاقات تاریخ ساز اسلام در مسجد رقم خورده است. آن زمان مدینه شهری بسیار کوچک و با جمعیت بسیار محدود بود، اما پیامبر (ص) در فضای مسجد، از هیچ، همه چیز ساختند و مرکز شهر را مسجد قرار دادند.

وی با اشاره به نقشی که مسجدالنبی (ص) در جامعه نوپای اسلامی ایفا کرد، ادامه داد: مسجد مجاهدپرور بود، مسجد محل امر به معروف و نهی از منکر اغنیاء و قدرتمندان و افراد ذی‌نفوذ بود، مسجد کرسی گفتگو و بحث و آزاداندیشی به معنای امروزی بود؛ مسجد مرکز خیریه‌ترین خیریه‌ها بود یعنی اساساً یکی از اهداف برگزاری جماعت این بود که فقیر و غنی در مسجد کنار هم نشسته و مشکل‌گشایی شود؛ مسجد فاصله‌ها و تفاضل‌های طبقاتی را از بی می‌برد. تأثیر تربیت مسجدی بر رشد انسان‌ها

وی ادامه داد: نقل است مرد فقیری به مسجدالنبی (ص) آمد در حالی که بوی ناخوشایندی داشت و در کنار فردی نشست که عطر خوشی استفاده کرده بود، مرد غنی خود را جمع کرد تا مبادا شخص فقیر به وی بخورد (تکبر ورزید)، حضرت رسول (ص) فرمودند: ترسیدی از فقر او به تو برسد یا ثروتت به جیب او سرریز شود.. آن شخص توبه کرد و از پیامبر (ص) عذرخواهی کرد و گفت حاضرم نیمی از ثروتم را همین حالا به نام شخص فقیر کنم به شرط آنکه هم شما و هم آن شخص مرا عفو کنید. آن شخص فقیر که در معنویت پیشتاز بود، گفت تو را بخشیدم، اما چیزی از ثروت تو نمی‌خواهم و، چون دلیل را جویا شد، گفت: می‌ترسم همچون تو بشوم و به دیگران تکبر بورزم! این است تربیت مسجدی و اثر تربیت در مسجد بر رشد و شکوفایی شخصیت انسان‌ها.

رحیم‌پورازغدی در ادامه گفت: همچنین، نقل است بسیاری از آن‌ها که به مسجد می‌آمدند زکات و صدقه نمی‌دادند؛ پیامبر (ص) اجازه نمی‌دادند مردم به مسجد آمده و نماز بخوانند و بی‌تفاوت و بی‌خبر نسبت به وضعیت یکدیگر از مسجد بروند؛ این رویکرد سکولاریسم است که می‌گوید مذهبی باش، اما مذهب جدا، اقتصاد جدا، هنر جدا، رسانه جدا و... این یعنی در فضای اجتماع مثل لامذهب‌ها عمل کردن! مسجدی که محله را سالم‌سازی نکند و امام و مأمومین فقط وقت نماز آمده و جماعت برپا می‌کنند و می‌روند، مسجد مرده است! در همه ادیان و مکاتب چنین وضعیتی هست مثل اشک و توسلی که هندو‌ها در معابد دارند یا رفتن مسیحیان متدین به کلیسا؛ فرق مسجد با معابد دیگر در این است که مسجد گره‌گشایی می‌کند.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: نقل است دختری در مسجدالنبی (ص) به محضر پیامبر (ص) رسید و عرضه داشت: می‌خواهم ازدواج کنم، اما نمی‌دانم با چه کسی، چه باید بکنم؟ پیامبر اکرم (ص) فرمودند: می‌پرسم و اطلاع می‌دهم و بعد از مدتی به وی گفتند سه نفر مایل به ازدواج با شمایند، یکی از آن‌ها را انتخاب کن؛ پیامبر (ص) سپس بر مهریه تأکید کردند و نهایتاً آن را آموزش چند سوره قرآن به خانم قرار دادند. در همین اتفاقی که در مسجد افتاد چند خلاء ازدواج حل شد یکی انتخاب شخص مناسب، دیگری ازدواج آسان و نیز برطرف کردن مشکلات فرهنگی ازدواج. اما آیا امروز می‌توان چنین کاری را در مساجد انجام داد؟!