اصلاح جامعه در گرو آزادی بیان نخبگان است
استاد حوزه علمیه قم با بیان اینکه «تا علمای دین به وظیفه خود عمل نکنند، وضع جامعه اصلاح نخواهد شد»، تاکید کرد سکوت و بی‌عملی علمای بزرگ درباره مشکلات جامعه، از عوامل اصلی جدایی مردم از احکام دینی است.
به گزارش مشرق، آیت‌الله «سید ضیاء مرتضوی» در سخنان خود در شب تاسوعا در سلسله نشستهای «عاشورا و امروز ما» بیان می‌دارد: اصلاح علما برای اصلاح جامعه شرط لازم است نه کافی و باید بقیه شرایط و لوازم اصلاح جامعه هم فراهم شود، چرا که علما تنها یک گروه از خواصند و به تعبیر امیر مومنان اگر گروه‌های دیگر نظیر قضات و نظامیان به ریاکاری و خودنمایی و کاسبی بپردازند یا تاجران و سرمایه‌داران خیانت کنند، یا حاکمان ظلم کنند، جامعه اصلاح نخواهد شد.
واقع‌بینی ائمه برابر شعارهای بی‌پشتوانه
عالمان دین باید با نصیحت، وظیفه خود را انجام دهند، مگر پیامبر نفرمود: وقتی فقر آمد، کفر هم می‌آید؟
وی با بیان اینکه «فراتر از نقش خواص، نقش مردم نیز در اصلاح جامعه تعیین کننده است»، می‌افزاید: مردم باید سطح آگاهی و انتظاراتشان را از علما و خود بالا ببرند. برخی اصحاب از امام صادق (ع) انتقاد می‌کردند که چرا قیام نمی‌کنی و در خانه نشستهای؟ در صحرا، گله بزی دیدند، امام صادق گفتند اگر به تعداد این گله یاور داشتم قیام می‌کردم، آن فرد شمرد و دید 17 بز در گله است؛ این یعنی واقع‌بینی امام در برابر شعار و حرف‌های بدون پشتوانه برخی افراد. لذا خواست و در صحنه بودن مردم تعیین کننده است.
مسئولیت علما در قبال مردمی که به سراغشان می‌آیند
مرتضوی که در مباحث پیشین بحثی را درباره نامه امام سجاد (ع) به «محمد بن مسلم زهری» از علمای اهل سنت و از قضات هم‌عصر ایشان، آغاز کرده بود، در ادامه به دیگر محورهای مهم این نامه اشاره کرده و درباره پیامدهای همکاری علما با ستمکاران می‌گوید: امام در این نامه، زهری را خطاب قرار می‌دهند که به حال خودت نگاه کن و به حساب خودت برس. می‌ترسم جزو کسانی باشی که خدا درباره آنها فرمود وارث دین و کتاب الهی شدند و توجه آنها به دنیا بود. صحابه بزرگ پیامبر رفتند و جایگاه آنها در معرفی دین به امثال تو رسیده است. در انقلاب خودمان نیز باید ببینیم جایگاه امثال شهیدان مطهری، بهشتی و آیات طالقانی، موسوی اردبیلی و... به چه کسانی رسیده است؟
استاد دروس خارج فقه حوزه علمیه قم با اشاره به توصیه امام به زهری برای توبه، بیان می‌دارد: امام سجاد گفتند دینی که تو معرفی می‌کنی دین واقعی نیست. چرا مردم به تو نیاز دارند؟ آیا غافل شدی از علمای گذشته که به سلامت درگذشتند و سربلند بودند؟ فکر می‌کنی نزد خدا جایگاه ویژه‌ای داری که علمای صالح نداشتند؟ چه جایگاهی بین مردم داری و برای آنها چه می‌کنی؟ مردم در دین از تو تبعیت می‌کنند، در حالی که شایسته این جایگاه نیستی! اما مردم سراغ تو می‌آیند چون می‌خواهند مشکل آنها حل شود و علمای آنها درگذشته‌اند.
نهاد علم باید از قدرت، حتی قدرتِ مشروع مستقل باشد تا بتواند به حکومت کمک کند
آیت‌الله مرتضوی درباره فواید علما برای ظالمان اظهار می‌دارد: امام به زهری نوشتند مردم شیفته ظاهر تو شدند تا آنها هم دیندار شوند، اما جای اشتباهی آمدند و گرفتار عالمی‌شدند که افراد را در دریا غرق می‌کند. گرفتاری مردم قابل محاسبه نیست و تو هم در آن نقش داری.
راه رهایی علما از پیوند با ظالمان
این استاد حوزه علمیه، راه رهایی علما را از پیوند با ظالمان، عمل به وظیفه در چارچوب دین دانسته و می‌افزاید: طبق فرموده امام سجاد، باید از قید برخی امکانات و رفاهیات و مناصب گذشت، چون ظالمان آن را می‌گیرند. امام گفتند، اگر دنیاطلبی با این سن و سال و علم و جایگاهت این گونه در تو نفوذ می‌کند، چه توقعی از جوان‌ها و مردم عادی وجود دارد؟ اگر تو و امثال تو با عقلانیت و تقوا و تدبیر و شجاعت عمل کنید، خیلی از وقایع و اتفاقات ناگوار و شورش‌ها و خشونت‌ها اتفاق نمی‌افتد. اگر علما در میدان باشند مردم هم تبعیت می‌کنند.
کار دینی فقط احکام فقهی گفتن نیست
وی با اشاره به جملات امام سجاد مبنی بر اینکه، کار دینی فقط احکام فقهی گفتن نیست، از ترس امام برای زهری می‌گوید که مبادا مصداق آیه ضایع‌کنندگان نماز شود و ادامه می‌دهد: یعنی این عالم بزرگ زمان که به وظیفه خود عمل نکرده، باعث بی دینی و بی نمازی مردم شده است.
مرتضوی، به موضوع حجاب در هفته‌ها و ماه‌های اخیر در کشور اشاره کرده و این پرسش را مطرح می‌سازد: در مساله حجاب اگرچه اصل موضوع یک حکم فقهی است، اما در مقوله اجرای احکام باید دید «آیا ورود حکومت در مساله به سود دین است یا زیانبار است و اثر منفی در جامعه دارد؟»
حضرت امیر (ع) به مالک اشتر می‌گوید: در تصمیم گیری باید رضایت اکثریت را در نظر بگیری نه نظر گروهی خاص؛ چرا که خشم اکثریت، آثار رضایت خواص را از بین می‌برد
به گفته این استاد حوزه، اشکال امام سجاد (ع) به زهری، متوجه سوء استفاده‌ای است که قدرت حاکم از همراهی و سکوت او به عنوان یک عالم شاخص می‌کند که پیامدهای اجتماعی و دینی و تربیتی حتی در پایبندی به ظواهر شرع در سطح جامعه دارد.
مدیر دانشنامه امام خمینی (ره) یادآور می‌شود: حضرت امام در تحریرالوسیله معتقدند اگر سکوت علمای دین و روسای مذهب موجب تقویت و تایید ظالم باشد، حتی اگر تاثیر نداشته باشد، نباید سکوت کنند. وی تاکید می‌کند: اگر عالمان نمی‌توانند جلو ظلم را بگیرند، کمترین کاری که می‌توانند انجام دهند این است که نشان دهند همراهی و قبول نداریم. دعوایی هم با کسی نداریم ولی این رفتار را قبول نداریم. حداقل این را بگویند تا ساحت خودشان از انتساب‌های نادرست پاک شود. بسیاری از رفتارها پشت همین سنگرها و سدها به نام علم، روحانیت و دین انجام می‌شود و طبعا باید اصلاح شود.
ارتباط حوزه و دانشگاه با سیاست
استاد مرتضوی با اشاره به روایتی از پیامبر درباره دوری علما ار دنیا، تصریح می‌دارد: نهاد علم باید از قدرت، حتی قدرتِ مشروع مستقل باشد تا بتواند به حکومت کمک کند؛ یعنی حوزه و دانشگاه زیر فرمان حکومت نباشد بلکه حکومت باید از راهنمایی آنها استفاده کند؛ مانند توصیه ای که مرحوم آیت‌الله صافی نسبت به سیاست خارجی داشت که مردم از آن استقبال و برخی آن را تخریب کردند.
استاد حوزه علمیه قم، اصلاح جامعه را در گرو آزادی بیان نخبگان به‌خصوص عالمان دین دانسته و اظهار می‌دارد: عالمان دین باید با نصیحت، وظیفه خود را انجام دهند، مگر پیامبر نفرمود: وقتی فقر آمد، کفر هم می‌آید؟ مگر بابی درباره کمک گرفتن از دنیا برای آخرت نداریم؟ وقتی شرایط اقتصادی طوری است که زندگی برخی مردم در حال متلاشی شدن است و با خود بیکاری، بزهکاری و طلاق و خودکشی می‌آورد، نباید علما بی‌تفاوت باشند. علما باید بگویند در روایات، حکومت جهانی مختص به امام زمان است و بسیاری از فقها حتی به اجرای حدود در زمان غیبت قائل نیستند.
آیت‌الله مرتضوی تصریح داشت: مگر فقها مخالف اجرای حد سرقت در سال گرسنگی و قحطی نیستند؟ چرا حد سرقت وقتی معیشت اکثر مردم مختل شده اجرا می‌شود و بقیه وظایف حکومت رها شده است؟ شهید مطهری قبل از انقلاب گفته بود حتی اگر می‌خواهید کارخانه شراب سازی را تعطیل کنید، قبلش باید برای بیکاری کارگرانش چاره بیاندیشید. حضرت امیر به مالک اشتر می‌گوید: در تصمیم گیری باید رضایت اکثریت را در نظر بگیری نه نظر گروهی خاص؛ چرا که خشم اکثریت، آثار رضایت خواص را از بین می‌برد.