اصلاح پولی در سوریه

گروه آنلاین روزنامه دنیای اقتصاد - محمدامین مکرمی: مقام‌های پولی سوریه در حال آماده‌سازی یکی از مهم‌ترین اصلاحات پولی تاریخ این کشور هستند.

اسناد داخلی و اظهارات چندین منبع آگاه که رویترز به آن دست یافته، نشان می‌دهد بانک مرکزی سوریه تصمیم دارد با انتشار اسکناس‌های جدید و حذف دو صفر از لیره، گامی برای بازگرداندن اعتماد عمومی به پول ملی و کاهش آشفتگی در مبادلات مالی بردارد.

این اقدام در حالی صورت می‌گیرد که ارزش لیره سوریه طی 14 سال جنگ داخلی و پس از سقوط بشار اسد در دسامبر گذشته بیش از 99 درصد کاهش یافته است.

در ابتدای بحران سال 2011، هر دلار آمریکا معادل 50 لیره بود، اما اکنون نرخ برابری به حدود 10 هزار لیره رسیده است.

در عین حال، سقوط آزاد ارزش پول ملی باعث شده مردم برای خریدهای روزانه ناچار باشند کیسه‌های پر از اسکناس‌های 5 هزار لیره‌ای - بالاترین واحد فعلی - را جابه‌جا کنند.

بانک مرکزی سوریه در میانه اوت به بانک‌های خصوصی اطلاع داده که قصد دارد با انتشار پول جدید و حذف صفرها، معاملات نقدی را تسهیل و ثبات بیشتری در بازار ایجاد کند. چندین بانکدار تجاری، یک مقام بانک مرکزی و یک مسؤول اقتصادی سوری تأیید کرده‌اند که تصمیم نهایی بر حذف دو صفر است.

جلسات مربوط به این طرح به ریاست مخلص الناظر، معاون بانک مرکزی، برگزار شده اما هیچ مقام رسمی حاضر به اظهارنظر علنی نشده و موضوع همچنان محرمانه تلقی می‌شود. هنوز مشخص نیست اجرای این طرح نیازمند تصویب نهاد قانون‌گذاری تازه خواهد بود یا نه؛ نهادی که قرار است نخستین انتخابات آن در سپتامبر برگزار شود.

به گفته منابع آگاه، دولت سوریه برای چاپ اسکناس‌های جدید قراردادی با شرکت دولتی «گوزناک» روسیه امضا کرده است. این توافق در جریان سفر هیات بلندپایه سوری به مسکو در اواخر ژوئیه نهایی شد. گوزناک در دوران حکومت بشار اسد نیز مسئول چاپ پول سوریه بود.

این اصلاح پولی علاوه بر جنبه اقتصادی، بار معنایی سیاسی نیز دارد. اسکناس‌های فعلی همچنان تصاویر بشار و حافظ اسد را بر خود دارند و جایگزینی آن‌ها با طرح‌های تازه، به باور مقام‌های کنونی نشانه‌ای از گسست سیاسی با نیم‌قرن حکومت خاندان اسد خواهد بود.

رهبران جدید سوریه پس از کنار رفتن اسد وعده اقتصاد آزاد دادند و محدودیت استفاده از ارزهای خارجی را لغو کردند، اما روند دلاریزه شدن اقتصاد شتاب گرفت و امروز قیمت‌گذاری در اغلب بازارها بر مبنای دلار انجام می‌شود.

کارشناسان نگرانند که حذف صفرها در شرایط کمبود نقدینگی لیره و نبود زیرساخت پرداخت دیجیتال، اثرگذاری محدودی داشته باشد. در همین حال، بانکداران بر این باورند که یکی از انگیزه‌های اصلی این طرح، بازگرداندن کنترل دولت بر نقدینگی سرگردان است.

بر این اساس برآورد می‌شود حدود 40 تریلیون لیره خارج از شبکه رسمی بانکی در گردش باشد و انتشار اسکناس‌های جدید به دولت امکان خواهد داد نظارت بیشتری بر جریان پول اعمال کند.

طبق دستورالعمل‌های بانک مرکزی، بانک‌ها موظف شده‌اند تا اواسط اکتبر زیرساخت‌های خود را برای پذیرش اسکناس‌های جدید آماده کنند. از مؤسسات مالی خواسته شده گزارشی دقیق از تجهیزات امنیتی، دستگاه‌های شمارش، ظرفیت انبارها و توان سامانه‌های الکترونیکی ارائه و تست‌های لازم را انجام دهند.

طبق برنامه‌ریزی، اسکناس‌های جدید در هشتم دسامبر، همزمان با نخستین سالگرد سقوط اسد، به‌طور رسمی وارد چرخه پولی می‌شوند. برای جلوگیری از شوک به بازار نیز دوره گذار 12 ماهه در نظر گرفته شده که طی آن اسکناس‌های قدیم و جدید تا دسامبر 2026 به‌طور همزمان در گردش خواهند بود.