اغلب کودکان خیابانی «خانواده» دارند / تاثیر افزایش پوشش تحصیلی بر کاهش حضور کودکان در خیابان
دبیر مرجع ملی حقوق کودک با اشاره به اینکه در حال حاضر رویکرد دولت برای ساماندهی کودکان خیابانی بر خانواده‌محوری استوار است، اعلام کرد که برنامه دستگاه‌های مربوط این است تا با واگذاری کودکان بی‌سرپرست به خانواده‌ها و با بهره‌گیری موثر از ظرفیت مراکز نگهداری این کودکان، فضا برای حمایت از کودکان خیابانی افزایش یابد.
سیدعلی کاظمی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به وضعیت ساماندهی کودکانِ خیابان، اظهار کرد: اگرچه آمار دقیقی از تعداد کودکان خیابانی در کشور وجود ندارد و علت آن شناور بودن جمعیت کودکان خیابانی است، اما مشخصا بزرگترین حجم این کودکان در استان تهران است؛ به طوریکه برآوردها نشان می‌دهد 75 درصد کودکان خیابان در استان تهران هستند که با برطرف کردن این معضل، 75 درصد مشکل کشور حل می‌شود.
وی با اشاره به اینکه برای ساماندهی کودکان خیابان از سال 1387 تاکنون حدود هشت طرح اجرا شده است، افزود: در تهران مشکلات اجرایی زیادی از نظر پهنه‌بندی، شناسایی و حمایت از کودکان و تعامل میان دستگاه‌ها برقرار شده و در عین حال نیز ظرفیت‌های زیادی در حمایت از کودکان خیابان وجود دارد، در همین راستا ساماندهی کودکان خیابانی شهر تهران در شهرداری تهران، دادستانی تهران و مرجع ملی حقوق کودک مورد توجه جدی قرار گرفته است.
دبیر مرجع ملی حقوق کودک با اشاره به اینکه براساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده در برخی استان‌ها، اقداماتی درخصوص ساماندهی کودکان خیابان صورت گرفته است، یادآور شد: از سال گذشته با ابلاغ رئیس جمهوری نیز شهردار تهران برای ساماندهی موضوع آسیب‌های اجتماعی به عنوان دستیار ویژه رئیس جمهور انتخاب شد و از زمان صدور ابلاغیه، تعامل دستگاه‌های مسئول از جمله مرجع ملی، دادگستری، بهزیستی و اداره کل امور اتباع با شهرداری افزایش یافته و حمایت شهرداری از فعالیت‌ها تحرک محسوسی در این فعالیت‌ها ایجاد کرده است. در این راستا، تکالیف دستگاه‌ها تبیین و ابهامات در فرایند کارِ دستگاه‌ها رفع شد.
اغلب کودکان خیابانی «خانواده» دارند
وی با تاکید بیش از حد بر نگهداری کودکان در مراکز که در اجرای طرح‌های گذشته نیز نقطه ضعف اصلی آنها بوده است، گفت: وقتی کودکان در خیابان شناسایی می‌شدند، در مراکز حمایتی موقت به مدت 21 روز نگهداری و در صورت شناسایی به خانواده تحویل می‌شدند، در غیر این صورت 21 روز دیگر تمدید می‌شد و پس از آن در مراکز نگهداری موقت تا یکسال نگهداری می‌شدند و بعد از آن برای نگهداری دائم تحویل مراکز شبه خانواده می‌شدند. رویکرد حمایتی مرکز محور برای کودکان بی‌خانمان خوب است اما برای کودکان دارای خانواده رویکرد خوبی نیست و در حال حاضر غالب کودکان خیابانی خانواده دارند؛ به همین دلیل در طرح جدید ساماندهی کودکان خیابانی، روش خانواده محور طراحی شده است.
کاظمی تصریح کرد: در طرح‌های گذشته، کودکان خیابانی را مشکل انگاشته و به صورت ضربتی شناسایی یا به تعبیری جمع آوری می‌کردند که این رویکرد تبعات اجتماعی فراوانی داشت؛ از جمله آسیب‌های زیادی به روح و روان کودک وارد می‌کرد اما در طرح جدید شرایطی که موقعیت خیابانی شدن کودکان را فراهم می‌کند، مشکل قلمداد می‌شود و نه کودک؛ با آموزش‌های ارائه شده در مرحله شناسایی کودکان خیابانی باید در ابتدا جلب اعتماد کودک برای کمک به وی انجام شود چراکه وقتی کودک با میل و اختیار خودش در مرحله حمایت قرار می‌گیرد، مراحل دیگر نیز قابلیت اجرایی دارند و به دنبال آن کودک جهت دریافت بسته غذایی و بهداشتی و درمانی و آموزشی اعتماد خواهد کرد.
ثبت هویت کودکان خیابانی با روش‌های زیست سنجی و اسکن عنبیه
وی با بیان اینکه بی‌توجهی به کودکان خیابان از سوی خانواده خلاف مقررات قانونی کشور است و می‌تواند سه عنوان مجرمانه داشته باشد، اظهار کرد: در طرح‌های ساماندهی قبلی برخی کودکان از ارائه اطلاعات مشخصات خانواده‌شان خودداری می‌کردند، در حال حاضر با استفاده از روش زیست سنجی و اسکن عنبیه کودک، هویت وی ثبت می‌شود.
بسیاری از خانواده‌های کودکان خیابانی نیازی به درآمد کودک ندارند
فقر فرهنگی و عدم پذیرش کودک در مدرسه از دلایل ورود کودکان به خیابان
دبیر مرجع ملی حقوق کودک با اشاره به علت وجود کودکان در خیابان، توضیح داد: گزارشات دریافتی حاکی از آن است که بسیاری از این خانواده‌ها نیاز مالی ندارند، بلکه توان مدیریت و نگهداری کودک را ندارند. آنها به دلایل متعددی همچون عدم پذیرش کودک در مدرسه و فقر فرهنگی کودک را وارد خیابان می‌کنند که باتوجه به این چالش و برای جلوگیری از حضور کودکان در خیابان، باید آنها وارد مدار آموزشی شوند.
80 درصد کودکان خیابانی «اتباع خارجی» هستند
لزوم ساماندهی پناهجویان و برخورد با مهاجران غیرقانونی
تاثیر افزایش پوشش تحصیلی بر کاهش حضور کودکان در خیابان؛ کلید حل مشکل در دست آموزش و پرورش
وی با بیان اینکه مسئله چالش برانگیز کشور مربوط به کودکان افغانستانی است، گفت: اجرای طرح ساماندهی کودکان خیابان حاکی از آن است که بیش از 80 درصد کودکان خیابان را کودکان اتباع تشکیل می‌دهند و نکته قابل توجه این است که هر چقدر پوشش تحصیلی کودکان افزایش می‌یابد، زمان ماندن آنها در خیابان کاهش می‌یابد، به عبارتی کلید حل مشکل در دست وزارت آموزش و پرورش است، چراکه هر چقدر پوشش تحصیلی افزایش یابد مدت زمان حضور کودکان در خیابان کاهش می‌یابد.
کاظمی با بیان اینکه حجم کودکان اتباع طی یکی دو سال اخیر که در اثر حکومت طالبان وارد ایران شده‌اند بیشتر شده است و از آنجایی که این خانواده‌ها نتوانسته‌اند کودکانشان وارد فرایند آموزشی شوند، آنها را به خیابان‌ها فرستاده‌اند، گفت: داده‌ها حاکی از آن است که در فرایند موجود باید بیش از تاکید بر نقش بهزیستی، بر نقش آموزش و پرورش و نقش اداره اتباع در ساماندهی مهاجران و پناهجویان و برخورد با مهاجران غیرقانونی تاکید کرد.
کاظمی با تاکید بر اینکه بسیاری از این خانواده‌های غیرایرانی خلاف قانون وارد کشور شده و در جستجوی کارند و مشمول وضعیت پناهندگی نیستند، تاکید کرد: سیاست‌های مربوط به ورود اتباع به داخل و لزوم غربالگری در بدو ورود، کنترل اقامت و برخورد با اتباع غیر قانونی از مسائلی است که روزانه توسط مسئولان مطرح می‌شود و هم‌اکنون نیز اقدامی توسط وزارت کشور برای ساماندهی و شناسایی هویت اتباع شروع شده است. گزارش اداره اتباع نیز حکایت از این دارد که در مدت کوتاه اجرای طرح ساماندهی کودکان خیابانی حدود 100 خانواده غیرمجاز و متخلف از کشور اخراج شده‌اند. با این وجود همه می‌دانیم که همچنان مسیر بازگشت مسیر سختی نیست و حجم اتباعی که به صورت غیرقانونی در کشور هستند بالاست و باید درباره آنها چاره‌اندیشی و در صورت ماندگاری آنها برای آموزش کودکانشان تعیین تکلیف کرد.
تبدیل برخی شیرخوارگاه‌ها و مراکز شبه خانواده به مراکز حمایت از کودکان نیازمندحمایت
دبیر مرجع ملی حقوق کودک در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اصلاح آئین‌نامه اجرایی قانون حمایت از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست و ابلاغ شیوه‌نامه آن و «مهمانی» فرزندان بی‌سرپرست در خانواده‌های میزبان فرزندپذیری که به موجب آن کودکان بی‌سرپرست یا بدسرپرستی که در مراکز بهزیستی یا موسسات شبه خانواده به سرمی‌برند، وارد خانواده‌ها می‌شوند و همچنین شکل‌گیری موسسات جدید، گفت: با اجرای آئین‌نامه مذکور برخی از شیرخوارگاه‌ها و مراکز شبه خانواده تبدیل به مراکز حمایت از دیگر کودکان نیازمند حمایت شده است به گونه‌ای که با افزایش مراقبت موقت در مشهد و تهران، ظرفیت برخی از ساختمان‌های شیرخوارگاه‌های این شهر خالی شده و فضا برای ساماندهی کودکان خیابانی به وجود دارد. اگر ظرفیت موجود از بخش نگهداری کودکان بی‌سرپرست به سمت حمایت از کودکان آسیب‌دیده و در معرض خطر هدایت شود، طبیعتا حمایت بیشتری از کودکان صورت می‌گیرد.
وی اعلام کرد که برنامه دستگاه‌های متولی این است که با اجرای شیوه‌نامه مراقبت موقت از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست، ظرفیت‌های این حوزه برای حمایت از دیگر کودکان در معرض خطر از جمله کودکان خیابانی استفاده شود.