افزایش دامنه اعتراض منتقدان طرح‌های آبی مازندران
ساری - ایرنا - «مازندران خوزستان می‌شود»؛ این جمله طی ماه‌های اخیر بارها در فضای مجازی و بعضی رسانه‌های محلی به عنوان یک نگرانی ناشی از مطرح شدن و در حال اجرا بودن برخی طرح‌های انتقال آب از مازندران بیان و حالا دامنه این نگرانی در نبود فضایی شفاف به مطالبه‌گری گسترده در فضای مجازی تبدیل شده است.
به گزارش ایرنا، انتقادهای فعالان محیط زیست در مازندران به مطرح بودن پروژه‌های مربوط به انتقال آب هنوز یکی از بحث‌های داغ اجتماعی و محیط زیستی این استان بویژه در فضای مجازی است و به برگزاری سلسله‌نشست‌های مجازی در این زمینه و حتی جمع‌آوری امضاهای مجازی برای توقف بعضی پروژه‌ها رسیده است.
چالش‌ها و تنش‌های مربوط به موضوع آب در مازندران سال به سال بیشتر می‌شود و به موازات این افزایش مسائل، انتقادهای فعالان محیط زیست و مردم نیز رو به افزایش است؛ فرآیندی که البته بخش مهمی از آن را باید به حساب نفوذ شبکه‌های اجتماعی و کمک بستر فضای مجازی به مطرح کردن دغدغه‌ها و رساندن درخواست‌ها به مسئولان مربوطه نوشت.
مسائل پیرامون موضوع آب در مازندران در یک دهه اخیر با چند عنوان خاص بیشتر به چشم آمده و مورد انتقاد جامعه بومی این استان و کارشناسان حوزه منابع آب قرار گرفته است. پروژه انتقال آب دریای خزر به کویر سمنان، ساخت سد فینسک روی یکی از سرشاخه‌های رود تجن و انتقال بخشی از آب هراز به تهران از منطقه پلور در قالب طرحی با عنوان مهار نشتی سد لار مهم‌ترین کلیدواژه‌های نگران‌کننده برای فعالان محیط زیست مازندران بوده است. این گروه از افراد معتقدند که از سوی مسئولان و نمایندگان مازندران برای مقابله با اجرای این طرح‌ها سهل‌انگاری‌هایی صورت گرفته که سبب شده آینده این استان به طور جدی تهدید شود.
گسترش دامنه اعتراضات در فضای مجازی
گواه این ادعای فعالان محیط زیست و کارشناسان در مازندران هم بی‌نتیجه بودن پیگیری‌های انجام شده توسط مسئولان مازندران و حتی واکنش نشان ندادن برخی مسئولان این استان نسبت به صدور مجوزها و آغاز روند اجرایی این قبیل پروژه‌ها از جمله طرح ساخت سد فینسک و پروژه مهار نشتی سد لار است. البته به این دلایل مسائل و مصداق‌های دیگری را نیز اضافه می‌کنند که بی‌اثر بودن دستور وزیر نیرو برای توقف ساخت سد فینسک و ادامه یافتن روند اجرایی این پروژه یکی از این موارد است.
این مسائل در کنار هم سبب شده‌اند که حالا فعالان محیط زیست با استفاده از شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی خودشان برای افزایش فشار به اجرای این طرح‌ها دست به کار شوند و با برگزاری سلسله‌نشست‌های مجازی و جمع‌آوری امضاهای مخالفت در شبکه‌های اجتماعی گامی برای رساندن صدای اعتراض خود به مسئولان ارشد قوای سه‌گانه کشور برسانند.
برگزاری سلسله‌نشست‌های گفت‌وگومحور در شبکه کلاب‌هاوس با موضوع‌های مرتبط به بحث آب و انتقال آب مازندران یکی از این اقدامات است که یکشنبه شب 19 دی یکی از همین نشست‌های مجازی با حضور کارشناسان و فعالان رسانه به منظور بیان برخی نکات و همچنین تأکید بر مطالبه‌گری برگزار شد.
درخواست همراهی مازندرانی‌ها از نماینده آبادان
اما علاوه بر این گفت‌وگوها اقدامات دیگری مانند نوشتن نامه به نماینده آبادان برای پیگیری مسائل محیط زیستی مازندران نیز در دستور کار قرار گرفته است؛ اقدامی که به نظر می‌رسد ناشی از همان ناامیدی برای به سرانجام رسیدن پیگیری‌های نمایندگان مازندران است و یک اقدام نمادین اعتراض‌گونه محسوب می‌شود.
طی روزهای اخیر ده‌ها تن از فعالان محیط زیست، کنش‌گران اجتماعی، اساتید دانشگاه و اصحاب رسانه همراه با 90 تشکل محیط زیستی از استان‌های مختلف پای نامه‌ای را امضا کردند که در آن از خلیل مختار نماینده آبادان در مجلس یازدهم خواسته‌اند پیگیر برخی مسائل مرتبط با انتقال آب بین حوضه‌ای در مازندران باشد. دلیل انتخاب این نماینده برای نوشتن این نامه نیز مخالفت و انتقادش به حذف نشدن برخی پروژه‌های فاقد مجوز محیط زیست از فهرست بودجه است که مغایر با دستور سازمان حفاظت محیط زیست مبنی بر اختصاص نیافتن اعتبار به پروژه‌های فاقد مجوز زیست‌محیطی است. مختار در نامه‌ای که چند روز پیش به علی سلاجقه رئیس سازمان حفاظت محیط زیست نوشت به پروژه انتقال آب خزر به فلات مرکزی نیز به عنوان یکی از پروژه‌های فاقد مجوز زیست‌محیطی اشاره کرده است. بر همین اساس نیز کنش‌گران محیط زیستی و اجتماعی مازندران حالا در نامه‌ای از او خواستار کمک شده‌اند.
امضاکنندگان این نامه که با موضوع «استمداد مردم و نخبگان استان‌های شمالی برای جلوگیری از تکرار فاجعه خوزستان در مازندران» نوشته شده، ضمن قدردانی از نماینده آبادان بابت تلاش‌ها و پیگیری‌های فرا استانی بابت اعلام مخالفت با تخصیص بودجه برای طرح های فاقد مجوزهای زیست‌محیطی در لایحه بودجه 1401، از سازمان حفاظت محیط زیست هم انتقاد کرده اند.
امضاکنندگان این نامه در عین حال که از آن‌چه که بی‌توجهی سازمان حفاظت محیط زیست به برخی طرح‌ها در مناطق مختلف کشور از جمله طرح‌های انتقال آب دریاچه کاسپین، بهشت‌آباد، گلاب، کوهرنگ3، ونک و سد خرسان نامیدند، نگرانی خود را اعلام و ابراز امیدواری کرده‌اند که رئیس سازمان حفاظت محیط برای پیشگیری از روند موجود گام‌هایی بردارد.
امضاکنندگان در ادامه این نامه نیز اشاره‌ای به بی‌نتیجه بودن پیگیری‌های نمایندگان استان‌های شمالی برای جلوگیری از اجرای برخی طرح‌ها کرده‌اند و خطاب به نماینده آبادان نوشته‌اند: «اگرچه امیدواریم ریاست محترم سازمان حفاظت محیط زیست نسبت به اصلاح رویکردهای خود در خصوص طرح‌های نام برده تجدید نظر و مخالفت آشکار خود را با تخصیص بودجه و اجرای این طرح‌های بی فایده و ویرانگر اعلام نماید، اما ضروری است تا در خصوص بی‌توجهی و کم‌کاری همکاران شما در سه استان شمالی، دغدغه‌ها و نگرانی‌های خود را با جنابعالی که این روزها به تنهایی به صدای رسای محیط زیست و منابع طبیعی مظلوم ایران در مجلس شورای اسلامی تبدیل شده‌اید در میان بگذاریم.»
در ادامه نامه به برخی طرح‌های مرتبط با آب در مازندران و گیلان اشاره شده و آمده است: «سد لاسک در استان گیلان 100 هکتار، سد فینسک با هدف انتقال آب به سمنان 40 هکتار، سد زارم‌رود 72 هکتار، سد کسیلیان با هدف انتقال آب به سمنان 800 هکتار، طرح شیرین‌سازی و انتقال آب دریاچه کاسپین به سمنان و همچنین انتقال آب از سرشاخه‌های رود هراز به تهران دست‌کم 100 هکتار از جنگل‌های هیرکانی و میلیون‌ها متر مکعب از حاصل‌خیزترین خاک‌های کشورمان را نابود و منابع آبی و حقابه تاریخی صدها هزار تن از مردم مازندران که به امر تولید محصولات کشاورزی و دامی در راستای تامین امنیت غذایی پایدار مشغولند را از بین می‌برد. لذا از جنابعالی در جایگاه نماینده ملت ایران در مجلس درخواست عاجل داریم تا با استناد به وظایف مصرح نمایندگی در قانون اساسی و همچنین احساس مسؤولیت انسانی در قبال آینده هم‌میهنان خود در استان‌های شمالی کشور، با استعانت از بارگاه ایزد منان بار مسؤولیت بر زمین مانده استانداران، نمایندگان و مسؤولان و متولیان استان‌های شمالی کشور را به دوش کشیده و ضمن تداوم پیگیری‌های خود در خصوص توقف اجرای طرح‌های ویرانگر مدیریت سازه‌محور آب در این نقطه از کشور عزیزمان، از تکرار فاجعه و تجربه تلخ، شکست خورده و ویرانگر خوزستان عزیز و سرافراز در مازندران مظلوم جلوگیری نمایید.»
اهمیت مبدأ و مقصد مطالبه‌گری
در حقیقت امضاکنندگان این نامه معتقدند که عملکرد نمایندگان و مسئولان مازندران برای دفاع از حقوق آبی این استان کافی نبوده و به همین دلیل سراغ نماینده حوزه انتخابیه‌ای رفته‌اند که انبوهی از مشکلات محیط زیستی را در خود جای داده است. اما در مقابل این ادعا و مطالبه‌گری، نمایندگان مازندران معتقدند که از هیچ اقدامی برای مقابله با پروژه‌های چالش‌برانگیزی که در حال اجرا هستند یا قصد اجرای آن‌ها وجود دارد دریغ نکرده‌اند.
نماینده مردم قائمشهر، سوادکوه، جویبار ، سوادکوه شمالی و سیمرغ دیدگاه‌های خود درباره نامه نوشته شده از سوی تشکل‌ها و کنش‌گران محیط زیستی مازندران به نماینده آبادان و همچنین اظهارنظرهای مطرح شده در برخی رسانه‌ها و فضای مجازی درباره ضعف در پیگیری نمایندگان مازندران را با سه محور به خبرنگار ایرنا بیان می‌کند.
کمال علیپور درباره نامه کنش‌گران محیط زیستی مازندران به نماینده آبادان می‌گوید: این که تشکل‌ها یا هر فرد دغدغه‌مندی بخواهد نامه‌ای به یک نماینده مجلس بنویسد محل اشکال نیست. چون آن فرد فقط نماینده حوزه انتخابیه خودش نیست و نماینده ملت است. اما به نظرم چنین کاری از تشکل‌های محیط زیستی و کنش‌گران محیط زیست مازندران بعید است. در چنین مواردی مبدأ و مقصد نامه بسیار مهم است. می‌توانند نامه را به دفتر رئیس‌جمهوری یا رئیس سازمان حفاظت محیط زیست بنویسند یا به نمایندگان استان خودشان بدهند. اگر نگاه کارشناسی یا اعتراضی وجود دارد به مرجعی بدهند که فرصت و توان و قابلیت پیگیری داشته باشد.
وی با اشاره به چالش‌های محیط زیستی آبادان و دغدغه‌های پرتعداد نماینده این حوزه انتخابیه در بحث محیط زیست اظهار می‌گوید: آقای مختار از همکاران پرتلاش ما در کمیسیون عمران است و بر حسب وظیفه و دغدغه‌اش چند موضوع محیط زیستی را مطرح کرد. این درخواست‌ها را عمده نمایندگان در حوزه‌های مختلف بیان می‌کنند. ضمن این که ایشان به اندازه کافی دغدغه‌های محیط زیستی منطقه خودشان را دارند.
عضو مجمع نمایندگان مازندران می‌افزاید: توصیه ما این است که همین تشکل‌ها و امضانندگان نامه‌ای را تنظیم کنند و به رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، دفتر رئیس‌جمهور و مجمع نمایندگان مازندران تحویل بدهند تا ما هم در پیگیری‌های خودمان به این مطالبه‌گری استناد کنیم.
نیاز به پروژه‌های مهار آب در مازندران
این نماینده مجلس محور دیگر اظهارات خود را با توجه به برخی مخالفت‌های دائمی با اجرای پروژه‌های مهار آب‌های سطحی، بر لزوم اجرای این پروژه‌ها در مازندران متکی می‌کند و می‌گوید: نمی‌توانیم انکار کنیم که مهار آب‌های سطحی در کشور ما یک نیاز است. در برنامه پنجم و ششم توسعه تأکید شده که تأمین آب مورد نیاز در بخش‌های کشاورزی و آشامیدنی باید به سمت استفاده از آب‌های سطحی و روان‌آب‌ها برود. طبق برنامه تا پایان برنامه ششم توسعه باید حدود 70 تا 80 درصد از آب‌هایی که به دریا می‌ریزد مهار شود تا هم در تأمین برق از آن‌ها استفاده کنیم، هم آب مورد نیاز کشاورزی تأمین شود و هم مشکلات تأمین آب آشامیدنی کاهش یابد.
نماینده مردم قائمشهر، سوادکوه، سوادکوه شمالی، سیمرغ و جویبار در مجلس یازدهم خاطرنشان می‌کند: در برخی استان‌ها این برنامه به خوبی پیش رفته است. مثلا کهگیلویه و بویراحمد، اصفهان و خوزستان از برنامه جلو هستند و بخش قابل توجهی از آب‌های سطحی را مهار کرده‌اند. استان پرآب لرستان به حدود 45 درصد مهار آب‌های سطحی رسیده است. اما در مازندران متأسفانه هنوز بین 8 تا 9 درصد آب‌های سطحی مهار می‌شود. یعنی ما حدود 55 تا 60 درصد از برنامه توسعه کشور عقب هستیم. این وضعیت برای استانی که بیشترین میزان برنج و مرکبات و بسیاری از محصولات غذایی کشور را تأمین می‌کند آسیب‌زاست. در حالی که با اجرای این طرح‌ها می‌توانیم ضریب تولید استان را افزایش دهیم.
علیپور تصریح می‌کند: ساخت سد در بالادست قطعا مورد نیاز مازندران است و باید انجام شود. متأسفانه در این زمینه کمی دیر اقدام شد و حالا که با خشکسالی مواجه هستیم وقتی به وزیر نیرو می‌گوییم در جویبار و بابلسر و چالوس و قائمشهر و برخی مناطق دیگر استان با کم‌آبی مواجه هستیم و این مناطق در گروه الف کم‌آبی قرار دارند باور نمی‌کنند. این مشکلات از مهار نشدن آب‌های سطحی ریشه می‌گیرد.
سدِ قوانین مقابل مخالفت با سد فینسک
محور بعدی اظهارنظرهای علیپور نیز به بخش مهم نامه تشکل‌های محیط زیستی به نماینده آبادان و همچنین انتقادهای جامعه بویژه در فضای مجازی به نمایندگان و مسئولان استان ارتباط دارد. او با طرح این پرسش که «آیا به بهانه مهار آب‌های سطحی برای هر سد و پروژه آبی باید مجوز صادر شود؟» می‌گوید: قطعا ما هم مانند کنش‌گران محیط زیستی چنین نظری نداریم و معتقدیم نمی‌توانیم و نباید آب را به کویر ببریم. یا سد فینسک اصلا نباید ساخته شود. اما این موارد باید سال‌ها پیش و در دوره پیشین مجلس مورد پیگیری قرار می‌گرفت.
علیپور می‌افزاید: من و همکارانم در مجلس دائم پیگیر جلوگیری از ساخت این سد هستیم. چون خط آبریز ما در حوزه تجن است و اگر ساخته شود فاجعه‌ای بزرگتر از آن‌چه را که برای خوزستان ایجاد شده، برای مازندران رقم می‌زند. زیرا کشاورزی ما فعال است و نقش مهمی در امنیت غذایی کشور داریم.
وی اظهار می‌کند: مشکل اینجاست که این سد چهار سال است اعتبار دارد. در دولت قبلی به سرعت پیشنهاد و مصوب شد. شاید نمایندگان وقت هم فکر نمی‌کردند بلافاصله پس از مطالعات برای این سد اعتبار بگذارند. حالا هم در شرایطی است که جلوگیری از آن کار سختی است. پروژه‌ای که کد اعتباری دریافت کند به صورت خودکار هر سال اعتبار می‌گیرد. با همه فشارهایی که به این طرح از بخش‌های مختلف وارد شد دیدیم که امسال باز هم برایش اعتبار در نظر گرفتند.
عضو مجمع نمایندگان مازندران خاطرنشان می‌کند: ما هم شدیدا مخالف اجرای این پروژه هستیم و پیگیریم. این که کنش‌گران و تشکل‌های محیط زیستی بگویند ما در مجلس سهل‌انگاری می‌کنیم یا باری را بر زمین گذاشته‌ایم ظلم به نمایندگان استان‌های شمالی است. واقعیت این است که بازگرداندن طرح به دوران پیش از دریافت کداعتبار کاری بسیار زمان‌بر و سخت است. مگر این که خود رئیس‌جمهور و محیط‌زیست بر اساس درخواست‌های موجود به صورت مستقیم دستور توقف بدهند.
این مسئول درباره پروژه انتقال آب هراز به تهران در قالب طرح مهار نشتی سد لار نیز همین نظر را دارد و تصریح می‌کند: اتفاقا با پروژه هراز هم کاملا مخالفیم و همراه با نماینده آمل به طور جدی پیگیر این موضوع هستیم. اما مانند سد فینسک مشکل این است که پیش‌تر توافق‌هایی در این زمینه انجام و مجوزهایی صادر شد. طرح اعتبار دریافت کرده و وارد فاز اجرایی شده و در چنین مرحله‌ای کار دشواری برای توقف داریم.
هزینه فایده در اجرای پروژه‌ها آبی
نماینده مردم قائمشهر، جویبار، سوادکوه و سیمرغ به یکی از نگرانی‌های فعالان محیط زیستی استان و حوزه انتخابیه‌اش که در نامه به نماینده آبادان نیز نامش بیان شده نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: دیده شده که گفته می‌شود قرار است آب سد کسیلیان نیز به سمنان انتقال داده شود. سد کسیلیان پس از ساخت یکی از سدهای بزرگ کشور خواهد شد که تاثیر زیادی در مهار آب‌های سطحی منطقه دارد و بر خلاف باور موجود و برخی ادعاهای مطرح شده در فضای مجازی قرار نیست آب آن به سمنان منتقل شود.
علیپور می‌افزاید: ساخت این سد هیچ ربطی به سمنان ندارد و موقعیت آن به گونه‌ای است که تمام آب ذخیره شده در آن برای مناطق پایین‌دست استفاده می‌شود. یعنی با مهار آب هم از هدررفت جلوگیری می‌شود، هم آب مورد نیاز کشاورزی منطقه تأمین می‌شود و هم در تأمین آب آشامیدنی از آب‌های سطحی به شرایط مطلوبی می‌رسیم.
وی با اشاره به ابراز نگرانی دوستداران محیط زیست از زیر آب رفتن و تخریب بخشی از جنگل‌های هیرکانی با ساخت سد کسیلیان اظهار می‌کند: البته یکی از دلایل مخالفت‌های موجود از بین رفتن بخشی از جنگل‌ها یا عرصه‌های طبیعی است که ان را رد نمی‌کنیم. با ساخت سد کسیلیان هم این موضوع اتفاق خواهد افتاد. اما در همه جای دنیا اجرای یک پروژه هزینه‌ای هم برای منطقه هم دارد. در مورد سد کسیلیان پیشنهاد شده است که وزارت نیرو در تفاهمنامه‌ای بابت ساخت سد موظف شود که سه برابر جنگل‌هایی که زیر آب می‌رود جنگل‌کاری کند و تا پنج سال نیز موظف به نگهداری از این جنگل‌ها باشد تا جنگل به بار بنشیند.
چالش‌های ناشی از مطرح کردن برخی پروژه‌های آبی مربوط به مازندران و آغاز اجرای آن‌ها قطعا به همین میزان محدود نمی‌شود و در آینده بیشتر خواهد شد. در صورتی که شفاف‌سازی درباره این پروژه‌ها به درستی در درستور کار قرار نگیرد، طبیعتا در نبود اطلاع‌رسانی درست به موج مخالفت‌ها و اعتراض‌ها داده‌های نادرست نیز افزوده می‌شود و ضمن آسیب به مسیر مطالبه‌گری مبتنی بر دانش کارشناسان، به هدررفت سرمایه‌های اجتماعی، محیط زیستی و اقتصادی جامعه می‌انجامد.
برچسب‌ها
