افزایش چهار برابری صادرات نفت با وجود تحریم ها
به گزارش خبرگزاری اقتصادایران، توسعه تجارت نفت خام ایران به ویژه پیرو اعمال محدودیت‌های بین‌المللی با هدایت رژیم امریکا، یکی از کانون‌های مهم برای کشورمان است. وزارت نفت، راهبردی را با هدف خنثی کردن این محدودیت‌ها و تضمین ایجاد بازارهای جدید برای نفت خام اتخاذ کرده است. در صفحه پیشرو تحول در درآمدهای نفتی کشور را با تکیه بر استراتژی کلیدی خنثی سازی تحریم‌ها بررسی کرده‌ایم.
درآمد ماهانه فروش نفت خام ایران تنها به چین از 3/3 میلیارد دلار عبور کرد. همچنین نفت خام و میعانات گازی ایران در پالایشگاه‌های منطقه امریکای لاتین به پالایش می‌رسند و روزانه بیش از 500 هزار بشکه نفت خام و میعانات در مرداد 1402 به فروش رسیده است. این در حالی است که بررسی گزارش‌های وزارت خزانه داری امریکا نشان می‌دهد این کشور از می2022 تا ژوئن 2023 سلسله تحریم‌های نفتی را بر شبکه فروش ایران اعمال کرده است. در این بازه زمانی وزارت خزانه‌داری امریکا 223 تحریم نفتی جدید اعمال کرده که به تفکیک شامل 25 فرد، 148 شرکت و 50 نفتکش مرتبط با ایران است، اما نکته جالب اینکه با وجود افزایش 223 تحریم نفتی علیه شبکه فروش ایران، صادرات نفت کشور در بازه زمانی مذکور تقریباً چهار برابر شده است.
وزارت نفت دولت سیزدهم در واکنش به تحریم‌های غرب، نیاز به کشف بازارهای جدید برای نفت خام خود را تشخیص داد. تمرکز بر امریکای جنوبی، آسیای میانه، آفریقا، منطقه غرب آسیا و همچنین پالایشگاه‌های خصوصی در شرق آسیا بود. ایران با ایجاد مشارکت و ایجاد قراردادهای تجاری با کشورهای امریکای لاتین و آفریقا، صادرات نفت خام خود را با موفقیت به این مناطق گسترش داد. این همکاری نه تنها شامل فروش نفت خام، بلکه بازسازی ظرفیت پالایشگاه‌های مستهلک شده در این کشورها بود که منجر به مشارکت‌های سودمند متقابل شد.
علاوه بر این، ایران استراتژی‌های بازاریابی موفقی را در شرق آسیا اتخاذ کرد و پالایشگاه‌های خصوصی و دولتی را هدف قرار داد. این تلاش‌ها حتی با وجود تشدید تحریم‌های غرب منجر به افزایش صادرات و درآمدهای بیشتر برای بخش نفت خام ایران شد. بر اساس آمار مؤسسه تانکر ترکرز، متوسط صادرات نفت و میعانات گازی ایران در مردادماه به یک میلیون و 850 هزار بشکه در روز رسید که نشان دهنده افزایش قابل توجه تولید است.
به موازات توسعه بازارهای جدید، ایران گسترش همکاری با شرکای تجاری کوچک را از طریق بازاریابی خصوصی در اولویت قرار داده است. هدف این رویکرد تنوع بخشیدن به پایگاه مشتریان و ایجاد شراکت‌های بلندمدت است که کمتر در معرض تأثیر تحریم‌ها قرار دارند. با تعامل با شرکای تجاری کوچک، ایران می‌تواند به بازارهای خاص دست یابد و روابط سودمند دوجانبه برقرار کند.
بازاریابی خصوصی در این زمینه نقش حیاتی ایفا می‌کند، زیرا امکان انعطاف پذیری و سازگاری را در برآوردن نیازهای مشتریان مختلف فراهم می‌کند. از طریق طرح‌های بازاریابی خصوصی، ایران می‌تواند راه‌حل‌های مناسب ارائه دهد، در مورد قیمت‌های رقابتی مذاکره کند و خدمات تخصصی را به شرکای تجاری کوچک ارائه دهد. این رویکرد باعث تقویت اعتماد، تقویت روابط تجاری و ارتقای پایداری در مواجهه با چالش‌های اقتصادی می‌شود.
نتایج مثبت و رکوردشکنی در صادرات نفت خام در شرایط تحریمی تلاش‌های ایران برای توسعه همکاری با کشورهای امریکای لاتین و آفریقا، همراه با استراتژی‌های بازاریابی موفق در شرق آسیا، نتایج مثبت قابل توجهی به همراه داشته است. به‌رغم تشدید تحریم‌های غرب، ایران توانسته است صادرات نفت خام خود را به رکوردهای بی‌سابقه‌ای برساند.
بر اساس آمارهای اخیر، صادرات نفت خام ایران به حدود 1/8 میلیون بشکه در روز رسیده است که نسبت به سال 2019 که صادرات آن به 300 هزار بشکه در روز رسیده بود، شش برابر افزایش داشته است. این دستاوردها نشان دهنده اثربخشی سیاست بازاریابی تضمینی ایران و گسترش همکاری با شرکای تجاری کوچک از طریق بازاریابی خصوصی است.
در ادامه پیرامون اهمیت سیاست‌ها و استراتژی‌های کلیدی دولت سیزدهم در توسعه تجارت نفت خام در شرایط تحریمی با کارشناسان این حوزه به گفت‌وگو پرداختیم.
تحول با تکیه بر بازارسازی تضمینی و بازاریابی تخصصی در شرق آسیا
سیدعلی مرتضوی، کارشناس حوزه سیاستگذاری انرژی در رابطه با اهمیت توسعه تجارت نفت خام می‌گوید: «توسعه تجارت نفت خام ایران و گسترش همکاری با شرکای تجاری کوچک از طریق بازاریابی خصوصی فواید و پیامدهای متعددی دارد. اولاً؛ ایران را قادر می‌سازد تا پایگاه مشتریان خود را متنوع کند، وابستگی به چند خریدار عمده را کاهش دهد و کشور را در برابر چالش‌های ژئوپلتیکی و اقتصادی مقاوم‌تر کند. ثانیاً؛ گسترش همکاری با شرکای تجاری کوچک باعث تقویت روابط بلندمدت مبتنی بر اعتماد و سود متقابل می‌شود. این مشارکت‌ها به جریان‌های درآمدی پایدار، ارتقای رشد اقتصادی و تسهیل انتقال فناوری و اشتراک دانش کمک می‌کند.»
وی می‌افزاید: «علاوه بر این، نتایج مثبت به دست آمده از طریق سیاست‌های بازاریابی تضمینی و ابتکارات بازاریابی خصوصی، تأثیر گسترده‌تری بر اقتصاد ایران دارد. افزایش صادرات نفت خام درآمد قابل توجهی ایجاد می‌کند که می‌تواند در بخش‌های مختلف مانند توسعه زیرساخت‌ها، آموزش، مراقبت‌های بهداشتی و پیشرفت فناوری سرمایه‌گذاری مجدد شود. توسعه تجارت نفت خام ایران با تمرکز بر ایجاد بازارهای جدید و گسترش همکاری با شرکای تجاری کوچک از طریق بازاریابی خصوصی، در مواجهه با تحریم‌های غرب موفقیت آمیز بوده است. ایران با ایجاد مشارکت با کشورهای امریکای لاتین و آفریقا و اجرای استراتژی‌های بازاریابی مؤثر در شرق آسیا، به رکوردشکنی صادرات نفت خام دست یافته است. این دستاوردها نه تنها بخش انرژی ایران را تقویت می‌کند، بلکه پیامدهای گسترده‌تری برای رشد اقتصادی و تاب آوری کشور دارد. ایران با تنوع بخشیدن به مشتریان خود و ایجاد مشارکت‌های بلندمدت، می‌تواند تأثیر چالش‌های ژئوپلتیکی و اقتصادی را کاهش دهد. علاوه بر این، درآمد حاصل از افزایش صادرات نفت خام می‌تواند به بخش‌های مختلف هدایت شود و توسعه اقتصادی را پیش ببرد و پیشرفت فناوری را تقویت کند.»
مرتضوی ادامه می‌دهد: «در حال حاضر با ورود به سال سوم دولت، ایران باید روند بازارسازی تضمینی برای نفت خام خود را با تکیه بر توسعه ظرفیت پالایشگاهی در زیرساخت‌های مستهلک شده کشورهای آفریقایی و امریکای لاتین گسترش دهد و ظرفیت جدیدی برای نفت خام خود علاوه بر ظرفیت بازار ایجاد کند که تجارت نفت خام ایران را به طور جدی گسترش خواهد داد. این سیاست موجب خواهد شد ایران بازارهای جدید را کشف و شراکت با شرکای تجاری کوچک و بزرگ منطقه‌ای را تقویت کند. این استراتژی‌ها به شکوفایی اقتصادی ایران، ارتقای جایگاه جهانی آن و تضمین پایداری بلندمدت در مواجهه با پویایی‌های در حال تحول بین‌المللی کمک خواهد کرد. این نکته بسیار قابل توجه است که درآمد نفتی ایران طی سال جاری با تداوم این وضعیت از درآمدهای نفتی بعد از برجام نیز پیش خواهد گرفت، زیرا حجم تولید نفت خام کشور به حدود 3/5 میلیون بشکه در روز رسیده است که تنها 300 هزار بشکه کمتر از اوج تولید و صادرات نفت خام در زمان برجام بوده است و در عوض قیمت نفت خام ایران نیز تقریباً 30 دلار در هر بشکه بیشتر به فروش می‌رسد که این وضعیت بیانگر درآمدزایی تحولی نفت خام ایران طی سال جاری است.»
صادرات 1/5 میلیون بشکه‌ای نفت خام به چین
محمدعلی رنجبر، کارشناس انرژی نیز در رابطه با تنوع بخشیدن به بازارهای نفتی ایران از طریق مشتریان جدید به «جوان» می‌گوید: «اجرای تحریم‌های غرب علیه تجارت نفت خام ایران چالش‌های مهمی را برای اقتصاد این کشور ایجاد کرد. با این حال، ایران با اتخاذ رویکردی فعال و تمرکز بر سیاست‌های بازاریابی تضمینی، توانسته است تأثیر این تحریم‌ها را کاهش دهد. ایران با تنوع بخشیدن به مشتریان خود و ایجاد قراردادهای تجاری با کشورهای امریکای لاتین، آفریقا و آسیای شرقی، اتکای خود به بازارهای سنتی را کاهش داده و خریداران جایگزینی برای نفت خام خود پیدا کرده است.»
این کارشناس انرژی با اشاره به بازاریابی جدید ایران در پالایشگاه‌های شرق آسیا و توسعه صادرات به میزان بیش از 1/5 میلیون بشکه در روز می‌افزاید: «گسترش همکاری با شرکای تجاری کوچک از طریق ابتکارات بازاریابی خصوصی، نه تنها رشد اقتصادی ایران را تقویت کرده، بلکه روابط دیپلماتیک آن را نیز تقویت کرده است. ایران با تعامل با کسب و کارهای کوچک در کشورهای مختلف، روابط دوجانبه سودمندی برقرار کرده که فراتر از روابط اقتصادی است. این مشارکت‌ها به تعامل دیپلماتیک گسترده‌تر، تقویت حسن نیت و ارتقای جایگاه بین‌المللی ایران کمک می‌کند. اقدامات از این دست زمینه‌ساز توسعه تجارت نفت خام ایران خواهد شد و در آینده هم در زمینه خنثی کردن تحریم‌ها بسیار اثرگذار است.»
رنجبر در ادامه با اشاره به جریان ثابت درآمدی برای ایران از طریق این تنوع‌بخشی به مبادی صادراتی تصریح می‌کند: «توسعه تجارت نفت خام ایران با سیاست‌های بازاریابی تضمینی و همکاری با شرکای تجاری کوچک به امنیت انرژی کشور کمک می‌کند. ایران با ایجاد تنوع در پایگاه مشتریان خود و شراکت با کشورهای مختلف در مناطق مختلف، خطر اتکای شدید به چند خریدار عمده را کاهش می‌دهد. این تنوع، ثبات صادرات انرژی آن را افزایش می‌دهد و جریان ثابت درآمد را حتی در مواجهه با عدم قطعیت‌های ژئوپلتیکی تضمین می‌کند.»
راهبرد اثرگذار ایران در زمینه توسعه تجارت برد - برد نفت خام
سیدمحمدرضا میرتاج الدینی، عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس در رابطه با اهمیت سیاست‌های جدید ایران در بازارهای بین‌المللی نفت خام و گسترش تجارت نفت خام ایران در دولت سیزدهم به «جوان» می‌گوید: «ایران در سال‌های اخیر به دلیل تحریم‌هایی که علیه صنعت پالایشگاهی وضع شده بود به دنبال بومی‌سازی تجهیزات و فرآیندهای پالایشگاهی رفت و همین موضوع برای ایران توانمندی در بازسازی و نوسازی تجهیزات و فرآیندهای پالایشگاه‌های مستهلک شده و نیمه فعال بازارهای جدید نفتی ایجاد کرد. از همین رو نیز ایران توانسته است بازارهای جدیدی را برای خود در کشورهای امریکای لاتین و آسیای میانه ایجاد کند و صادرات نفت خام خود را به طور گسترده افزایش دهد.»
وی می‌افزاید: «ما توانستیم با تکیه بر توان داخل به سمت بازارسازی تضمینی در حوزه نفت خام حرکت کنیم و پس از این نیز بازارهای مهمی را در دسترس خواهیم داشت که بتوانیم نفت خام خود را صادر کنیم. در شرایط تحریمی فعلی، صنعت نفت و گاز کشور با ایجاد راه‌حل‌های ابتکاری و نوین نظیر صدور خدمات فنی و مهندسی و بازسازی پالایشگاه‌های نیمه فعال کشورهای همسو توانست درآمدهای ارزی کشور را افزایش دهد و برای اولین بار در این دولت سهامدار پالایشگاه‌های فراسرزمینی در امریکای لاتین شدیم و سیاست سهامداری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی یک اهرم و راهکار نوین برای توسعه تجارت نفت خام ایران فراهم کرده است.»
این نماینده مجلس خاطرنشان می‌کند: «صادرات خدمات فنی و مهندسی باید بیش از پیش مدنظر قرار گیرد و همکاری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی در آفریقا و کشورهای عضو بریکس نیز افزایش جدی یابد. با استفاده از توان داخلی ما توانستیم بستری بسیار بزرگ و مهم برای همکاری با دیگر کشورها برای صنعت نفت و گاز ایران فراهم کنیم و این ظرفیت بزرگ و مهم در آینده تجارت نفت خام ما را گسترش خواهد داد. یکی از مهم‌ترین اقدامات در جهت خنثی‌سازی تحریم‌ها همین روش جدید بازارسازی بوده است، زیرا بازارسازی تضمینی برای ایران خواهد داشت و هیچ مشکلی در زمینه تحریم‌ها در جهت تجارت نفت خام ایران ایجاد نخواهد کرد. پالایشگاه‌های فراسرزمینی فرصت بی‌نظیری برای ما خواهد بود و یک رابطه دو سر برد بین ایران و کشور هدف ایجاد خواهد کرد.»
جمع‌بندی
توسعه تجارت نفت خام ایران با سیاست‌های بازاریابی تضمینی و گسترش همکاری با شرکای تجاری کوچک از طریق بازاریابی خصوصی، مزایای قابل توجهی برای کشور به همراه داشته است. ایران با تنوع بخشیدن به مشتریان خود، ایجاد شراکت و اجرای استراتژی‌های بازاریابی مؤثر توانسته است بر چالش‌های ناشی از تحریم‌های غرب غلبه کند. این تلاش‌ها تاب آوری اقتصادی ایران را تقویت کرده، روابط دیپلماتیک را بهبود بخشیده و به ایجاد شغل و رشد اقتصادی کمک کرده است. در آینده، برای ایران مهم است که نه تنها این تلاش‌ها را حفظ کند، بلکه فرصت‌هایی را برای تنوع بخشیدن به سبد انرژی خود و پذیرش شیوه‌های پایدار مطابق با روندهای جهانی بررسی کند.