الزامات "تولید دانش‌بنیان" چیست؟/ شلیک به قلب تحریم!
حرکت‌های مقطعی، متفرق، بدون پشتوانه علمی و بدون زمانبندی دقیق کمک چندانی به تحقق عنوان امسال نمی‌کند؛ در این مطلب به بررسی عمده‌ترین الزامات "تولید دانش‌بنیان" پرداخته‌ایم.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ دکتر سید محسن طباطبایی مزدآبادی با اشاره به اینکه رهبر معظم انقلاب طبق روال سالهای اخیر شعار امسال را باز هم هوشمندانه با کلید واژه‌های اقتصادی انتخاب کردند،
اظهار کرد: تولید، دانش بنیان، اشتغال‌آفرین رکن مهمی از پارادایم اقتصاد مقاومتی است که معظم له برای ساماندهی و شالوده‌بندی اقتصاد کشور برای شرایط و مقتضیات پیش‌رو در سال 92 بیان کردند.
وی افزود: بخشی از این تاکید بخاطر آن است که کشور ما در زمینه دانش و اقتصاد دانشی وضعیت شایسته‌ای ندارد به طوریکه طبق گزارشات در سال 2021 در بین 154 کشور ایران در جایگاه 104 شاخص دانش قرار داشته است.
طباطبایی تصریح کرد: طبق آمارها و اظهارنظرها در حال حاضر سهم محصولات صنعتی با فناوری پیشرفته کمتر از یک درصد صادرات کشور را تشکیل می‌دهد همچنین سهم بیش از 6 هزار شرکت دانش بنیان در تولید ناخالص داخلی کشور حدود 2 درصد است.
این پژوهشگر حوزه اقتصاد یادآور شد: اقتصاد دانش‌بنیان دارای چارچوب مشخصی است که در محافل اقتصادی به رسمیت شناخته شده است؛ بانک جهانی چهار رکن اقتصاد دانش بنیان را شامل اقتصادی و نهادی، آموزش و توسعه منابع انسانی، نظام کارای نوآوری و اختراعات و زیرساختهای فناوری اطلاعات و ارتباطات می‌داند.
وی تصریح کرد: در مورد تولید دانش‌بنیان باید گفت اتفاق نظر در میان نظریه‌پردازان اقتصادی این است که ویژگی تعیین‌کننده توسعه در هزاره جدید، اهمیت محوری دانش و یادگیری در ایجاد ارزش اقتصادی و تعیین موفقیت رقابتی است برندگان رقابت در تولید دانش‌محور کسانی نیستند که تنها محصولات را به قیمت ارزانتر تولید کنند بلکه توانایی آنها برای تولید محصولات جدید و پردازش نوآوری‌ها به شکل به‌موقع و مؤثر به همان اندازه، اگر نگوییم بیشتر، اهمیت یافته است.
طباطبایی خاطرنشان کرد: دارایی‌های نامشهود به سطوح بی‌سابقه‌ای از اهمیت در تعیین موفقیت رقابتی شرکت‌ها دست یافته‌اند؛ امروز حتی برای کسانی که کالاهای مشهود تولید می‌کنند، موفقیت آنها بستگی به میزانی دارد که محصولات می‌توانند با دارایی‌های نامشهود مطلوب آمیخته شوند؛ بر این اساس دانش یعنی ایده‌ها، دانش فنی، خلاقیت به مهمترین منبع برای شکوفایی اقتصادی تبدیل شده است.
دبیرکل انجمن علمی اقتصاد شهری ایران اضافه کرد: اقتصاد دانش‌بنیان هم از نوآوری، تحقیقات و پیشرفت سریع فناوری حمایت می‌کند و هم توسط آن تقویت می‌شود؛ نکته جالب توجه اینکه تولید دانش بنیان و مبتنی بر دانش به خودی خود اشتغالزا نیز هست و امروز اشتغال جهانی به سمت محصولات دانش بنیان حرکت کرده است چون اشتغال‌آفرین است.
وی ضمن اشاره به اینکه در خصوص عملیاتی کردن شعار سال هر کدام از بخشهای مختلف کشور در بعد تقنینی، اجرایی و نظارتی وظایف مشخصی دارند، گفت: برای عینیت‌بخشی به این شعار باید به اجرای آن وظایف، اهتمام جدی داشته باشند؛ یکی از مهمترین حلقه‌های تحقق شعار سال نمایندگان عالی دولت در استانها یا استانداران هستند که متاسفانه در سالهای اخیر به‌طور جامع نتوانسته‌اند در مسیر اجرای کامل سیاستهای اقتصاد مقاومتی و شعارهای سال چندان موفق باشند؛ نمایندگان عالی دولت در استانها باید به دور از هرگونه آمارسازی و گزارش‌دهی‌های صوری قبل از هر چیز طرح مدون و کاربردی خود را برای تولید دانش بنیان و اشتغال‌آفرین در مقیاس استانی آماده کنند و بر اساس آن قدم جدی بردارند.
وی تصریح کرد: حرکت‌های مقطعی، متفرق، بدون پشتوانه علمی و بدون زمانبندی دقیق کمک چندانی به تحقق شعار سال نمی‌کند کما اینکه در سنوات قبل نیز قسمت عمده دشواریها در تحقق شعار سال به نوعی از همین ناحیه بوده است؛ برای تدوین این طرح کوتاه‌مدت، استانداران باید تمامی ظرفیت تولیدی استان خود را بشناسند سپس وضعیت اتکای این صنایع و تولیدات به دانش، ایده و خلاقیت را در شرایط موجود بسنجند؛ در ادامه با توجه به شرایط جهانی آن تولیدات و مقایسه با نمونه‌های موفق جهانی امکان‌سنجی لازم در خصوص دانش بنیان کردن تولیدات انجام شود و چشم‌انداز صنایع دانش‌بنیان اشتغالزا را برای یک سال پیش‌رو به صورت شفاف تدوین کنند.
دبیرکل انجمن علمی اقتصاد شهری افزود: پس از مرحله تدوین طرح، نوبت به اجرای طرح می‌رسد یکی از اصلی‌ترین دلایل عدم توفیق در تحقق شعارهای سال، نگاه بخشی، منفصل و متفرق بین بخشهای مختلف تولید است به عبارتی هماهنگی انسجام و هم‌افزایی جامع بین دستگاههای مختلف وجود ندارد؛ ارتباط مراکز تحقیقاتی و علمی و دانشگاهی با صنعت و تولید قطع یا مقطعی است؛ به طور مثال سازمان صمت در برخی استانها رغبت چندانی به برقراری این ارتباط با رویکرد حل مسئله و مدل‌محور ندارد.
وی تصریح کرد: شهرک‌های صنعتی تحت نظر شرکت شهرک‌ها به صورت جزایری جداگانه عمل می‌کنند؛ نظام بانکی در زمینه تسهیلات و اعتبارات هماهنگی لازم را ندارد و حتی بعضاً بخشنامه‌ها و دستورالعملهای ابلاغی بانک مرکزی و ستاد اقتصادی دولت را اجرا نمی‌کنند یا در اولویت جدی ندارند!
این پژوهشگر حوزه اقتصاد گفت: باید اضافه کرد برخی صنایع حتی تعریف دقیق دانش بنیان شدن را به درستی نمی‌دانند؛ وظیفه استانداران ایجاد این ارتباط و اتصال و پایش آن است و الزاماً باید مدل اجرایی برای تحقق شعار سال داشته باشند تا خروجی مطلوب حاصل شود؛ یکی از ویژگی‌های اقتصاد دانش بنیان، توسعه «خوشه‌هایی» از صنایع است که در یک منطقه جغرافیایی خاص متمرکز شده‌اند.
وی افزود: به عنوان مثال می‌توان به تمرکز مشاغل مهندسی خودرو در آلمان، فناوری کامپیوتر در "سیلیکون ولی" در ایالات متحده و صنعت الکترونیک در کره جنوبی اشاره کرد؛ گذار از اقتصاد صنعتی به اقتصاد دانشی بدون چالش نیست! در حال حاضر کارگران زیادی وجود دارند که فاقد مجموعه مهارت‌های لازم برای عملکرد و بهره‌وری بهینه در اقتصاد دانش هستند.
طباطبایی یادآور شد: به منظور تسهیل انتقال، شرکت‌ها باید برنامه‌های آموزشی حین کار گسترده‌تری را همراه با حمایت از کارمندان در تحصیل و آموزش بیشتر در خارج از محل کار توسعه دهند مانند یارانه دادن به کارکنانی که در کلاس‌های دانشگاه شرکت می‌کنند یا مهارت‌های جدید را در جاهای دیگر یاد می‌گیرند.
وی خاطرنشان کرد: علاوه بر این، دانشگاه‌ها باید از با ارزش‌ترین مهارت‌ها در بازار آگاه باشند تا بتوانند بهترین آموزش ممکن را برای دانشجویان ارائه دهند؛ به عنوان مثال، مدارس باید برنامه‌های گسترده‌ای را برای آماده‌سازی دانش‌آموزان برای مشاغل دانش‌بنیان ارائه دهند و بر آن تأکید کنند.
دبیرکل انجمن علمی اقتصاد شهری ایران عنوان کرد: استانداران در ریل‌گذاری همه این موارد باید به‌گونه‌ای فعال عمل کنند و مدام از وضعیت دانش بنیان شدن تولید آگاه بوده و گزارشات لازم و جمعی را تهیه و ارائه کنند و ضرورتاً با تفکر و نگرش محاسبه نرخ بازگشت سرمایه در نتیجه تحقق دانش بنیان شدن تولیدات و اشتغال‌آفرینی پایدار به تلاش مفید بپردازند تا اثرات رشد اقتصادی بخصوص در بستر 8 درصد، پیش‌بینی‌ها قابل لمس و تحقق باشد و مردم شاهد انقلاب اقتصادی در پوسته اجرایی دولت باشند و شکوفایی عملیاتی دولت تبدیل به صورت الگوی مدیریتی جامع برای نسل هوشمند و آینده به شمار آید تا فضای رقابت اقتصادی متناسب با اهداف سند 1404 و افق پیشرفت جهشی کشور را در مقیاس داخلی و خارجی پدیدار کند و از طرفی، استانها نیز دارای سند استانی جامع تولید دانش بنیان و اشتغال‌آفرین شوند.