امید بازار ارز به حربه جدید دولت
چندی پیش، مدیرکل روابط‌عمومی بانک مرکزی به‌طور غیررسمی و در حساب توئیتری خود خبر از سیاست جدید بانک مرکزی برای صادرات داد.
طبق اعلام قمری‌وفا، بانک مرکزی قصد دارد حواله ارزی صادرکنندگان از محل صادرات محصولات کشاورزی، صنایع‌دستی و محصولات دانش‌بنیان را با ارز اسکناس، مبادله کرده و معادل حواله دریافتی، اسکناس در اختیار صادرکنندگان قرار دهد. این موضوع در نشست روز گذشته بانک مرکزی و وزارت صمت نیز اعلام شد. این اقدام بانک‌مرکزی در راستای تشویق و توسعه صادرات عنوان شده و به‌نظر می‌رسد در آینده‌ای نزدیک، باید شاهد اجرایی شدن سیاست مذکور باشیم. از سویی دیگر، نکته حائزاهمیت آن است که صادرکنندگان، اسکناس ارزهای دریافتی از بانک مرکزی را می‌توانند در بازار متشکل ارزی به‌فروش برسانند. یکی از گلایه‌های صادرکنندگان، محدودیت بازار متشکل ارزی برای انجام رفع تعهدات آنها بود، چرا که در این بازار تنها اسکناس مبادله می‌شد و صادرکنندگان برای فروش حواله‌های خود باید به سامانه نیما مراجعه می‌کردند، اما به‌نظر می‌رسد با اجرای این راهکار، مشکل فروش حواله‌های ارزی صادرکنندگان نیز برطرف و اقدامی مثبت برای رفع تعهدات ارزی برداشته شود.
برخی افراد، سیاست مداخله در بازار ارز را یکی از ابزارهای بانک مرکزی می‌دانند و استفاده از این ابزار را به‌عنوان ارزپاشی تعبیر و تفسیر نمی‌کنند، از این‌رو برخی فعالان و کارشناسان اقتصادی معتقدند این راهکار جدید بانک مرکزی می‌تواند گامی مهم، تاثیرگذار و مثبت نه‌تنها در راستای ساماندهی بازگشت ارزهای صادراتی، بلکه برای کاهش تنش‌های فعلی بازار ارز باشد. صمت در این گزارش، درباره ابعاد خبر اعلام‌شده از سوی بانک مرکزی با کارشناسان و فعالان تجاری به‌گفت‌وگو پرداخته است.
اعلام غیررسمی خبر مهم بانک مرکزی
بانک مرکزی حواله ارزی صادرکنندگان از محل صادرات محصولات کشاورزی، صنایع‌دستی و محصولات دانش‌بنیان را با ارز اسکناس، مبادله و معادل حواله دریافتی، اسکناس در اختیار صادرکنندگان قرار
می‌دهد.
به‌گزارش تسنیم، مصطفی قمری‌وفا، مدیرکل روابط عمومی بانک مرکزی در حساب کاربری توئیتر خود نوشت: با موافقت بانک مرکزی و با هدف تشویق و توسعه صادرات، بانک مرکزی حواله ارزی صادرکنندگان از محل صادرات محصولات کشاورزی، صنایع‌دستی و محصولات دانش‌بنیان را با ارز اسکناس، مبادله و معادل حواله دریافتی، اسکناس در اختیار صادرکنندگان قرار می‌دهد.
صادرکنندگان نیز اسکناس دریافتی از بانک مرکزی را به نرخ توافقی در بازار متشکل عرضه خواهند کرد.
وی همچنین اضافه کرد: انطباق سیاستهای ارزی و تجاری در تعامل نزدیک با وزارت صنعت، معدن و تجارت پیگیری می‌شود.
التهاب ارز پایان خواهد یافت
یحیی آل‌اسحاق، فعال بازرگانی در گفت‌وگو با صمت ابتدا به اهمیت سیاست‌گذاری‌ها و اقدامات بانک مرکزی برای ثبات بازار ارز و بهبود فعالیت‌های تجاری تاکید کرد و گفت: بانک مرکزی قصد دارد حواله ارزی صادرکنندگان از محل صادرات محصولات کشاورزی، صنایع‌دستی و محصولات دانش‌بنیان را با ارز اسکناس، مبادله کرده و معادل حواله دریافتی، اسکناس در اختیار صادرکنندگان قرار دهد. پیش از تشریح این سیاست، بخش زیادی از نوسانات ارز، مربوط به مبادلات اسکناس ارز در بازار و وجود تقاضاهای مختلف برای این اسکناس است، بنابراین اگر به این نیازها به‌نحوی صحیح پاسخ داده شود و به‌میزان تقاضا، عرضه اسکناس ارز انجام گیرد، التهابات مربوط به این موضوع کاهش خواهد یافت و در نهایت بازار به ثباتی نسبی خواهد رسید. این فعال تجاری ادامه داد: طی چند مدت اخیر، بانک مرکزی راهکارهای متعددی را در راستای کنترل و بهبود بازار ارز در پیش گرفته و بخشی از این اقدامات، در راستای پشتیبانی از فعالیت تجار است. تشکیل بازار متشکل ارزی و رفع تعهدات ارزی در بازار و با نرخ‌های توافقی را می‌توان نمونه‌ای از این مورد معرفی کرد. اگر نظام پولی و بانکی که بانک مرکزی در دستور کار خود قرار می‌دهد، بتواند عرضه و تقاضای بازار را به‌تعادل برساند، عملکرد این نهاد را می‌توان مثبت عنوان کرد، چرا که با مدیریت صحیح بازار، ضمن برقرار شدن ثبات، شاهد اثرات مثبت متعددی در بازار ارز و فعالیت‌های تجاری خواهیم بود.
هدف، ایجاد تعادل در بازار ارز است
آل‌اسحاق در ادامه صحبت‌های خود به تشریح دلایل سازکار جدید بانک مرکزی برای تشویق صادرات و حمایت از صادرکنندگان پرداخت و گفت: سیاست جدید بانک مرکزی مبنی بر عرضه اسکناس به بازار و رفع نیازهای صادرکنندگان به شیوه‌ای ابتکاری و کنترل‌شده است. راهکار بانک مرکزی به‌گونه‌ای است که ضمن مدیریت بازار، عرضه و تقاضا را هماهنگ کرده و به تعادل‌بخشی نیازها منجر خواهد شد. پیش از این نیز، دولت با همکاری بانک مرکزی اقداماتی را از جمله ارائه اسکناس ارز با کارت ملی یا کارت بازرگانی اجرایی کرده بود که آثار مثبت چندانی نداشتند. وی ادامه داد: سیاست مبادله حواله ارزی صادرکنندگان با اسکناس ارز، راهکاری است که انتظار می‌رود برخلاف شیوه‌های پیشین، ثمرات مثبتی را همراه خود داشته باشد، چرا که نه‌تنها به نیاز ارزی صادرکنندگان پاسخ داده خواهد شد، بلکه صادرکنندگان می‌توانند اسکناس‌های ارزی خود را با قیمت‌های توافقی در بازار متشکل ارزی عرضه کنند، در نتیجه این راهکار برای فعالان تجاری با سود مالی نیز همراه خواهد بود. این فعال تجاری در رابطه با توسعه طرح جدید بانک مرکزی گفت: در حال حاضر بانک مرکزی حواله‌های ارزی صادرات محصولات کشاورزی، صنایع‌دستی و تولیدات دانش‌بنیان را با اسکناس ارز مبادله خواهد کرد. در رابطه با احتمال تسری این طرح به سایر بخش‌های صادراتی باید در ادامه دید ذخایر ارزی دولت در چه شرایطی قرار داشته و طرح جدید چه نتایجی را به‌دنبال خواهد داشت. اگر تمامی این شرایط مثبت باشد، احتمال می‌رود که دولت به‌منظور ساماندهی بهتر و بیشتر بازار، سایر صادرکنندگان را نیز مشمول اجرای سیاست‌گذاری مذکور کند.
توجه دولت به ظرفیتهای ارزآوری
این عضو اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق به اهمیت توسعه صادرات محصولات کشاورزی اشاره کرد و گفت: بحث قابل‌توجه طرح جدید اعلام‌شده از سوی بانک مرکزی، مبادله حواله ارزی صادرات محصولات کشاورزی، صنایع‌دستی و تولیدات دانش‌بنیان با اسکناس ارز است. دلیل این نظر دولت و بانک مرکزی را می‌توان اهمیت توسعه صادرات این بخش و ظرفیتهای موجود برای تجارت غیرنفتی کشور در بخش‌های مذکور دانست. به‌بیانی دیگر، دولت با همکاری بانک مرکزی تلاش دارد تا فعالان تجاری را به صادرات محصولات کشاورزی، صنایع‌دستی و تولیدات دانش‌بنیان با اجرای این سازکار جدید ترغیب کرده و ضمن توسعه تولید داخلی، ارزآوری این حوزه‌ها را افزایش دهد. آل‌اسحاق ادامه داد: دولت برای صادرکنندگان محصولات کشاورزی امتیازی ویژه قائل شده و می‌تواند به‌عنوان یکی از مشوق‌های جدی صادرات محسوب شود. از سویی دیگر، در حال حاضر میزان صادرات 3 بخش محصولات کشاورزی، صنایع‌دستی و تولیدات دانش‌بنیان محدود بوده و ذخایر ارزی بانک مرکزی توانایی پاسخگویی به نیازهای صادرکنندگان فعلی را دارد، بنابراین مدیریت این موضوع برای بانک مرکزی راحت‌تر بوده و در نهایت سیاست مذکور به سود دولت، بازار ارز و بخش تجارت کشور خواهد بود. در پایان، این فعال تجاری تاکید کرد: همان‌طور که ابتدا بیان شد، هر راهکاری که بتواند باعث ساماندهی عرضه و تقاضای ارز، جلوگیری از التهاب و نوسان در بازار و در نهایت رشد و رونق صادرات غیرنفتی شود، مناسب و موثر است و از آن می‌توان به‌عنوان سیاستی صحیح یاد کرد، از این‌رو اگر طرح جدید بانک مرکزی مبنی برای مبادله حواله ارزی صادرکنندگان 3 بخش محصولات کشاورزی، صنایع‌دستی و تولیدات دانش‌بنیان به‌درستی اجرا شود، در ادامه، نتایج مثبتی را شاهد خواهیم بود.
حمایت از تولید داخلی
حمیدرضا جیهانی، کارشناس اقتصاد بین‌الملل در گفت‌وگو با صمت، اقدام جدید بانک مرکزی را در راستای حمایت از صنایع و تولید داخلی عنوان کرد و در این‌باره توضیح داد: بنا بر اعلام غیررسمی توسط مدیرکل روابط عمومی بانک مرکزی، بانک مرکزی قصد دارد حواله ارزی صادرکنندگان از محل صادرات محصولات کشاورزی، صنایع‌دستی و محصولات دانش‌بنیان را با ارز اسکناس، مبادله کرده و معادل حواله دریافتی، اسکناس در اختیار صادرکنندگان قرار دهد، هرچند این خبر هنوز به تایید رسمی و مرحله اجرا نرسیده، اما با نگاهی تخصصی به این خبر، درمی‌یابیم هدف بانک مرکزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت، حمایت از صنایع داخلی و صادرات است. وی ادامه داد: در حال حاضر منابع اسکناس ارزی بانک مرکزی در شرایط مطلوبی قرار دارد و رویکرد بدنه دولت و بانک مرکزی، حمایت از تولیدات داخلی است. صنایعی که بتوانند ارزش‌افزوده مناسبی را برای کشور ایجاد کنند و جایگاه ملی صادرات ایران را ارتقا دهند، باید حمایت شوند تا فعالان بخش‌های مختلف کشور بتوانند از آن بهره‌مند شوند. به‌عنوان مثال، صنایع‌دستی ظرفیت بالایی برای اشتغالزایی دارد و می‌توان از آن برای بهبود اقتصاد کشور بهره گرفت.
سیاستهای تشویقی دولت برای صادرات
این کارشناس اقتصادی به دیگر ظرفیتهای تولید و صادرات کشور اشاره کرد و افزود: از سویی دیگر، توسعه تولیدات صنایع دانش‌بنیان، به‌معنای تولید برپایه دانش و فناوری به‌روز جهانی و حمایت از نخبگان کشور است و صادرات این نوع محصولات جایگاه ایران را در عرصه‌های جهانی ارتقا خواهد داد. صادرات محصولات کشاورزی نیز برای ایران یک مزیت رقابتی محسوب می‌شود و مناسب است تا از این ظرفیت به‌درستی استفاده شود، از این‌رو نخستین دلیل همکاری بانک مرکزی با وزارت صنعت، معدن و تجارت برای مبادله حواله‌های ارزی صادرکنندگان از محل صادرات محصولات کشاورزی، صنایع‌دستی و محصولات دانش‌بنیان با ارز اسکناس، در راستای حمایت از صنایع داخلی و بهبود وضعیت تجارت و اقتصاد ایران است. جیهانی تصریح کرد: بنا بر خبر اعلام شده، صادرکنندگان می‌توانند اسکناس ارزهای دریافتی خود از بانک مرکزی را به بازار متشکل ارزی با نرخ توافقی به‌فروش برسانند که در نهایت با سود مالی برای آنها به‌همراه خواهد بود، بنابراین در طرح مذکور، سیاستهای تشویقی و حمایتی هم برای تولیدکنندگان و هم صادرکنندگان در نظر گرفته شده و با اجرای صحیح آن می‌توان به پیشامد نتایج مثبت در بازار ارز و همچنین تولید امیدوار بود.
اهمیت شفافیت بازار ارز
جیهانی در ادامه صحبت‌های خود ضمن اشاره به موجودی ارزی بانک مرکزی، توزیع شفاف اسکناس را یکی از پیامدهای اجرای طرح مبادله حواله ارزی حاصل از صادرات با اسکناس توسط بانک مرکزی دانست و در این‌باره توضیح داد: تا پیش از این، دولت‌ها در ادوار گذشته با شیوه‌های غیرشفاف مانند چمدانی، استفاده از دلالان و سایر موارد این‌چنینی، ارز به بازار تزریق می‌کردند، اما سیاستهای فعلی در نظر گرفته شده از سوی دولت و بانک مرکزی، در راستای افزایش شفافیت است. اجرای راهکارهایی مانند پرداخت 2 هزار دلار به هر کارت ملی یا 5 هزار دلار به هر کارت بازرگانی، نمونه‌ای از این دست سیاستهای شفاف‌ساز است. وی خاطرنشان کرد: با شفافیت نحوه و میزان ورود ارز به بازار، در شرایطی مطلوب می‌توان به مدیریت نوسانات نرخ ارز پرداخت. این کار در نهایت از شکل‌گیری حباب‌های قیمتی، نبود تعادل در میزان عرضه و تقاضا و سایر مشکلات این‌چنینی جلوگیری می‌کند.
سخن پایانی
یکی از عوامل بنیادین موثر بر روند حرکتی نرخ ارز، وضعیت منابع ارزی کشور است که این مولفه در سال 1400 و ماه‌های سپری‌شده از سال 1401 در شرایط مطلوبی قرار داشته است. وضعیت مطلوب منابع ارزی، سبب شکل‌گیری سیاست جدید بانک مرکزی مبنی بر ارائه اسکناس ارز به صادرکنندگان در قبال دریافت حواله‌های ارزی شد. باید در ادامه دید همکاری بانک مرکزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت برای بهبود بازار ارز و همچنین پاسخگویی به نیاز صادرکنندگان، تا چه میزان موثر و مناسب بوده و اقدامات بعدی این نهادها، چه خواهد بود. اما علاوه بر تمام موارد عنوان‌شده، نکته حائزاهمیت اعلام مهم‌ترین اخبار رسمی از سوی مدیران سطح بالا از طریق غیررسمی‌ترین روش‌های اطلاع‌رسانی است. شبکه‌های اجتماعی که از سوی نهادهای حاکمیتی فیلتر شدند، در حال حاضر مجالی برای اطلاع‌رسانی مدیران دولتی شده‌اند و این اقدام حتی مجالی را برای رد صحبت‌های عنوان‌شده فراهم می‌کند. به‌گفته فعالان بازار به‌نظر می‌رسد برای ساماندهی و کنترل بازار چاره‌ای جز رسیدگی و رفع این ایراد مدیریتی نیست.