انتشار گزارش راهکارهای فرهنگی و اجتماعی پیامدهای ویروس کرونا

به گزارش خبرنگار حوزه تشکل‌های دانشگاهی خبرگزاری فارس، گزارشی از راهکارهای فرهنگی و اجتماعی پیامد های ویروس کرونا به همت معاونت پژوهش و فناوری سازمان بسیج دانشجویی و اندیشکده فاطر منتشر شد.

در مقدمه این گزارش تاکید شده است:

سویه های مختلف اثرپذیری و اثرگذاری کرونا بر نظام فکری و الگوهای رفتاری انسان در اثنی و در دوره پساکرونا از چنان اهمیتی برخوردار است که موضوع‌های پژوهشی دررشته‌های مختلف علوم انسانی و دیگر علوم را جهت خواهد داد.

اثرات گریزناپذیر، ویروس کرونا بر زندگی فردی و حیات جمعی انسان و بر فرایند سیاستگذاری در کشورهای مختلف جهان، ظرفیتها و محدودیتها وچالشهای که اپیدمی و پاندومی این ویروس بر حیات بشری بر جای گذاشته یا خواهد گذاشت، بستر موضوعی گسترده‌ای برای پژوهش را فراهم خواهد کرد تا به واسطه یافته های پژوهشی در رشته و تخصص های مختلف راهکارهای ارائه و به تعدیل و مهار اثرات گریزناپذیر بحرانهای آتی و تقویت و تحکیم خروجی‌های مثبت برآمده از لایه های از بحران، پرداخت.

گزارش فوق فرصت تامل واکاوی دقیق و تفکیک اثرات بر پایه معیار اثرات معرفتی و کارکردی و یا اثرات ایجابی و سلبی و یا اثرات کوتاه مدت و میان مدت و یا اثرات بر دو سطح دیگر از سطوح سه گانه (ملی وفروملی) را در این بازه زمانی که کرونا بخشهایی از جهان را غافلگیر کرده، ندارد و بیشتر به طرح وارهای هرچند ساده و البته ناتمام از راهکارهایی بر اثرات فرهنگی و اجتماعی این ویروس بر دنیای کرونایی شده، مبادرت ورزیده، باشد تا در مجال زمانی و جمع آوری داده های تحقیقی بیشتر و ورود در پساکرونا بتوان سویه های عمیق تر و ژرف‌تری از موضوع را مورد پژوهش قرار دهیم.

پیش از ورود به گفتار اصلی خاطرنشان سازی چند نکته ضروری به نظر می‌رسد:

نخست آن که آینده پژوهی یک ضرورت استراتژیک برای دولتها و کشورها در کنشگری و واکنش و تقلیل تعارض‌ها و تامین و تعقیب امنیت و ثبات در مقیاس ملی و مهمتر از آن در نظام بینالملل به شمار م یرود و از این جهت پیشبینی (و نه البته پیشگویی) وضعیت احتمالی جهان در دوره پساکرونا با وجود فضای عدم قطعیت، شکنندگی و پرابهام کنونی، سبب خواهد شد که تصمیم سازان برای دوره پساکرونا با اطمینان نسبی و طمانینه فزون تر و در فضای امن‌تری تصمیم گیری نمایند و هر چند که هنوز نمی توان گستره و شدت اثرگذاری بحران کرونا را برآورد کرد اما درباره سرشت دگرگون سازانه آن نمی توان تردید نمود، چرا که کرونا به خاطر ماهیت پاندومی آن بر نظام داخلی و بینالملل و خط مشی‌های فرهنگی و اجتماعی و امنیتی در حوزه سیاست داخلی و خارجی اثرگذار خواهد بود و نقطه عطف و تاریخسازانهای در تقسیم نظام بین الملل به پیشاکرونا و پساکرونا خواهد داشت.

از سوی دیگر چون هنوز افق روشنی برای اتمام زمانی بحران کرونا وجود ندارد بنابراین عقلانیت ایجاب میکند که اثرات لحظهای ویروس کرونا بر محیط سیال نظام بینالملل، هم توصیف و تحلیل شود. چرا که فهم آنچه در حال میگذرد به ما برای رسیدن به دیدگاه و رویکرد در افق رفتاری در آینده یاری خواهدکرد.

نکته دوم آن که در حال حاضر در دنیا موجی از انتظار، «مطالبه اجتماعی» از دولتهای ملی و سازمانهای بینالمللی برای اخذ تصمیات بخردانه و مسئولانه برای برون رفت از وضعیت نامنتظر کنونی شکل گرفته، همان وضعیت بحرانی که کره زمین به اسارت یک ریز ویروس در آمده و گوهره حیات انسانی در چمبره یک ویروس میکروسکوپی گرفتار شده است و ناشناخته بودن کیفیت تخریبی عملکرد کووید -19، نوعی پریشانی علمی و پژوهشی را حاکم بر اتاق فکرهای پزشکان و میکروبیولوژیستهای جهان نموده و در بیمارستانها این پزشکان هستند که در مخمصه تصمیمگیری برای زنده ماندن یا نماندن بیمار قرار گرفته اند و نهادهای بین المللی چون سازمان بهداشت جهانی بازتاب دهنده همین سردرگمی ها در توصیه های تناقض آمیز به مردم مضطرب جهان به شمار رفتند.

روسا و سخنگویان این نهاد بارها درباره نحوه عملکرد و عوامل اثرگذار بر جهش ویروس کرونا و راهکارهای مهار و مقابله با آن توصیه های متناقض از عدم ضرورت استفاده از ماسک برای غیر کروناییها تا توصیه اکید به استفاده از ماسک حتی برای اشخاص غیر مبتلا به خاطر ماندگاری ویروس علاوه بر سطوح در هوایی که فرد کرونایی عطسه یا سرفه کرده، نمودند.

نکته سوم آن که، درنگ در برخی از شایعه هایی که در رسانه ها و شبکه های اجتماعی درباره خط مشی گذاری دولتهای غربی در قبال مهار کرونا انتشار یافت نشانگر آن است که این امر تا انداز های بازتا بدهنده انتظارهایی است که به صورت یک امر انجام یافته خبر آن را شایع می‌نموده‌اند.

باید اذعان نمود که هرچند شروع کرونا از چین بوده، اما اکنون کشورهای بسیاری با این ویروس و پیامدهای آن درگیر هستند. هر یک از کشورها نیز بنا به سطح توسعه‌یافتگی و تجارب خود اقدمات مختلفی برای مبارزه با این ویروس انجام داده‌اند که در پاره‌ای موارد می‌توان گفت این اقدامات اثربخش بوده و در مواردی دیگر نتیجه مطلوب را نداشته‌است.

اما آنچه اهمیت دارد، تاثیر این ویروس بر ابعاد مختلف زندگی است. بطوریکه اغلب اقتصاددانان از تاثیر آن بر میزان بیکاری، درآمد و اشتغال، روانشناسان از تاثیرات آن بر میزان استرس و تنش‌های روانی افراد و سیاستمدارن از تاثیر آن بر میزان مناسبات و روابط کشورها در سطح بینالمللی پرداخته‌اند.

در این میان بررسی تاثیرات فرهنگی و اجتماعی این ویروس خالی از فایده نیست؛ زیرا بخش مهمی از مقابله با این ویروس به ادارک مردم از شرایط و رفتار اجتماعی آنها برمی‌گردد. چه بسا نحوه رفتار مردم در این شرایط می‌تواند به بحرانی‌تر شدن و یا حتی به بهبود اوضاع منجر شود.

ذکر این نکته مهم است که شیوع سریع ویروس‌ها و بیماری‌های مرگباری چون کووید 19، سارس، ابولا و مانند این‌ها در تقریبا تمامی کشورهای دنیا برخاسته از یک تحول بزرگ سال‌های اخیر یعنی «جهانی شدن» است. گسترش شبکه‌های حمل و نقل، مهاجرت‌های گسترده و یکپارچه شدن حوزه‌های تولید، توزیع و مصرف در سراسر جهان سبب شده تا بیماریهای بیولوژیکی با سرعتی خیره‌کننده و متفاوت از گذشته مرزهای نه چندان محسوس کشورها را پشت سر گذاشته و به دورترین نقاط کره زمین دست درازی کنند.

شروع یک بیماری ویروسی در شهر ووهان چین و گسترش آن در جهان در مدتی کمتر از دو ماه همه کشورها را نگران و موجب خسارات بیشمار جانی و مالی شده‌است. از زمان شیوع ویروس جدید کرونا تا کنون بیش از صدهزار نفر در سراسر جهان به آن مبتلا و بیش از چهار هزار نفر جان خود را به سبب آن از دست داده‌اند. در ایران هم تاکنون طبق اعلام وزارت بهداشت افراد بسیاری جانشان را از دست داده‌اند. بیماری ناشی از کووید 19 دارو و واکسن ندارد و شیوع آن سریع است و همین موجب ترس و نگرانی عمومی مردم شده‌است.

اما کرونا فقط محدود به حوزه بهداشت و درمان نمی‌شود و ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی دارد که باید برای فهم دقیق این موضوع، همه این ابعاد را مدنظر قرار داده و پیوندها و تاثیرات آن‌ها بر یکدیگر را بررسی کرد. برای مثال واکنش رفتاری مردم به سیاست‌های دولت‌ها برای قرنطینه کردن شهرها و اعمال محدودیت بر تعاملات اجتماعی در چین، ایران، ایتالیا، آلمان و آمریکا متفاوت بوده‌است. مردم آسیای جنوب شرقی منظبط‌تر و در شکل دادن به عمل جمعی موفق‌تر بوده‌اند، اما در کشور ما همچنان شاهد تخطی افراد و گروه‌هایی از ضوابط جمعی و مقررات بهداشتی و دولتی یا سودجویی از نیاز مردم هستیم که این مساله به متفاوت بودن نهادها و فرهنگ سیاسی و اجتماعی جوامع باز می‌گردد.

سیاست ایجاد فاصله یا محدودیت در تعاملات در بعد اجتماعی و در بعد فردی برای کنترل و محدودیت گسترش ویروس کرونا دقیقا موضعی است که یک مساله درمانی با مساله اجتماعی برخورد پیدا می‌کند. به عبارت دیگر در حال حاضر موثرین راه کار برای مقابله با گسترش ویروس، کند کردن «چرخ‌های زندگی اجتماعی» است تا از بار بیماری کاسته و نظام بهداشت و درمان با خطر فروپاشی مواجه نشود.

اما اعمال چنین سیاستی پیامدهای اجتماعی خاصی را به دنبال خواهد داشت که تاثیر آن بر گروه‌های اجتماعی - اقتصادی متفاوت خواهد بود. برای مثال بسیاری از کسب و کارهای وابسته به رونق زندگی اجتماعی مانند غذا فروشی‌ها، فعالیت‌های ورزشی، آرایشگاه‌ها و کافی شاپ‌ها کساد شده و چه بسا ورشکست شوند. یا حضور طولانی مدت در منزل در جامعه‌ای با الگوی زندگی مرد سالار فشار انجام وظایف خانگی را برای زنان بیشتر خواهد کرد.

همچنین تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها موجب جدا شدن میلیون‌ها کودک، نوجوان و جوان از فعالیت‌های آموزشی و اجتماعی برای مدتی طولانی خواهد بود که بعدا ممکن است جبران آن به آسانی ممکن نباشد.

از سوی دیگر تداوم وضعیت بحران و محدودیت و خود انزوایی تحمیلی یا خودخواسته تاثیرات مخربی بر گروه‌هایی از پیش آسیب‌پذیری چون افراد مبتلا به افسردگی و اضطراب خواهد داشت. از همین رو لازم است تا پیامدهای اجتماعی و روانی بحران کرونا از هم اکنون مورد مطالعه قرار گرفته و مدل‌های تسکین، تعدیل، جبران و ترمیم در آن دسته از حوزه‌های اجتماعی مورد صدمه تهیه و اجرا شود.

اندیشکده فاطر بعد از ارائه گزارش جامع «پیامدهای فرهنگی و اجتماعی ناشی از ویروس کرونا در ایران» حال با استفاده از شبکه تحلیلگران خود سعی می‌نماید با مرور آخرین مقالات، گزارشات، تحلیلها، نظرات و مصاحبه اندیشمندان، پژوهشکده ها، مراجع علمی و پژوهشی، مراکز تحقیقاتی وابسته به دولتها در دو بخش داخلی و خارجی، پژوهشی را با عنوان «ارائه راهکارهای لازم برای رفع پیامدهای ناشی از ویروس کرونا در حوزه فرهنگی و اجتماعی» جهت استفاده مخاطبین خود از جمله سیاستگزاران، مراجع بالادستی، دولت و مجموعه سیستم حکمرانی کشور و نیز نهادهای غیردولتی از جمله سازمان های مردم نهاد همچنین مسئولین محترم نیروهای مسلح و نیز سازمان بسیج مستضعفین و اقشار مختلف آن و در نهایت برای بهرهمندی و استفاده تمام صنوف دخیل در موضوع فوق ارائه کند.

گفتنی است، علاقمندان می‌توانند متن کامل این گزارش در فایل زیر مشاهده کنند:

انتهای پیام /