اگر زلزله ای به بزرگی ترکیه در اطراف تهران رخ دهد چقدر خسارت وارد می کند؟
اقتصادنیوز: رخداد زمین‌لرزه کوچک 20/04/1402 قیامدشت توجه‌ها را به احتمال وقوع یک زمین‌لرزه شدید جلب کرد.
به گزارش اقتصادنیوز، مهدی زارع زلزله شناس در اعتماد نوشت: منطقه پیرامون تهران حدود هر 200 سال یک‌بار زلزله‌ای به بزرگای حدود 7 تجربه می‌کند. در صورت وقوع زلزله شدید در تهران، از حدود یک میلیون بنا در تهران، درصد قابل ملاحظه‌ای آسیب خواهد دید.
از حدود 4 میلیون بنای تحت تاثیر در 10 استان جنوب ترکیه در زلزله‌های 6 فوریه 2023 حدود 340 هزار ساختمان آسیب دید (9درصد) و آمار ساختمان با تخریب کامل حدود 12 هزار بنا (حدود 0.3درصد از کل بناهای موجود) گزارش شد.
در محدوده شهر تهران تا پایان سال 1401 و براساس آمار مرکز آمار ایران و وزارت راه و شهرسازی تعداد بناها در حدود یک میلیون و در محدوده استان‌های تهران و البرز مجموعا حدود 1.8 میلیون بنا برآورد می‌شود. در صورتی که زلزله‌هایی با سطح جنبشی مشابه زلزله‌های شش فوریه 2023 در محدوده بیرون شهر تهران - مشابه کانون زلزله کوچک قیامدشت در بامداد 20/04/1402 رخ دهد و با درنظر گرفتن سناریوی تخریبی مشابه همان اتفاق، خراب شدن حدود 160 هزار بنا در زمین‌لرزه‌ای با بزرگای بیش از 7،5 در محدوده استان‌های تهران و البرز قابل تصور است.
از سوی دیگر تخریب کامل حدود 5500 بنا نیز با همین سناریو قابل تصور است. اینکه تهران کنونی چرا بدین وضع در آمده به عوامل گوناگون وابستگی دارد. در سال‌های بعد از انقلاب اسلامی 1357، رکود اقتصادی، فشارهای بین‌المللی و تداوم الگوی توسعه ناپایدار حکومت شاه، بذر وضع عدم تعادل اکولوژیک تهران و افزایش مداوم ریسک را در گستره تهران کاشت. توسعه پس از جنگ و تهران در قرن بیست و یکم بازسازی، سازندگی و نوسازی در طول دهه هفتاد شمسی پس از پایان جنگ شتاب گرفت که عمدتا به دلیل اصلاحات اقتصادی و سیاسی دولت‌های مرحوم هاشمی‌رفسنجانی و رییس‌جمهور محمد خاتمی بود.
همزمان و در همین دهه کرباسچی، شهردار برنامه‌هایی برای قابل زیست کردن تهران اجرا کرد تا ایده دولت برای انتخاب پایتخت ملی جدید را به کنار بگذارد. در پایان این دهه، برنامه‌ریزی شهری و معرفی منطقه‌بندی تشویقی منجر به افزایش تراکم جمعیت و رونق بحث برانگیز در توسعه بلندمرتبه‌سازی به عنوان منبعی برای استقلال مالی برای شهرداری شد.
احمدی‌نژاد در سال 1381 شهردار تهران شد تا اینکه در سال 1384 قالیباف جایگزین وی اصلاح زیرساخت‌های شهری تهران را تجدید کرد و بر تعدادی از پروژه‌ها در دوره 12 ساله‌اش برنامه‌های توسعه شهرداری با سبک کرباسچی در ابعاد بسی بزرگ‌تر و سریع‌تر ادامه یافت.
در همین زمان بود که عملا تمام محدوده روی پهنه گسله شمال تهران در سعادت‌آباد و مرادآباد، شمال پونک و حصارک کن و تمامی بخش شمالی منطقه 22 در شمال‌غرب تهران از آپارتمان و برج‌های بلندمرتبه پوشیده شد. همزمان و با آغاز آبگیری سد در سال 1385 و بهره‌برداری از سد ماملو در سال 1389 تحلیل افت پیزومترهای محدوده دشت ورامین و گسترش تعداد و عمق چاه‌های عمیق در دشت، تغییر در رژیم جریان آب زیرزمینی و کم شدن حجم آبخوان واضح است.
بعد از احداث سد ماملو مقدار این افت به ویژه در اراضی بخش شمالی افزایش یافته و عدم برنامه‌ریزی صحیح در تامین نیازهای بخش کشاورزی دشت که سهم عمده‌ای از مصرف آب استحصال شده از منابع زیرزمینی را داراست، شرایط اقلیمی و اجتماعی پایین دست سد را با چالش‌هایی اساسی مواجه کرده است.
باتوجه به ساخته شدن سد ماملو درست در محل ورود رودخانه جاجرود به دشت ورامین، عملا با کاهش چشمگیر جریان سطحی به منطقه، به مرور زمان تراز سطح ایستابی نیز با کاهش مواجه شده است. این کاهش در نیمه شمالی دشت و در مناطقی که ضخامت آبرفت بیشتر است، مقادیر بالاتری داشته است.
نواحی‌ای که دچار مقدار تخلیه آب و افت بیشتری در طول دوره آماری بود منطبق بر مناطق دارای نشست بیشتر در نقشه‌های فرونشست زمین هستند. کانون زلزله 20 تیر 1402 در قیامدشت و در شمالی‌ترین بخش مخروط افکنه دشت ورامین قرار داشت.
قیامدشت از توابع شهرستان ری و در 15 کیلومتری جاده خاوران واقع است. به خاطر نزدیکی به پایتخت محل سکونت مناسبی برای مهاجرانِ جویای کار از اقصا نقاط کشور و همچنین برخی پایتخت‌نشینان بوده و هست. آب آشامیدنی جمعیت حدودا 50 هزار نفری قیامدشت که حالا دارای دانشگاه آزاد واحد تهران شرق با جمعیت سیال حدودا 15 هزار نفری هم هست، از چاه‌هایی که اطراف این شهر حفر شده، تامین شده که به دلیل وجود املاح زیاد و سختی آب، این آب غیرقابل شرب بوده و معمولا جهت شست‌وشوی ظروف و دیگر کارها مورد استفاده قرار می‌گرفت.
در سال 1394 با بهره‌برداری از تاسیسات انتقال آب از سد ماملو و بخشی از تصفیه‌خانه هفتم آب تهران، 90 لیتر در ثانیه آب سد ماملو جایگزین آب چاه‌ها در تامین آب شرب این شهر شده است. پروژه 1400 واحدی قیام در حریم شهرداری قیامدشت و مشرف به جاده ترانزیتی امام رضا واقع شده است. احداث پروژه در مکان فوق در جوار شهر قیامدشت و همچنین وجود دانشگاه آزاد اسلامی تهران شرق، نمادی از جذابیت‌های جذب جمعیت در این ناحیه حاشیه‌نشین تهران است.
شهرهای دیگری مانند پاکدشت، شریف‌آباد، قرچک و ورامین در همین منطقه دارای ویژگی‌های مشابه برای توسعه به ویژه در دهه اخیر بوده‌اند. پروژه قیام در دو سایت900 و 500 واحدی ساخته شده است. برآورد می‌شود که در شهر پاکدشت در سال 1402 بالغ بر 460 هزار نفر جمعیت داشته باشد. در این شهر که قبل از انقلاب اسلامی به نام مامازند شناخته می‌شد (و اهالی تهران به آن «مامازند ورامین» می‌گفتند) برای آبیاری زمین‌های کشاورزی و باغات از رودخانه جاجرود و چاه استفاده می‌شود.
رودخانه جاجرود در شرق پاکدشت پس از ورود به جلگه و با تشکیل مخروط افکنه بزرگ ورامین به چندین شعبه فرعی تقسیم می‌شود. پاکدشت در بالاترین بخش این مخروط افکنه قرار دارد.
در سال 1400 سرعت رشد جمعیت در پاکدشت حدود 10درصد و جمعیت «شهرستان پاکدشت» بالغ بر 750 هزار نفر برآورد شد. برآورد می‌شود که جمعیت شهر پاکدشت در 10 سال پیش رو به یک میلیون و دویست هزار نفر بالغ شود.
31 فروردین 1402 افتتاح 344 واحد مسکونی طرح نهضت ملی مسکن در شهر جدید ایوانکی بعد از عید فطر اعلام شد. این توسعه با محوریت شهر جدید ایوانکی طی 4 سال با 36000 واحد مسکونی برنامه‌ریزی شده است. وزارت راه و شهرسازی، در روز 19 تیر 1402 اعلام کرد بیش از 11 هزار نفر متقاضی در طرح نهضت ملی مسکن در جنوب غرب استان تایید نهایی شده‌اند که تا هفته دولت - هفته اول شهریور 1402- بخشی از این متقاضیان واحدهای آماده خود را تحویل می‌گیرند.
روند توسعه در این بخش‌های حاشیه تهران نشان می‌دهد که در دهه پیش رو بیشتر جمعیت مهاجر به استان تهران به این نواحی جذب خواهند شد. این جذب متقاضیان آب به فشار بیشتر به آب‌های زیرزمینی می‌انجامد و به تدریج با حذف سفره آب زیرزمینی تعادل تنش روی گسل‌های منطقه نیز بیشتر بر هم می‌ریزد. به این ترتیب می‌توان انتظار داشت تا گسل‌های منطقه تغییرات تنش و احتمالا تحریک بیشتر در جهت لرزه‌خیزی و چکانش رخداد زمین‌لرزه‌های متوسط و احتمالا شدید را تجربه خواهند کرد.
همچنین بخوانید