ایران یک کشور است یا یک مفهوم؟

به گزارش خبرآنلاین نویسنده کتاب در پی آن است تا با تدقیق و تبیین جدال میان دو سنت سلبی در ایران، بنیان‌های فلسفی ناشی از خودآگاهی را جایگزین هر نوع ایدئولوژی به عنوان آگاهی کاذب کند.

سید امیر برهان قافله باشی برای صورت‌بندی مسئله اصلی تاریخ معاصر ایران، نقبی به سده‌های گذشته می‌زند و بر آن است که طی این سده‌ها، ایستایی فکری و فرهنگی باعث شده است که ذهن و ضمیر ایرانیان نه تنها به تجدد ظهور یافته در مغرب‌زمین اعتنایی عمیق و مبتنی بر آگاهی نداشته باشد، بلکه از تجربه‌اندوزی از شکست‌ها در عرصه عمل نیز تغافل ورزد.

این پژوهشگر تاریخ اندیشه معتقد است که ایرانیان در بی‌توجهی به ضرباهنگ دنیای جدید و قرار گرفتن در شرایط امتناع اندیشه، قادر نبودند با مبادی دنیای جدید ارتباط برقرار کنند و در نتیجه به جای تامل کردن در انقلاب فکری به وجود آمده در ساحت نظری، تنها به آن چیزهایی که در عرصه عملی به وقوع پیوسته بود را مطمح نظر قرار دادند.

نویسنده در بخشی از دیباچه کتاب چنین می‌نویسد: نه صرفاً مواجهه ایران با دنیای جدید، بلکه عمده ترین منشاء آن به شرایطی برمی گردد که به درستی آن را شرایط «امتناع اندیشه» در ایران خوانده اند؛ زیرا با قرار گرفتن ایران در این شرایط، پیوسته افکار قشری مآبانه مانع از آن شده تا قلمروهای نظری جدید در ایران به رسمیت شناخته شود. بدین سان، از آنجا که مواد نظری در نظام سنت، فاقد امکانات نظری جدید بوده، در زمان مواجهه شدن با دگرگونی های دنیای جدید و شناخته شدن نهادهای نوبنیاد، هیچ موادی نظری به دست نیامد تا در بیان نظریه نوآیین، شکل جدیدی به ساختار سیاسی و اجتماعی ایران بدهد. چراکه سنت فکری متأخر ایران، آن چنان در چنگ مفاهیم قدیمی محصور بود، که هر گونه دیدگاه نوآیینی می توانست خطری بالقوه برای آن تلقی شود.

کتاب بازشناخت مفهوم ایران به همت انتشارات پژوهش روزگار در سه بخش و هفت فصل تدوین شده و نویسنده در آن کوشش می‌کند تا تاریخ ایران را فراتر از جغرافیای ایران مورد بازخوانی قرار داده و ایران را به مثابه یک مفهوم مطرح کند

6565