این "راهکارهای طلایی تغذیه‌ای و مراقبتی" را در شرایط آلودگی هوا فراموش نکنید!

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، آلودگی هوا یکی از معضلات جدی بسیاری از کشورهای جهان از جمله کشورمان تبدیل شده است؛ آلودگی هوا از انتشار یک یا چند آلاینده اعم از آلاینده‌های جامد، مایع، گاز، پرتوهای یون‌ساز و غیر یون‌ساز و بو در هوای آزاد، به‌صورت طبیعی یا انسان‌ساخت، به‌مقدار و مدتی که کیفیت هوا را به گونه‌ای تغییر دهد که برای سلامت انسان و موجودات زنده، فرآیندهای بوم‌شناختی (اکولوژیکی) زیان‌آور باشد، اطلاق می‌شود.

منشأ آلودگی هوا می‌تواند منابع‌طبیعی مانند طوفان‌های گرد و غبار، طوفان‌های شن، آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع، آتشفشان‌ها و.. باشد؛ منابع انسانی آلودگی هوا نیز شامل منابع متحرک مانند وسایل نقلیه موتوری و غیرموتوری و صنایع، عملیات معدنی، کشاورزی، بخش‌های خدماتی، تجاری، اداری و خانگی است که در محلی ثابت سبب انتشار آلاینده‌ها می‌شوند.

2.4 میلیارد نفر در جهان تحت تأثیر آلودگی هوای آزاد و خانگی

حدود 2.4 میلیارد نفر در جهان به دلیل استفاده از اجاق‌های ساده برای پخت و پز که سوخت آن از نفت، چوب، فضولات حیوانات و زغال سنگ تأمین می‌شود؛ در معرض سطوح خطرناک آلودگی هوا در خانه قرار دارند.

وقوع 7 میلیون مرگ زودرس در جهان به علت آلودگی هوا

سازمان جهانی بهداشت تخمین می‌زند که آلودگی هوای آزاد و خانگی در مناطق شهری و روستایی سالیانه منجر به بیش از 7 میلیون مرگ زودرس می‌شود. حدود 91 درصد از این مرگ و میرهای زودرس در کشورهای با درآمد کم و متوسط و بیشترین تعداد در مناطق جنوب شرقی آسیا و غرب اقیانوس آرام رخ داده است.

بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا

آلودگی هوا به علت ذرات معلق موجود در هوا علاوه بر اینکه باعث کاهش سطح کیفیت زندگی مردم می‌شود؛ تهدید جدی برای سلامتی آنها به شمار می‌رود. بر اساس بررسی سازمان جهانی بهداشت در سال 2019، حدود 99 درصد مردم جهان در مکان‌هایی زندگی می‌کنند که دستورالعمل‌های کیفیت هوای سازمان جهانی بهداشت رعایت نمی‌شود, در عین حال یک رابطه کمی و نزدیک بین قرار گرفتن در معرض غلظت‌های بالای ذرات آلاینده کوچک و افزایش مرگ‌ومیر یا عوارض ناشی از آن وجود دارد.

بررسی‌های سازمان جهانی بهداشت نشان داده که در کشورهای با درآمد کم و متوسط، قرار گرفتن در معرض آلاینده‌ها خطر ابتلا به بیماری‌های مرتبط با آلودگی هوا، از جمله عفونت‌های حاد دستگاه تنفسی تحتانی، بیماری‌های قلبی - عروقی، بیماری مزمن انسدادی ریوی و سرطان ریه را افزایش می‌دهد.

خطرات جدی برای سلامتی نه تنها از قرار گرفتن در معرض ذرات معلق، بلکه بر اثر قرار گرفتن در معرض ازن، دی اکسید نیتروژن (NO2) و دی اکسید گوگرد (SO2) وجود دارد. ازن عامل اصلی ابتلا به آسم و مرگ و میر است، دی اکسید نیتروژن و دی اکسید گوگرد نیز می‌توانند در آسم، برونشیت، التهاب ریه و کاهش عملکرد ریه نقش داشته باشند.

مرگ بیش از 20 هزار نفر در ایران به علت آلودگی هوا

عباس شاهسونی؛ رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت با بیان اینکه بیماری‌های ایسکمیک قلبی (IHD)، سکته مغزی، سرطان ریه و بیماری‌های مزمن انسداد ریوی، عمده بیماری‌هایی هستند که منجر به مرگ ناشی از آلودگی هوا می‌شوند؛ به تسنیم گفت: حدود 12.6 درصد از مرگ‌هایی که سالانه در کشور رخ می‌دهد منتسب به آلودگی هواست.

وی درباره میزان مرگ و میر ناشی از این بیماری‌ها در کشور افزود: در 27 شهر کشور با جمعیت تقریبی 35 میلیون نفر، مطالعات وزارت بهداشت نشان داده که سالانه 20 هزار و 800 مرگ منتسب به آلودگی رخ می‌دهد.

بر اساس اعلام وزارت بهداشت، تعداد مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا به علت سرطان ریه در بزرگسالان بالاتر از 30 سال، 513 نفر بوده است‌؛ تعداد مرگ‌های ناشی از بیماری‌های ایسکمیک قلبی به علت مواجهه با ذرات معلق در شهرهای مورد مطالعه 4922 نفر بوده و تعداد مرگ به علت سکته مغزی منتسب به مواجهه با این ذرات، 1972 نفر بوده است؛ همچنین تعداد مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا به علت بیماری‌های مزمن انسداد ریوی به طورمیانگین 574 نفر بوده است.

در سال گذشته تقریباً در 16.7 درصد از روزهای سال شاخص آلودگی هوا در محدوده هوای "پاک" قرار داشته است؛ 62.6 درصد از روزهای سال در محدوده هوای قابل قبول، 16.5 درصد در محدوده هوای ناسالم برای گروه‌های حساس، 2.4 درصد از روزهای سال در محدوده هوای ناسالم برای همه گروه‌ها و 0.42 درصد در محدوده هوای بسیار ناسالم و 0.41 درصد روزهای سال در محدوده هوای خطرناک بوده است.

میزان هوای پاک در سال 1400 نسبت به سال 1399، به میزان 5 درصد کاهش یافته است.

هزینه اقتصادی ناشی از آلودگی هوا در ایران

وزارت بهداشت سال گذشته مطالعه ای را در 27 شهر کشور برای بررسی تأثیر آلودگی هوا انجام داده است؛ بر اساس این پژوهش، هزینه مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا 8.2 میلیارد دلار در سال است که تقریباً 10 درصد از این مبلغ یعنی 800 میلیون دلار از این هزینه‌ها به سیستم بهداشتی و درمانی کشور تحمیل می‌شود.

طبق نتایج مطالعه انجام‌شده، هزینه اقتصادی ناشی از مرگ و میر بر اثر سرطان ریه 201 میلیون دلار، بیماری‌های مزمن انسداد ریوی 225 میلیون دلار، بیماری‌های ایسکمیک قلبی 1932 میلیون دلار و سکته مغزی نیز 774 میلیون دلار بوده است.

توصیه‌های تغذیه‌ای برای جلوگیری از اثرات منفی آلودگی هوا

هنگام تنفس، ذرات معلق سمی هوا وارد بدن شده و به سطح ریه‌ها می‌چسبند و التهاب را در بدن تحریک کرده و باعث کاهش آنتی‌اکسیدان‌های بدن به خصوص آنتی‌اکسیدان‌های مایع پوششی ریه می‌شوند که به دنبال آن سلول‌های مختلف تخریب شده و خطر ابتلا به سرطان به خصوص سرطان ریه افزایش پیدا می‌کند.

بنابراین دریافت غذاها و مواد مغذی که التهاب را کاهش می‌دهند در کنار دریافت مقادیر بالای آنتی اکسیدان‌های غذایی می‌توانند به کاهش اثرات مخرب ناشی از استنشاق ریزگردها کمک کنند:

1 برای سلامت خود و حفظ سلامت ریه‌ها سبزیجات و میوه‌های زرد و نارنجی زیاد استفاده کنید؛ مصرف هویج، کدو حلوایی، گوجه فرنگی، زردآلو، آلو، طالبی، موز و انبه توصیه می‌شود.

2 ویتامین سی یک آنتی‌اکسیدان قوی است و بنابراین می‌توانید از میوه و سبزیجات غنی از ویتامین C مانند پرتقال، لیمو ترش، نارنج، نارنگی، توت فرنگی، سیب، خربزه، طالبی، انار و سبزیجات سبز تیره همچون اسفناج و سبزی خوردن، انواع فلفل از جمله فلفل دلمه‌ای، شلغم، لبو و پیاز در روزهای آلودگی هوا استفاده کنید.

3 مصرف جوانه‌ها و آجیل‌های گیاهی را در روزهای آلودگی هوا در اولویت قرار دهید. انواع جوانه‌ها، مغزهای آجیلی و تخم آفتابگردان حاوی ویتامین E بالایی هستند که می‌تواند به کاهش التهاب در بدن و مقابله با اثرات مضر آلودگی هوا بر سلامت کمک کند.

4 ماهی، گردو و خرفه بیشتر مصرف کنید؛ این مواد غذایی امگا 3 خوبی دارند که می‌تواند در حفظ سلامت ریه‌ها مؤثر باشند.

5 مصرف پیاز و سیر را در برنامه غذایی روزانه خود قرار دهید. این غذاها حاوی ماده‌ای هستند که به تقویت ریه‌ها و کاهش خلط در ریه کمک می‌کنند.

6 شیر به دلیل دارا بودن فسفر، منیزم و کلسیم، خنثی‌کننده سموم است و دفع ادرار و مدفوع و مواد آلاینده را تنظیم می‌کنند. کلسیم موجود در شیر، منجر به کاهش جذب سرب و همه فلزات سنگین موجود در هوای آلوده می‌شود.

7 از یک رژیم غذایی متعادل و متنوع پیروی کنید و وزن خود را کاهش دهید؛ چاقی و اضافه وزن باعث ایجاد التهاب و فشار بر ارگان‌های بدن به خصوص قلب و ریه می‌شود و می‌تواند سیستم ایمنی بدن را در مقابله با عوامل ایجاد‌کننده بیماری از جمله آلودگی هوا با ریزگردها ضعیف کند.

8 از نان و غلات سبوس‌دار استفاده کنید.

9 از مصرف فست‌فودها و غذاهای حاوی روغن زیاد و سرخ شده بپرهیزید.

چند نوشیدنی طب سنتی برای حفظ سلامتی در آلودگی هوا

از منظر طب سنتی، مصرف نوشیدنی‌های زیر برای تقویت سیستم ایمنی بدن در روزهای آلودگی هوا توصیه می‌شود که در تصویر زیر آمده است:

توصیه‌هایی برای حفظ سلامتی در آلودگی هوا

هوای آلوده برای همه گروه‌ها به‌ویژه بیماران قلبی و تنفسی، کودکان، زنان باردار، سالمندان و جانبازان شیمیایی می‌تواند خطرات جدی به همراه داشته باشد.

در روزهای آلودگی هوا برای حفظ سلامت خود از پیاده‌روی‌های طولانی مدت در هوای آزاد و آلوده، ورزش در پارک و فضای باز و همچنین ورزش‌های هوازی چون کوهنوردی و دویدن که منجر به فعالیت بیشتر دستگاه تنفسی می‌شود، پرهیز کنید.

کودکان به دلیل اینکه فعالیت بدنی بیشتری نسبت به بزرگسالان دارند و از نظر سیستم ایمنی ضعیف‌تر هستند در شمار گروه‌های حساس جامعه در برابر آلودگی هوا قرار می‌گیرند باید از فعالیت بدنی شدید آنها در فضای آزاد نیز ممانعت به عمل آورد.

علائم جسمی هشداردهنده در زمان آلودگی هوا

برخی از علائم در آلودگی هوا هشدار‌دهنده است و در صورت بروز هر یک از آنها باید به پزشک یا اورژانس مراجعه شود این علامت‌ها شامل سردرد، سرگیجه، حالت تهوع، استفراغ، سرفه‌های مکرر، تپش قلب و تنگی نفس است.

سیاست‌های مؤثر در مقابله با آلودگی هوا

راهکار اصلی مقابله با آلودگی هوا در ایران، اجرای کامل قانون هوای پاک است؛ این قانون در سال 1396 جهت اجرا ابلاغ شده اما شاهد کم‌کاری دستگاه‌های مختلف در عمل به بندهای قانونی آن هستیم.

طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت، در 5 دسته از صنایع و فعالیت‌ها، باید اصلاحاتی صورت بگیرد تا بتوانیم از نعمت هوای پاک برخوردار شویم.

صنایع: استفاده از فناوری‌های پاکی که انتشار دودهای صنعتی را کاهش می‌دهند یکی از راهکارهای کاهش آلودگی هوای ناشی از فعالیت کارخانه‌ها و صنایع است.

خانه‌ها: اطمینان سیاستگذاران از دسترسی مردم به انرژی پاک خانگی برای پخت و پز، گرمایش و روشنایی می‌تواند به کاهش آلودگی هوای داخل خانه کمک کند.

حمل و نقل: گسترش شبکه‌های حمل و نقل سریع شهری، پیاده روی و دوچرخه سواری در شهرها و همچنین حمل و نقل ریلی بین شهری می‌تواند به طور چشمگیری باعث کاهش سطوح آلودگی هوا در شهرها شود.

شهری: در حوزه برنامه‌ریزی شهری، بهبود بهره‌وری انرژی ساختمان‌ها و سبزتر کردن شهرها و در نتیجه کارآمد کردن انرژی از راهکارهای سازمان جهانی بهداشت برای مقابله با آلودگی هواست.

انرژی: در حوزه انرژی، استفاده بیشتر از سوخت‌های کم‌آلاینده و منابع انرژی تجدیدپذیر بدون احتراق مانند انرژی خورشیدی، بادی یا آبی بسیار راهگشاست.