بررسی دلایل وقوع طوفان گرد و غبار در اردبیل / تأثیر اقدامات ترکیه در افزایش منابع گرد و غبار منطقه

به گزارش مشرق، 2 روز پیش بود که موج عجیب و نادر گرد و غبار به شهر اردبیل رسید و آسمان این شهر را به رنگ قرمز درآورد و برای اولین بار مدارس و دانشگاه‌های این شهر به دلیل طوفان گرد و غبار تعطیل شدند.

با توجه به اینکه این پدیده در سال‌های گذشته یک پدیده کم سابقه بوده بنابراین بررسی دلایل وقوع آن می‌تواند یک گام رو به جلو برای جلوگیری از این دست اتفاقات ناخوشایند تلقی شود. پیش از بررسی دلیل وقوع طوفان گردو غبار قرمز رنگ اردبیل، بهتر است بدانیم که عموما در بررسی چنین مواردی، منبع گرد و غبار به همراه عامل انتقال گرد و غبار منبع به محل‌های مورد نظر از اهمیت برخوردار است. با توجه به موضوع ذکر شده، بررسی منبع گرد و غبار در کنار عامل انتقال آن با توجه به اظهار نظر کارشناسان را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

مطابق آمار و اطلاعات سامانه‌های پایش جهانی پارامترهای اقلیمی، پیش از وقوع طوفان گردو غبار اردبیل، وزش شدید باد در محدوده منطقه ثبت شده است. مطابق شرایط آب و هوایی منطقه، بسیاری از سازمان‌های پیش‌بینی آمار هوا از جمله موسسه تحقیقات آب وزارت نیرو نیز در گزارشات خود با استناد به ناپایداری جو به دلیل سرعت شدید گرم شدن هوا پس از یک دوره نسبتا طولانی سرمای شدید، پیش‌بینی وزش بادهای شدید در منطقه را ارائه داده بودند.

بر اساس آمار ثبت شده در تاریخ 15 اسفند سال 1401، مطابق انتظار، تند بادی با سرعت 80 کیلومتر بر ساعت در شمال غرب کشور از جمله استان اردبیل را تحت تاثیر قرار داد.

* تندباد 80 کیلومتر در ساعتی عامل انتقال گرد و غبار به اردبیل

در همین راستا، کاویان محمدی، کارشناس مطالعات اقلیم با اشاره به عامل انتقال گردو غبار به استان اردبیل و شکل‌گیری این پدیده نادر اظهار داشت: در علوم مطالعات اقلیمی صحبت از قطعیت یک خطای بزرگ است و هیچگونه عامل قطعی در اتفاقات ثبت شده نداریم بلکه مجموعه‌ای از عوامل دست به دست هم می‌دهند تا علم احتمالات به کمک می‌کند تا سهم هر پدیده را مشخص کنیم.

این کارشناس مطالعات اقلیم در توضیح سهم تندباد 80 کیلومتر بر ساعتی در شکل‌گیری غبار اردبیل تاکید کرد: با توجه به داده‌های اقلیمی ثبت شده پیش و هنگام وقوع این طوفان گرد و غبار، نقش این تند باد بسیار پررنگ است و با احتمال بالا می‌توان گفت که عامل انتقال گرد وغبار به محدوده اردبیل همین تندباد بوده است.

محمدی تاکید کرد: البته توجه کنید که ممکن است، گرد و غبار از منبع اصلی خود با چندین عامل انتقال از جمله تندبادهای مختلف به اردبیل رسیده باشد اما مطابق اطلاعات ثبت شده، آخرین عامل انتقال گرد و غبار تندباد وزیده شده با سرعت 80 کیلومتر بر ساعت بوده است.

* بررسی اقدامات ترکیه در عدم رهاسازی حقابه سوریه و عراق و نقش این پدیده در طوفان گرد و غبار

با آگاهی از علت اصلی انتقال گرد و غبار به استان اردبیل به بررسی منبع این گرد و غبار می‌پردازیم. بر خلاف یافتن عامل انتقال، یافتن منبع گرد و غبار بسیار دشوار است، زیرا منابع گرد و غبار به خصوص در خارج از ایران به دلایل مختلف متنوع بوده و به سختی می‌توان مشخص کرد که این طوفان غلیط از کدام منبع یا منابع نشات گرفته است.

در این راستا، یکی از مهمترین نامزدهای منبع گرد و غبار شکل گرفته در اردبیل، در خارج از کشور و بیابان‌های سوریه و عراق است. جایی که به واسطه اقدامات کشور بالادست حوضه آبریز یعنی ترکیه، زمینه کاهش آورد آبی دو روخانه مهم یعنی دجله و فرات فراهم شده و همین مسئله به ایجاد بیابان و افزایش منابع گرد و غبار کمک بزرگی کرده است.

در بررسی عامل انتقال گرد و غبار به استان اردبیل مشخص شد، تندباد وزیده شده، جریان هوا را از سمت غرب و جنوب غرب به شرق و شمال شرق هدایت کرده است و همین مسئله می‌تواند، دلیل محکمی بر وجود منابع گرد و غبار در کشورهای مرزی ایران باشد.

از سوی دیگر، بررسی اظهارنظرهای متعدد مقامات عراقی در روزهای گذشته بیانگر آن است که ورودی آب رودخانه‌های دجله و فرات نسبت به گذشته کاهش چشمگیرتری داشته و این موضوع می‌تواند وقوع پدیده‌هایی نظیر گرد و غبار را تشدید کند.

* پدیده‌های اقلیمی مرز نمی‌شناسد و دامن‌گیر همه کشورها خواهد شد

در این رابطه، سیدرضا کرم‌پور، کارشناس حوضه مدیریت منابع آب گفت: اقدامات ترکیه در بالادست و جلوگیری از ورود آب به کشورهای سوریه و عراق سبب شده تا منطقه با مشکلات گسترده از جمله تشدید طوفان‌های گرد و غبار مواجه شود.

وی افزود: این مسئله در ماه‌های پیش کشور ترکیه را هم درگیر کرد و بسیاری از مناطق شهری این کشور با طوفان‌های شدید گرد و غبار نظیر آن‌چه در اردبیل اتفاق افتاد مواجه شدند.

کرم‌پور گفت: پدیده‌های اقلیمی عموما مرز نمی‌شناسند و زمانی که ترکیه نسبت به عدم رهاسازی حقابه کشورهای سوریه و عراق اقدام می‌کند باید متوجه پیامدهای منفی آن برای کشور خود و سایر کشورهای همسایه باشد و تبعات این اتفاقات منفی از جمله آنچه در اردبیل اتفاق افتاد را بپذیرد.

*مردم ایران از اقدامات ترکیه در حوزه آب نگران هستند

همزمان با سفر اردوغان به ایران و دیدار با آیت‌الله رئیسی، با پیشنهاد وزیر نیروی ایران و موافقت رئیس‌جمهورهای دو کشور، مقرر شد کمیته‌ای به منظور رفع نگرانی‌های ایران از اقدامات بالادست این کشور با حضور متولیان آب دو کشور تشکیل شود و جلسه اول این کمیته نیز مطابق قرار وضع شده با سفر وزیر نیروی ایران و دیدار با وزیر وزیر کشاورزی و جنگل‌داری ترکیه به عنوان متولی آب این کشور تشکیل شد.

با توجه به اینکه جلوگیری از عامل انتقال در پدیده‌های اقلیمی نظیر جلوگیری از وزش باد بسیار دشوار و غیرممکن است اما کنترل منابع و جلوگیری از بیابان‌زایی می‌توان در عدم تکرار وقایعی نظیر آنچه در اردبیل رخداد بسیار موثر باشد.

در این راستا به نظر می‌رسد، تبعات منفی عدم پایبندی ترکیه به رهاسازی آب باید در جلسه آتی این کمیته به مسئولان این کشور گوشزد شود و اقداماتی در جهت رفع این نگرانی‌ها به ویژه برای مردم شمال غرب و غرب کشور انجام شود.