برنامه هسته‌ای ایران در کدام نقطه است؟ + آمار و نمودار

به گزارش مشرق،روز 20 فروردین روز ملی فناوری هسته‌ای نامگذاری شده است. بیستم فروردین 1385 بود که دستیابی ایران به فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای و راه‌اندازی زنجیره کامل غنی‌سازی اورانیوم اعلام شد. این روز با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی تحت عنوان مذکور در تقویم جمهوری اسلامی ایران ثبت شد.

برنامه هسته‌ای ایران پس از توافق دولت روحانی با 1+5 در سال 1394 دربند محدودیت‌های سنگین قرار گرفت. رئیس وقت کمیته هسته‌ای مجلس شورای اسلامی عددی بالغ بر 105 مورد محدودیت مستند به برجام را لیست کرده بود. بخشی از آن در حوزه سانتریفیوژ و غنی‌سازی اورانیوم از قرار ذیل بود:

• کاهش سانتریفیوژهای نصب شده در نطنز و فردو از مجموع 19000 دستگاه به 6104 دستگاه
• ممنوعیت جایگزینی سانتریفیوژ فعال IR-1 با سانتریوفیوژهای پیشرفته به مدت 10 سال
• ممنوعیت غنی‌سازی بیش از 3.67% اورانیوم به مدت 15 سال
• ممنوعیت نگهداری بیش از 300 کیلوگرم اورانیوم غنی شده 3.67% به صورت UF6 و رقیق نمودن یا فروش مازاد آن در بازارهای بین‌المللی به مدت 15 سال

اما آمریکا روز 18 اردیبهشت 1397 پس از اطمینان خاطر از انجام تعهدات هسته‌ای توسط دولت روحانی، بدون انجام تعهدات اقتصادی خود از برجام خارج شد. دولت وقت کشورمان پس از یک سال، آن هم به صورت گام به گام اقدام به تعلیق برخی از محدودیت‌های هسته‌ای برجام کرد اما بازیابی برنامه هسته‌ای کشورمان به حالت قبل از برجام پس از ترور شهید فخری زاده در آذرماه 1399 جدی شد.

برنامه هسته‌ای ایران در کدام نقطه است؟

مؤسسه علوم و امنیت بین‌المللی (ISIS) یکی از نهادهای مطالعاتی مستقر در آمریکاست. تجزیه و تحلیل این موسسه همواره مورد استناد رسانه‌های جریان اصلی غرب است. گزارش مؤسسه علوم و امنیت بین‌المللی (ISIS) نمای جامعی از وضعیت هسته‌ای ایران ارائه کرده است.

سانتریفیوژهای پیشرفته (Advanced Centrifuges)

ایران در مجموع 12994 سانتریفیوژ در هر سه تاسیسات غنی‌سازی خود نصب کرده است. از این تعداد 5763 دستگاه مربوط مربوط به سانتریفیوژهای پیشرفته در انواع مختلف آن و 7231 مربوط به سانتریفیوژ IR-1 است. سیر صعودی نصب سانتریفیوژهای پیشرفته طی یکسال اخیر صعودی بوده است.

1: تعداد کل سانتریفیوژهای پیشرفته نصب شده ایران در بازه زمانی «بهمن 1397 تا بهمن 1398» بالغ بر 476 دستگاه بود! این یعنی دولت روحانی ماهانه فقط 40 سانتریفیوژ پیشرفته نصب می‌کرد و همزمان نیز حلقه سنگین‌ترین تحریم‌های اقتصادی دولت اوباما علیه ایران در دولت ترامپ سخت‌تر می‌شد.

2: تعداد مذکور در بازه یک سال بعدی نیز تکرار شد و ماهانه تنها 43 سانتریفیوژ پیشرفته نصب می‌شد. تعداد کل سانتریفیوژهای پیشرفته نصب شده ایران در بازه زمانی «بهمن 1398 تا بهمن 1399» بالغ بر 521 دستگاه بود.

3: تعداد کل سانتریفیوژهای پیشرفته نصب شده ایران در بازه زمانی «بهمن 1399 تا بهمن 1400» بالغ بر 1194 دستگاه بود. خرابکاری هسته‌ای تیر 1399 و فروردین 1400 در تاسیسات نطنز و ترور شهید فخری زاده در آذر 1399 از جمله دلایل افزایش ماهانه میزان تولید سانتریفیوژ کشور از 43 به 100 دستگاه در ماه بود.

4: تعداد کل سانتریفیوژهای پیشرفته نصب شده ایران در بازه زمانی «بهمن 1400 تا بهمن 1401» بالغ بر 3531 دستگاه بود. این آمار یعنی میزان ماهانه تولید سانتریفیوژ کشور از 100 به 294 دستگاه رسیده بود.

تعداد انواع سانتریفیوژهای ایران

آرایش سانتریفیوژهای پیشرفته نصب شده ایران تا فوریه 2023 (بهمن 1401) با استناد به ISIS از این قرار است:

• 7230 سانتریفیوژ از از نوع IR-1 معادل 55.6% کل دارایی سانتریفیوژهای ایران است.
• 3749 سانتریفیوژ از نوع IR-2m معادل 28.9% کل دارایی سانتریفیوژهای ایران است.
• 887 سانتریفیوژ از نوع IR-4 معادل 6.8% کل دارایی سانتریفیوژهای ایران است.
• 1052 سانتریفیوژ از نوع IR-6 معادل 8.1% دارایی سانتریفیوژهای ایران است.
• IR-5 و IR-6S نیز روی هم رفته معادل 0.5 درصد کل دارایی سانتریفیوژهای ایران را تشکیل می‌دهند.

ظرفیت کل غنی‌سازی انواع سانتریفیوژهای ایران

نیمی از سانتریفیوژهای ایران مربوط به نسل یک (IR-1) است، اما نیمی از ظرفیت غنی‌سازی اورانیوم کشورمان (47.2%) مربوط سانتریفیوژهای پیشرفته IR-2m است. کل ظرفیت غنی‌سازی IR-1 برابر با 22.3% است. ظرفیت غنی‌سازی IR-6 برابر با 18.9% و IR-4 نیز برابر با 10% است. کل غنی‌سازی اورانیوم دو سانتریفیوژ IR-5 و IR-6s نیز روی هم رفته 1.2% بود.

تعداد سانتریفیوژهای پیشرفته ایران تا فوریه 2023 (بهمن 1401) حدود 5763 بود که کمتر از تعداد سانتریفیوژهای IR-1 مستقر در نطنز و فردو بود، اما ظرفیت غنی‌سازی اسمی آن‌ها بیش از 3 برابر ظرفیت غنی‌سازی 7230 سانتریفیوژهای IR-1 مستقر شده است.

برای فهم بهتر تفاوت سانتریفیوژها این نکته حائز اهمیت است که ظرفیت غنی‌سازی سانتریفیوژهای قدیمی IR-1 برابر با یک سو (SWU) است اما ظرفیت غنی‌سازی سانتریفیوژهای IR-2M و IR-4 برابر با 5.5 سو (SWU) و سانتریفیوژهای خانواده IR-6 نیز بین 6 تا 12 سو (SWU) است.

گفتنی است که ایران 16 نوع سانتریفیوژ ساخته که پیشرفته ترین آن سانتریفیوژ IR-9 با ظرفیت غنی‌سازی برابر با 50 سو (SWU) است. نصب IR-9 روز 21 فروردین 1400 در تاسیسات نطنز انجام شد.

تعداد سانتریفیوژهای نسل اول ایران (IR-1) کمتر از دوره قبل از برجام است اما اکنون تعداد سانتریفیوژهای پیشرفته ایران بیش از 4 برابر قبل از برجام شده است.

تعداد سانتریفیوژهای نصب شده IR-2m

تعداد سانتریفیوژهای نصب شده IR-4

تعداد سانتریفیوژهای نصب شده IR-6

نمودار زیر روند کل سانتریفیوژهای پیشرفته نصب شده را قبل و بعد از برجام نشان می‌دهد. لازم به ذکر است که نمودار سبز مربوط به هدف گذاری تعداد سانتریفیوژهای پیشرفته ایران (البته به ادعای ISIS) است.

روند سانتریفیوژهای پیشرفته نصب شده در ایران بازه زمانی: شهریور 1390 - بهمن 1401

اورانیوم غنی‌شده (Enriched Uranium)

ذخائر اورانیوم غنی‌شده 20% ایران در فوریه 2023 (بهمن 1401) حدود 434.7 کیلوگرم گزارش شده است. ذخائر اورانیوم 60% ایران 87.5 کیلوگرم است. این عدد نسبت به اسفند 1400 (مارس 2022) حدود 54 کیلوگرم افزایش یافته است.

مؤسسه علوم و امنیت بین‌المللی (ISIS) در رابطه با میزان پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران با چاشنی ایران هراسی نوشت: ایران تنها با استفاده از «سه آبشار سانتریفیوژهای پیشرفته» و «نیمی از ذخایر اورانیوم 60 درصد» خود می‌تواند اورانیوم غنی‌شده کافی برای یک سلاح هسته‌ای را طی 12 روز تولید کند. ایران با استفاده از ذخایر باقیمانده اورانیوم 60% و ذخایر اورانیوم 20% خود می‌تواند اورانیوم کافی با درجه تسلیحاتی (weapon-grade) برای 4 سلاح هسته‌ای دیگر طی یک ماه تولید کند. ایران طی دو ماه آینده می‌تواند اورانیوم درجه تسلیحاتی 2 سلاح هسته‌ای دیگر را از ذخایر اورانیوم غنی‌شده زیر 5% خود تولید کند. در واقع ایران می‌تواند اورانیومِ درجه تسلیحات کافی برای 5 سلاح هسته‌ای در یک ماه و 7 سلاح هسته طی سه ماه را تولید کند.

مجموع ظرفیت اسمی غنی‌سازی سانتریفیوژهای نصب شده ایران تقریباً 29100 سو (SWU) است که 80% آن مربوط به سانتریفیوژهای پیشرفته است. این مهم در آذر 1401 محقق شد. قبل از برجام تکیه برنامه هسته‌ای بر سانتریفیوژهای نسل اول بود و حداکثر ظرفیت غنی‌سازی اسمی ایران کمی بیش از 20 هزار سو (SWU) بود.

مقایسه میزان غنی‌سازی IR - 1 (آبی) با میزان غنی‌سازی سانتریفیوژهای پیشرفته (قرمز)