برگشت بورس از کانال تاریخی

عاطفه چوپان: هر زمان که شاخص‌ها از یک سقف تاریخی عبور می‌کنند، خصوصا اگر این سقف در نقش «قله اصلی بازار» باشد، طبیعی است که با موج سنگینی از عرضه مواجه شویم؛ اتفاقی که روز گذشته نیز در تالار شیشه‌ای تکرار شد. فشار فروش به شکلی ادامه‌دار پیش رفت که محدوده مهم 3.3‌میلیون واحدی که بازار تنها یک روز در آن تنفس کرده بود به‌سرعت از دست رفت و شاخص کل هفته را پایین‌تر از این سطح به پایان رساند. با این حال، تحلیلگران معتقدند که این عقب‌نشینی الزاما به معنای خروج سرمایه‌گذاران نیست. آنها با اشاره به مجموعه‌ای از داده‌های معاملاتی، این افت را بیشتر در چارچوب «سیو سود پس از فتح قله» تفسیر می‌کنند؛ نه تغییر روند. استمرار ارزش معاملات بالای 10 همت برای سومین روز متوالی نیز شاهدی بر حفظ جریان نقدینگی و حضور فعال خریداران در بازار است.

اگرچه در آخرین روز کاری هفته، تمامی نماگرها رنگ قرمز به خود گرفتند، اما نگاه هفتگی به شاخص‌ها روایتی کاملا متفاوت ارائه می‌دهد. نماگر اصلی بورس در نخستین هفته آذرماه توانست 3.59درصد رشد کند و بیشترین افزایش را در میان شاخص‌ها به نام خود ثبت کند. پس از آن، شاخص هموزن با رشد 1.87 درصدی و شاخص کل فرابورس با افزایش 0.96 درصدی عملکرد مثبت هفتگی خود را تثبیت کردند. این ارقام نشان می‌دهد که به‌رغم نوسانات پایانی، بازار در مجموع هفته‌ای رو به جلو را تجربه کرده است.

در بازار چهارشنبه چه گذشت؟

شاخص کل بورس که در برآیند هفتگی عملکرد بهتری نسبت به سایر نماگرها ثبت کرده بود، در معاملات روز چهارشنبه نیز فشار فروش بالاتری را تجربه کرد. این شاخص با کاهش 0.65 درصدی، بخشی از ارتفاع به‌دست‌آمده در روزهای قبل را پس داد و در نهایت روی محدوده سه‌میلیون و 282 هزار واحد ایستاد. شاخص کل هموزن نیز هرچند شرایط بهتری داشت، اما با افت 0.5 درصدی هفته را در سطح 941 هزار واحد به پایان رساند؛ موضوعی که نشان می‌دهد فشار عرضه در نمادهای بزرگ سنگین‌تر از کلیت بازار بوده است.

در میان نمادهای اثرگذار، سه نماد فملی، فارس و فولاد بیشترین نقش را در منفی شدن شاخص کل ایفا کردند؛ در مقابل، نمادهای خودرو، وبملت و مهرگان پرتراکنش‌ترین‌های روز بودند و بیشترین توجه معامله‌گران را به خود جلب کردند. شاخص کل فرابورس نیز روز آرام‌تری را پشت سر گذاشت و با افت 0.14 درصدی در ارتفاع 28 هزار و 705 واحد به کار خود پایان داد.

از منظر جریان نقدینگی، بازار روز چهارشنبه را با خروج هزار و 187‌میلیارد تومان سرمایه حقیقی پشت سر گذاشت؛ عددی که در جمع‌بندی هفتگی نیز به منفی 693‌میلیارد تومان رسید و بیانگر برتری سمت عرضه در بخشی از معاملات هفته است. با این حال، ارزش معاملات خرد روز چهارشنبه به 11 هزار و 970‌میلیارد تومان رسید که نسبت به روز گذشته 10 درصد افزایش نشان می‌دهد. میانگین هفتگی ارزش معاملات نیز با ثبت 9 هزار و 918‌میلیارد تومان، رشد قابل‌توجه 28 درصدی نسبت به هفته پیش را تجربه کرد؛ موضوعی که نشان می‌دهد به‌رغم نوسانات قیمتی، سطح مشارکت و فعالیت معامله‌گران همچنان رو به افزایش است.

اگرچه در پایان روز چهارشنبه 63 درصد تابلو قرمزپوش شد، اما نکته مهم این بود که بخش قابل‌توجهی از نمادها در وضعیت «قفل صف فروش» قرار نداشتند؛ مساله‌ای که نشان می‌دهد فشار فروش گسترده بیشتر در قالب عرضه‌های عادی و نه هیجانی رخ داده است. در همین روز، ارزش سفارش‌های خرید به 1.4همت رسید، درحالی‌که ارزش سفارش‌های فروش 807‌میلیارد تومان بود؛ نسبت قابل قبولی که از حفظ تعادل نسبی در سمت سفارش‌ها حکایت دارد. ارزش صف‌های خرید نیز 738‌میلیارد تومان و ارزش صف‌های فروش 437‌میلیارد تومان بود که نشان می‌دهد هنوز تقاضای موثری در بازار وجود دارد.

با این حال، صف‌های فروش در ساعات پایانی معاملات و تحت‌تاثیر صف فروش شدن نماد ایران‌خودرو به‌طور ناگهانی افزایش یافت. این اتفاق موجب شد تعداد نمادهای در صف فروش به 144 نماد برسد؛ درحالی‌که تنها 69 نماد در صف خرید قرار داشتند. رشد ناگهانی صف‌ها ناشی از دنباله‌روی سایر سهم‌ها از وضعیت ایران‌خودرو بود و چندان ریشه بنیادی نداشت.

در بررسی ورود و خروج پول حقیقی میان صنایع، گروه قند و شکر با 47‌میلیارد تومان ورود پول در صدر صنایع با بیشترین جذب نقدینگی قرار گرفت. پس از آن، استخراج کانه‌های فلزی با 40‌میلیارد تومان و محصولات شیمیایی با 32‌میلیارد تومان در جایگاه‌های بعدی ایستادند؛ جالب آنکه محصولات شیمیایی طی اکثر روزهای هفته در میان صنایع محبوب و پربازده از منظر ورود پول قرار داشت.

در طرف مقابل، خروج پول حقیقی در گروه‌های بزرگ بازار شدت بیشتری داشت؛ به‌طوری که فلزات اساسی با 209‌میلیارد تومان خروج پول، بانکی‌ها با 134‌میلیارد تومان و پالایشی‌ها با 116‌میلیارد تومان بیشترین خروج سرمایه را ثبت کردند و در بین گروه‌های زیان‌ده هفته قرار گرفتند.

در حوزه صندوق‌ها نیز روند مشابهی مشاهده شد. صندوق‌های سهامی با خروج 318‌میلیارد تومان و صندوق‌های اهرمی با 145‌میلیارد تومان بیشترین فشار خروج پول را تجربه کردند. در مقابل، صندوق‌های کم‌ریسک‌تر مورد توجه بیشتری قرار گرفتند؛ به‌طوری که تا لحظه نگارش این گزارش صندوق‌های درآمد ثابت با جذب 773‌میلیارد تومان و صندوق‌های طلا و سکه با 419‌میلیارد تومان توانستند بخش قابل‌توجهی از نقدینگی را به سمت خود جلب کنند. این جابه‌جایی محسوس نقدینگی میان صنایع و صندوق‌ها نشان‌دهنده تغییر موقتی ترجیحات سرمایه‌گذاران به‌سوی دارایی‌های کم‌ریسک و صنایعی با چشم‌انداز کوتاه‌مدت روشن‌تر است.

 بورس، میان امید و احتیاط

بهنام علیخانی، تحلیلگر بازار سرمایه در خصوص روند معاملات گفت: «بازار سهام دیروز در حالی کار خود را آغاز کرد که تنها یک روز از عبور شاخص کل از سقف تاریخی می‌گذشت؛ سقفی که بسیاری از تحلیلگران آن را نشانه ورود بورس به فاز جدیدی از تحرکات مثبت می‌دانستند. اما چهارشنبه، برخلاف روز گذشته، با فضای محتاط و همراه با بازگشت زمزمه‌های تنش منطقه‌ای باعث شد بازار که تازه از موفقیت دیروز سرخوش بود، دیروز در موقعیتی محافظه‌کارانه قرار گیرد و بخش قابل‌توجهی از انرژی مثبت خود را از دست بدهد.»

وی ادامه داد: «شاخص کل که سه‌شنبه رشد پرقدرتی داشت، دیروز با کاهش محدود آغاز شد و نشانه‌هایی از فشار عرضه در بازار نمایان بود. در سوی مقابل، تقاضا هرچند کم‌رمق‌تر از روز گذشته، همچنان در بخش‌هایی از بازار خود را نشان می‌داد و همین باعث شد معاملات دیروز بیشتر در قالب جدال میان امیدهای اقتصادی و ترس‌های سیاسی پیش برود.»

علیخانی گفت: «بازار به خوبی نشان داد که هنوز به ورود نقدینگی تازه نیاز دارد و بدون آن مسیر صعودی پایدار دشوار خواهد بود. ارزش معاملات خرد همچنان فاصله محسوسی با دوران اوج خود دارد و همین مساله باعث شده فعالان بازار در هر خبر سیاسی ناگهانی با احتیاط بیشتری رفتار کنند. با وجود این فضای احتیاط، نکته مهم دیروز این بود که بازار با وجود عقب‌نشینی مقطعی، نشانه‌ای از ریزش شدید نشان نداد و حرکت قیمت‌ها بیشتر در قالب اصلاح نوسانی بود تا یک برگشت جدی. این رفتار معمولا پس از عبور شاخص از مقاومت‌های تاریخی مشاهده می‌شود؛ جایی که بازار به‌طور طبیعی نیاز به تنفس دارد تا موقعیت جدید خود را تثبیت کند.»

این تحلیلگر معتقد است در چند روز اخیر دو پالس مهم اقتصادی در کشور فعال شده که می‌توانند جهت‌گیری میان‌مدت بازار را تعیین کنند؛ اصلاح نرخ بنزین و تغییرات احتمالی در نظام ارزی. او گفت: «بسیاری از تحلیلگران معتقدند این دو رویداد آغاز فاز جدیدی از اصلاحات اقتصادی است؛ اصلاحاتی که سال‌ها درباره آن صحبت شده، اما هیچ‌گاه با جسارت کافی اجرا نشده بود. افزایش نرخ بنزین شاید از نظر عددی اثر چشم‌گیری بر بودجه نداشته باشد، اما پیام مهمی به اقتصاد مخابره می‌کند: دولت قصد دارد ساختارهای معیوب را اصلاح کند و برای کاهش کسری بودجه به سراغ مسیرهای اصولی‌تر برود. همین پیام برای بازار سهام اهمیت دارد، چون بخش بزرگی از فشار چند سال اخیر بر بورس، ناشی از کسری بودجه و انتشار سنگین اوراق بوده است. اگر واقعا گام‌های اصلاحی ادامه یابد، فشار کسری بودجه بر نرخ بهره کاهش خواهد یافت و این می‌تواند به‌تدریج موتور اصلی رشد بورس را فعال کند.»

علیخانی ادامه داد: «در کنار موضوع بنزین، بحث حذف یا تعدیل نرخ ارز ترجیحی یکی دیگر از تحولات مهم در روزهای اخیر بوده است. بازار مدت‌هاست منتظر یک تغییر ساختاری در این بخش است؛ چرا که اختلاف عمیق میان نرخ رسمی و آزاد نه تنها زمینه‌ساز رانت‌های کلان شده، بلکه سیاستگذاری اقتصادی را دچار انحراف کرده است. حذف این نرخ و حرکت به سوی نظام ارزی شفاف‌تر می‌تواند سود شرکت‌های بورسی، به‌ویژه صادرکنندگان را به شکل جدی متحول کند و همزمان منابع بودجه‌ای را نیز تا حدی ترمیم کند. اثر دیگر این سیاست‌ها بر انتظارات تورمی و نرخ بهره است؛ اگر سیاست ارزی شفاف و منسجم شود، بانک مرکزی نیز می‌تواند سیاست نرخ بهره را به مرور در مسیری قابل پیش‌بینی‌تر هدایت کند. هرگونه کاهش نرخ بهره در ماه‌های آینده می‌تواند نقطه آغاز یک رالی جدید در بورس باشد؛ هرچند هیچ‌کس انتظار ندارد این روند سریع یا بدون نوسان باشد.»

این تحلیلگر بیان کرد: «در هفته آینده بازار سهام بیشتر تحت تاثیر سه متغیر حرکت خواهد کرد: اول میزان ثبات در فضای سیاسی؛ دوم سیگنال‌های بودجه سال آینده و سوم رفتار نقدینگی و ارزش معاملات. اگر فضای سیاسی آرام بماند و اخبار جدیدی از تشدید تنش منتشر نشود، بازار می‌تواند بخشی از انرژی امروز را بازیابی کند و بار دیگر برای تثبیت شاخص در محدوده جدید تلاش کند. در این سناریو احتمالا معاملات هفته آینده با نوسان مثبت و فرسایشی همراه خواهد بود؛ رشدی آهسته اما با جهت‌گیری صعودی. سناریوی محتاطانه‌تر آن است که بازار وارد یک الگوی نوسانی محدود شود و تا شفاف‌تر شدن بودجه و نرخ ارز، در محدوده‌ای ثابت نوسان کند. سناریوی بدبینانه نیز زمانی فعال می‌شود که تنش‌های سیاسی تشدید شود یا اخبار مربوط به اصلاحات اقتصادی با کندی یا عقب‌نشینی همراه باشد؛ در این صورت بازار امکان اصلاح عمیق‌تری خواهد داشت، هرچند با توجه به شکست مقاومت تاریخی، احتمال ورود سریع بازار به روند نزولی سنگین چندان زیاد نیست.»

علیخانی تصریح کرد: «در بعد تکنیکال، شاخص کل پس از عبور از مقاومت تاریخی اکنون نیاز به تثبیت در محدوده سه‌میلیون و 300هزار واحد دارد. تثبیت چندروزه در این محدوده می‌تواند زمینه‌ساز ورود موج جدیدی از نقدینگی و حرکت به سمت سقف‌های بالاتر باشد. اما اگر شاخص نتواند در این محدوده باقی بماند و فشار عرضه تشدید شود، بازگشت به محدوده قبلی و انجام یک پول‌بک عمیق‌تر نیز دور از انتظار نخواهد بود. از این منظر، رفتار معاملات در روزهای شنبه و یکشنبه اهمیت زیادی دارد؛ اگر بازار با تقاضای مناسب کار خود را آغاز کند، مسیر هفته آینده می‌تواند مثبت و با ثبات باشد.»

وی افزود: «در مجموع، دیروز بازار نشان داد که همچنان میان امید به اصلاحات اقتصادی و ترس از ریسک‌های سیاسی در نوسان است. وزن عوامل مثبت در میان‌مدت همچنان بیشتر است، اما بازار تا زمانی که نشانه‌های روشنی از کاهش ریسک سیاسی و قوام اصلاحات اقتصادی دریافت نکند، با احتیاط حرکت خواهد کرد. هفته آینده می‌تواند آغاز یک دوره نوسانی اما رو به جلو برای بورس باشد؛ دوره‌ای که اگر جریان نقدینگی تقویت شود و اخبار اقتصادی شفاف‌تر شود، مستعد تبدیل شدن به یک روند صعودی تدریجی خواهد بود. بازار برای پرواز نیاز به آرامش سیاسی و انضباط اقتصادی دارد؛ اگر این دو همراه شوند، آنچه تنها یک ترس مقطعی بود به سرعت جای خود را به اعتماد دوباره خواهد داد.»