بسته بندی طاق نصرت پاریس؛ خلق اثری هنری حتی بعد از مرگ هنرمند

عصر ایران - برای اینکه ارزش هنر و هنرمند در یک جامعه را برآورد کنیم باید دید که آن جامعه چه بهایی به جایگاه هنرمند و یا اثر او می‌دهد. یکی از اتفاقات هنری جالب این روزها در جهان بسته بندی طاق نصرت (پیروزی) شهر پاریس است.

کریستو و ژان کلود زوج هنرمندی هستند که در دوران معاصر و در دل گفتمان «هنر معاصر» پروژه های چالش برانگیز بزرگی از جمله پارچه پیچی و بسته بندی بر روی بناهای بزرگ تاریخی و اماکن شهری مانند ساختمان رایشتاگ در آلمان، پل های بزرگ در شهرهای مختلف جهان و اماکن طبیعی شامل ساحل صخره ای بزرگی در استرالیا را انجام داده اند و یکی از رویاهای آنها پارچه کشیدن روی طاق نصرت پاریس در کنار خیابان شانزه لیزه بود. اکنون طرح آنها پس از 60 سال توسط همکارانشان در حال اجرا ست این زوج هنری در قید حیات نیستند تا شاهد تحقق یکی دیگر از پروژه های جاه طلبانه هنری خود باشند.

در زمان ناپلئون بناپارت، ارتش فرانسه به یک ارتش قدرتمند و شکست ناپذیر تبدیل شده بود، به همین علت، طاق نصرت (پیروزی) پاریس به دستور ناپلئون در سال 1806 ساخته شد و در سال 1816 این بنا به طور کامل تکمیل گردید. طاق نصرت پاریس بزرگترین طاق نصرت موجود در جهان است، طراحی این بنا از طاق نصرت تیتوس متعلق به دوره روم باستان الهام گرفته شده است.

بسته‌بندی «طاق نصرت» در پاریس، اثری است که کریستو و همسرش همواره آرزوی انجام آن را داشتند. این اثر از 18 سپتامبر تا 3 اکتبر به مدت 16 روز در پاریس به نمایش گذاشته می‌شود. در این پروژه طاق نصرت با 25 هزار متر مربع پارچه‌ی قابل بازیافت از جنس پلی پروپیلن و 3000 متر طناب قرمز رنگ پوشانده شده است.

ایده‌ی ساخت این اثر در سال 1961، زمانی که این دو هنرمند در پاریس زندگی می‌کردند، شکل گرفت. کریستو یک اتاق کوچک در نزدیکی طاق نصرت اجاره کرد و این بنا را مورد بررسی قرار داد. در سال 1962 فتومونتاژی از طاق نصرت پوشیده شده تهیه کرد و در سال 1988 کولاژی از آن ساخت. در نهایت این پروژه پس از 60 سال پیاده‌سازی شده است.

در سالهای انتهایی دهه 50 و سالهای دهه ی 60 قرن بیستم میلادی جریاناتی در دنیای هنر پا گرفت که ویژگی های بارز آنها ایستادن در خارج از مرزهای سنتی و کلاسیک هنر چند هزار ساله بود. اکثر این هنرها مرزهای تعریف شده را درنوردیدند، از چارچوب بوم نقاشی و طراحی و قالب های مجسمه و به طور کلی ترکیب بندی های حاکم بر دنیای هنر خارج شدند و در مراحل تولید و نمایش و عرضه هم از گالری ها و موزه ها خارج شدند و به دل زندگی معمول مردم رفتند و در مکان های نامعمول برای شکل گیری هنر، شکل نهایی خود را پیدا کردند.

پروژه های کریستو و ژان کلود هم از مصداق های همین جریان های نامعمول و چالش برانگیز هنری هستند که به طور کلی هنر معاصر را تشکیل می دهند. کار آنها به واسطه ی بودن و اتفاق افتادن در محیط زندگی معمول مردم، هنر محیطی محسوب می شود و از طرف دیگر نوعی از هنر چیدمان (اینستالیشن) است که عناصر مختلفی را در کنار هم می چیند تا فرم هنری خاصی را برای مخاطبان تدارک ببیند.

پارچه ها اثر را به شئی واحد و کلیتی یک پارچه تقلیل می دهند که فارغ از جزئیات، در هیبت غولی بزرگ در آستانه ی نوعی تازه از ارتباط با مخاطب ظاهر می شود. اثر که یک شاهکار است، پس از اجرا سازه ای نوپدید محسوب می شود به گونه ای که انگار تاکنون در شهر به این شکل و در این هیبت حضور نداشته است!

کریستو و ژان کلود همیشه بر این تأکید داشتند که آثار آنها پس مرگ‌شان ادامه یابد. ژان کلود در سال 2009 درگذشت و به‌رغم مرگ کریستو در سال گذشته، رویای آن‌ها سرانجام به وقوع پیوست. هزینه‌ی اجرای این اثر از طریق فروش طراحی‌های کریستو تأمین شده است.

این چیدمان هنری نمای طاق نصرت در خیابان شانزه لیزه را متحول ساخته‌است. تیمی متشکل از 95 نفر در فرایندی که به نوعی ترکیبی از اصول مهندسی و هنری است، مسئول پارچه‌پیچ کردن طاق نصرت شدند.

مردم می‌توانند کنار این اثر قدم بزنند و پوشش آن را لمس کنند؛ یک اثر هنری زنده که با وزش باد حرکت می‌کند. کریستو و ژان کلود باور داشتند که غایت کار آن‌ها پیرامون مفهوم «آزادی» است. هیچ کس نمی‌تواند مالک آثار آنها باشد، حتی خودشان. هر مخاطب می‌تواند تفسیر خود از اثر را داشته باشد و هر معنایی مهم و درست است.

یکی از مشاوران مهندسی کریستو که 35 سال با او همکاری داشته می‌گوید: «چالش خاص هر پروژه‌ی کریستو این است که همیشه اولین‌بار است. قبلا انجام نشده و بعد از این نیز هرگز انجام نخواهد شد. این اجرا بسیار احساسی است و کاش کریستو اینجا بود و آن را می‌دید».

منابع: صفحه اینستاگرام مجله حرفه: هنرمند خبرگزاری موج - یادداشت حسین اکبری‌نسب