بودجه باید در خدمت اهداف دولت باشد نه عملکرد روزمره دستگاه ها

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، نشست علمی - تخصصی با مدیریت علمی علیرضا محمودی، "حسابرس کل مالیاتی دیوان محاسبات کشور" و سخنرانی حبیب جباری، "معاون امور برنامه ریزی، نظارت و آمایش سرزمین سازمان برنامه و بودجه کشور"، محمدرضا رشیدیان،" رئیس گروه نظامهای بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد امور هماهنگی و تلفیق بودجه سازمان برنامه و بودجه کشور" و فرهاد میربلوک "پژوهشگر و صاحب نظر حوزه مدیریت مالی عمومی و عضو هیئت مدیره شرکت های فناور دانشگاه الزهرا (س)" برگزار شد.

در ابتدای این نشست علیرضا محمودی، "حسابرس کل مالیاتی دیوان محاسبات کشور"  گفت: دولت به عنوان واحد اجرای حاکمیت ابزار خود را در بودجه تعریف کرده است لذا اگر مقرر باشد تغییری در ساختار ها ایجاد شود می بایست این تغییرات را در بودجه ملاحظه کنیم.

این کارشناس اقتصادی ضمن بیان اهداف و فلسفه حقیقی بودجه نویسی خاطر نشان کرد: دولت باید بتواند امکان ارزیابی از عملکرد خود را بر اساس ساز و کار بودجه در نظر بگیرد. در واقع هربخش باید پاسخگوی حوزه هایی باشند که از ارقام بودجه انتفاع می برند. این در حالی است که دولت محترم مجلس محترم تلاش های زیادی را در این ارتباط داشته اند. از بحث محتوا تا مباحث فرم بودجه ریزی همه مورد بحث و بررسی قرار گرفته است اما کماکان نتایج مطلوب حاصل نشده است.

وی خاطر نشان کرد: لازم به ذکر است که بودجه باید در مجموع در اختیار تحقق اهداف باشد و اگر این اتفاق محقق نشده نیازمند تلاش بیشتر است.

در ادامه این نشست حبیب جباری، "معاون امور برنامه‌ریزی، نظارت و آمایش سرزمین سازمان برنامه و بودجه کشور" به عنوان سخنران ابتدایی نشست در خصوص مطالعه انجام شده ذیل کار گروه مرتبط در همایش اصلاح روبند بودجه ریزی، سخنان خود را تحت عنوان اصلاح ساختار طبقه بندی وظایف دولت، ارائه داد و گفت: این ارائه در سه قسمت طرح ریزی شده است. در ابتدا باید پرسید آیا ما بیشتر دچار وظایف سازمانی شده ایم و یا به وظایف دولت توجه داریم؟

جباری با اشاره به سولات اصلی در این ارتباط ادامه داد: در برنامه ششم توسعه در جزء 2 بند الف ماده 27 تکلیف دولت ارتقای شفافیت و هدفمندی بودجه های سنواتی عمرانی روستایی و عشایری بوده است. لذا باید برای تحقق این امر به اصلاح ساختار طبقه بندی بودجه توجه ویژه ای می شد و جالب است بدانید این مدل در برنامه هفتم هم پیگیری می شود. با وجود این سابقه و افق مقابل، حال باید پرسید آیا ما در مسیر اصلاح بودجه حرکت می کنیم یا خیر؟

وی خاطر نشان کرد: گفتمان بودجه هدف محور به دنبال ایجاد ساز وکارهای در بودجه است تا تضمینی ایجاد کند که در پس این تضمین تحقق اهداف توسعه ای کشور پیگیری شود.

وی با بیان ابعاد و چرایی طبقه بندی "کوفوگ" به عنوان وظایف دولت ها در قبال شهروندان ادامه داد: استفاده از این مدل در کنار برنامه ریزی نتیجه محور، تضمین های کیفیتی را در مدل برنامه ریزی فراهم می کند تا برنامه به نتایج مطلوب و مورد نظر دست پیدا کند.

وی ضمن اشاره به مدل برنامه نتیجه محور خاطر نشان کرد: در واقع مدیریت نتیجه محور و برنامه ریزی نتیجه محور نتیجه این مدل برنامه ریزی است. این مدل از ابتدا به نتیجه نهایی توجه دارد و در هر گامی با نگاه مهندسی معکوس از ابتدا در پی رسیدن به اهداف و نتایج مشخص گام بر می دارد.

جباری با بیان اینکه ما در بسیاری از موارد فقط دچار عملکرد می شویم و از اهداف و نتایج در برنامه ریزی باز می مانیم گفت: برنامه ریزی نتیجه محور، نتیجه را در مرکز توجه قرار می دهد و نتیجه هم از یک سلسله نتایجی به دست خواهد آمد. برنامه ریزی نتیجه محور، بودجه ریزی نتیجه محور و نظارت نتیجه محور همگی در خدمت برنامه ریزی نتیجه محور قرار دارد.

وی با بیان اینکه برنامه نتیجه محور باید در ابتدا نتیجه را درست تعریف کرده باشد و به شبکه ذینفعان نگاه دقیقی داشته باشد ادامه داد: برنامه ریزی نتیجه محور فقط یک ابزار نیست بلکه فلسفه و راهبرد است. در واقع نگاه برنامه ریزی نتیجه محور همانند مثال نگاه آمایش سرزمین است. اگر تفکر آمایشی و نتیجه محوری نداشته باشیم به این سمت نیز نمی توانیم حرکت کنیم.

وی ضمن بیان مشکلات عدم توجه به نتایج برنامه ریزی ها در برنامه های اجرایی کشورگفت: دستگاه ها باید نتیجه محور باشند نه وظیفه محور و در واقع دستگاه ها نباید گرفتار عملکرد روزانه بشوند واز اهداف اصلی دولت جا به مانند.

جباری با اشاره به 12 محورکلیدی برنامه هفتم خاطر نشان کرد: هزینه های دولت باید مبتنی بر اهداف مشخص باشد. در دهه 80 شروع بحث های "کوفوگ" بود که این مدل به تصویب سازمان ملل متحد نیز رسیده است. و این مدل حساسیت دستگاه ها را کم می کند و مجموعه وظایف دستگاه ها در نسبت با نتایج مورد توجه قرار می دهد.

وی با بیان اینکه مدل کوفوگ سه سطحی است گفت: در سال 95 در کشور دو سطح از سه سطح این مدل طبقه بندی را اجرا کردیم که اگر این مدل به صورت کامل اجرا شود امکان شفافیت را به صورت کامل محقق می کند.

وی در پایان سخنان خود خاطر نشان کرد: شاید بودجه باید دوسالانه تعریف شود تا دولت ها بتوانند به اهداف خود در یک بازه زیمانی منطقی دست پیدا کنند.

در ادامه این نشست محمدرضا رشیدیان،" رئیس گروه نظامهای بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد امور هماهنگی و تلفیق بودجه سازمان برنامه و بودجه کشور" ضمن بیان اهمیت برنامه ریزی نتیجه محور گفت: کاربر نهایی بودجه هم اکنون دقیق نمی داند که به چه نتایجی باید نائل شود.

وی با بیان اینکه بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد هم اکنون در سازمان برنامه مورد توجه است، گفت: نگاه دستگاهی داشتن در برنامه ریزی یک خطای راهبردی است. بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد خروجی محور اعتبارات به وظایف دستگاه های اجرایی متصل می کند و نتیجه این اتفاق افزایش کارکرد و عملکرد دستگاه اجرایی خواهد بود نه اهداف واقعی دولت. در واقع بودجه ها به تقویت دستگاه ها کمک کرده است. نه اهداف اصلی دولت و خواست شهروندان.

رشیدیان با بیان اینکه مدل کنونی نمی تواند به تحقق اهداف دولت کمک کند گفت: باید ما به نتایجی که برای شهروندان اهمیت دارد توجه کنیم نه نتایجی که دستگاه ها در پی آن هستند. در واقع ما باید از شهروند آغاز کنیم و سپس به دستگاه ها برسیم. و دستگاه ها را متکفل انجام نتایج قرار دهیم و شهروندان و اهداف دولت را محور برنامه ریزی قرار دهیم. این در حالی است که هم اکنون بودجه ها توسط دستگاه ها صرف اهداف دستگاه ها می شود که شاید تناصب درستی با اهداف دولت وخواست شهروندان نداشته باشند.

وی ضمن اشاره به کار مشترک خود با دکتر جباری در خصوص اصلاح بودجه ریزی نتیجه محور خاطر نشان کرد: کلید برنامه ریزی مبتنی بر نتیجه حرکت با ابزار طبقه بندی کوفگ خواهد بود. در واقع این طبقه بندی از پراکندگی جلوگیری می کند و به شفافیت هرچه بیشتر را در روند بودجه ریزی به وجود خواهد آورد.

رشیدیان در خاتمه گفت: وظایف دستگاه های اجرایی و وظایف دولت در واقع دولت را از اهداف خود جا گذاشته است.

در ادامه این نشست دکتر فرهاد میربلوک "پژوهشگر و صاحب نظر حوزه مدیریت مالی عمومی و عضو هیئت مدیره شرکت های فناور دانشگاه الزهرا (س)" ضمن اشاره به بیان امیر المونین امام علی (ع) در خصوص اهمیت شفافیت گفت: ما زمانی که در خصوص بومی سازی بودجه نویسی صحبت می کنیم، در واقع از کجا آغاز خواهیم کرد؟ ما نیازمند یک نگاه معماری گونه به اطلاعات و داده ها هستیم و این داده ها زمانی باید به دست تصمیم گیرنده برسد که امکان تغییر در اجرا وجود داشته باشد.

وی ضمن توجه به تلاش های صورت گرفته در خصوص سامانه ها اطلاعات مالی کشور گفت: برنامه ریزی، اجرا و کنترل وظیفه یک نظام برنامه ریزی درست است. به موقع بودن اطلاعات مهمترین رکن تصمیم گیری خواهد بود.

دکتر میربلوک با بیان اهمیت ایجاد زبان واحد مدیریت مالی در بخش عمومی خاطر نشان کرد: زبان مدیریت مالی بخش عمومی داده های است که هر لحظه در دستگاه های مختلف در حال تولید است اما این داده ها دیر و با گویش های مختلف به گوش سیاستگذار و مدیر ارشد می رسد.

این پژوهشگر حوزه مدیریت مالی ضمن تاکید بر اهمیت معماری داده های مالی گفت: اگر معماری داده های مالی پویا طراحی شود می توانیم به گزارشگری جامع دست پیدا کنیم و در واقع ما از گزارشگری مالی باید به سمت گزارشگری جامع حرکت کنیم، گزارش گری جامع به معنای این است که باید ملاحظه کنیم تصمیم ما هم اکنون چه نتایجی را بر محیط زیست و... کشور خواهد گذاشت.

وی ضمن انتقاد از حرکت های غیر یکپارچه در حوزه انفورماتیک دستگاه های مختلف نظارتی و اجرایی گفت: به دلیل تنوع در سیستم ها، داده های به صورت بیات شده و غیر زنده به دست سیاستگذار می رسد.

این فعال حوزه سیستم های اطلاع رسانی مالی گفت: این عدم یکپارچگی در حالی است که بخش خصوصی کشور با زیر ساخت های موجود این امکان را دارد که این یکپارچه سازی و زبان واحد را در دستگاه های کشور ایجاد کند و این اقدام نیازمند یک نگاه راهبردی در ذهن سیاستگذار است. در واقع یکپارچگی اطلاعات زمان را به کارشناسان می دهد که به تحلیل اطلاعات بپردازند نه جمع آوری اطلاعات.

میربولک ضمن اشاره به اهمیت این یکپارچه سازی و اهمیت ایجاد زبان واحد در حوزه مالی عمومی دولت ادامه داد: در پاسخ به این پرسش که، چرا پذیرش مسئولیت در کشور ما دشوار است؟ باید بگوییم دلیل اصلی این است که نظارت ها با توجه به عدم وجود این یکپارچگی زبان گزارش ها نمی تواند در لحظه تاثیر گذار و کار ساز باشد. لذا ما باید به زبان واحد مالی در بخش عمومی دست پیدا کنیم و به سمت ایجاد زبان واحد مالی در دستگاه های اجرایی و نظارتی گام برداریم.

این پژوهشگر ادامه داد: یک کار گروه از شرکت های نرم افزاری که هم اکنون مشغول سرویس دادن به دولت هستند می توانند به تحقق این زبان واحد کمک کنند. لذا اجرای نظام مالی عمومی نیازمند یک روش درست و صحیح از تصمیم تا اجرا است.

وی با اشاره به سازمان های همکار در امور مالی عمومی دولت گفت: اگر زبان واحد مالی را بتوانیم در کار گروه همکار این سازمان ها ایجاد کنیم برنامه می تواند در لحظه به بودجه، و بودجه در لحظه به اجرا، و اجرا می تواند در لحظه به نظارت مونجر شود. و پاسخگویی واقعی ایجاد خواهد شد. لذا ایجاد ابر داده با وجود منابع و سرور های موجود و شرکت ها و دستگاه های دولتی ظرف دوسال ممکن است و این امر به شفافیت واقعی کمک می کند و در واقع ساختار طبقه بندی بودجه نیز جزئی از این ابر داده خواهد بود. باید توجه داشت که این ساختار ابری نیازمند تشخیص است نه با برنامه نویسی.

میربولک با اشاره به اهمیت تحلیل و تشخیص درست قبل از برنامه ریزی گفت: ما در حالی که در لبه فناوری در حرکت هستیم از این امکان به درستی استفاده نمی کنیم. لذا باید به مرحله تشخیص توجه ویژه ای شود. طبقه بندی نیازمند نگاه ذینفع است نه اینکه از دستگاه ها برنامه گرفته شود. مدل شناور طبقه بندی و خود نظم دهی، می تواند کاستی های هرگونه طبقه بندی را در یک فرایند یکساله رفع کند.

وی در پایان ضمن اشاره به اینکه باید در دستگاه ها به زبان واحد داده و اطلاعات برسیم خاطر نشان کرد: اینکه دو دستگاه در یک قوه با زبان های مختلف، داده های جمع آوری می کند یک خطا است که باید به سرعت مرتفع شود. تا تفریغ با همان زبان مشترک به لحظه بتواند اجرا شود و این یک حرکت موثر است.