«بومگرد» فصل‌های بعدی خواهد داشت؟/ تهیه‌کننده: دنبال نمادسازی برای گردشگری سفرِسبز در ایران بودیم
تهیه‌کننده برنامه «بومگرد» می‌گوید: اگر مشکل سرمایه گذاری وجود نداشته باشد با توجه به مطالعاتی که کرده‌ایم آمادگی آن را داریم در فصل‌های بعدی به سراغ استان‌های دیگر برویم.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، توجه به محیط زیست، معرفی داشته‌های محیط زیستی، ایجاد دغدغه و ارائه راهکار برای حفظ آن از جمله اهداف مهم و اساسی است که سیدجمال عود سیمین، تهیه‌کننده مستندمسابقه «بومگرد» که این روزها از شبکه یک سیما پخش می‌شود به آنها اشاره می‌کند.
او معتقد است ساخت چنین برنامه‌هایی که نشان می‌دهد همچنان می‌توان با محیط زیست هم‌زیستی مسالمت آمیز داشت، می‌تواند در این عرصه بسیار اثرگذار باشد. به بهانه پخش فصل سوم «بومگرد» با سید جمال عود سیمین گفت‌و‌گو کرده‌ایم.
یادآور می‌شود این مسابقه محصول سازمان هنری رسانه‌ای اوج است که به کارگردانی تورج کلانتری و امیر منیری روزهای زوج ساعت 20 با اجرای سوسن پرور از شبکه یک سیما پخش می‌شود. تصویربرداری فصل جدید «بومگرد» در استان سمنان روستای لاسجرد و شهرستان سنگسر انجام شده است و چهار خانواده براساس آیتم‌هایی متناسب با زیست‌بوم منطقه در چند قسمت به رقابت با یکدیگر می‌پردازند.
واکنش محسن یزدی به اخبار اخیر پیرامون شبکه مستندمشروح این مصاحبه را در ادامه بخوانید:
* شما تجربه تهیه مستندهای مختلفی را در کارنامه دارید. چه انگیزه و دغدغه‌ای منجر به «بومگرد» شد؟
فراتر از گردشگری، موضوع کلانتری دغدغه من است که گردشگری زیرمجموعه آن قرار می‌گیرد. بحث محیط زیست یکی از مهم‌ترین مسائل کنونی در سطح جهان و منطقه است. برای همین حدود 50 سال پیش کنفرانسی در سازمان ملل متحد در شهر استکهلم سوئد با موضوع انسان و محیط زیست برگزار شد. همین برگزاری کنفرانس در سوئد مبدا و شروع توجه به محیط زیست در سطح جهان می‌شود.
حتی در اصل پنجاهم قانون اساسی نیز به بحث حفاظت از محیط زیست و اینکه باید زمینه جغرافیایی آن برای نسل آینده حفظ شود نیز اشاره شده است که فعالیت‌های چه اقتصادی و چه غیراقتصادی منجر به آسیب محیط زیست نشود. گردشگری نیز از جمله این فعالیت‌هاست. در کل تخریب و آلوده کردن محیط زیست به گونه‌ای که قابل استفاده برای نسل‌های آینده نباشد؛ اشتباه است.
بنابراین اهمیت مهم حفظ محیط زیست، ما را بر آن داشت تا سراغ گردشگری کنترل شده برویم. چون گردشگری یکی از مسائلی است که باعث تهدید محیط زیست خواهد شد. گردشگری کنترل نشده بسیاری از مناطق طبیعی را تحت تاثیر خودش قرار می‌دهد و فشار مضاعف و تخریب‌کننده‌ای را به محیط زیست وارد می‌کند.
فشارهایی مانند فرسایش خاک، آلودگی آب، تخلیه زباله‌ها، آتش سوزی مناطق، از بین رفتن زیستگاه‌های طبیعی و حتی تأثیرگذاری بر روی زیست بومی که در آن ناحیه وجود دارد از جمله مواردی است که به صورت خلاصه می‌توان به آنها اشاره کرد. در نتیجه گردشگری کنترل نشده می‌تواند آسیب‌های جدی به محیط زیست وارد کند.
* پس بیشتر آنکه «بومگرد» به مسئله گردشگری و معرفی مناطق مختلف گردشگری بپردازد به موضوع محیط زیست و تلاش برای استفاده درست و حفظ آن توجه نشان داده است؟
بله، چون بی‌توجهی به محیط زیست در زمان گردشگری ضربه‌های جبران‌ناپذیر بسیاری به آن زده است. لذا ساختار و شاکله این برنامه خود حکایت از مشکلاتی داشت که باید در زمان ساخت با آنها دست و پنجه نرم می‌کردیم و به معرفی مناطقی می‌پرداختیم که نشان می‌داد می‌شود با محیط زیست هم‌زیستی خوب و مسالمت‌آمیز داشت. بنابراین توجه این برنامه بر روی مردمانی است که در یک اقلیم جغرافیایی زندگی می‌کنند و به نوعی به هم‌زیستی با آن اقلیم رسیده‌اند.
وقتی صحبت از هم‌زیستی می‌شود در واقع یک نوع حالت فایده‌مند دو طرفه است. هم مردم آنجا به طبیعت کمک می‌کنند و حواس‌شان به طبیعت است و هم اینکه خودشان از طبیعت منفعت می‌برند و در اکوسیستم حاکم بر آن منطقه زیست مسالمت‌آمیز دارند. در کل اگر در همه مناطق چنین اتفاقی به درستی رخ دهد از تخریب زیست‌بوم رها شده‌ایم و قطعا در آن مناطق دیگر شاهد تخریب نخواهیم بود.
وقتی «بومگرد» بر روی چنین ایده‌ای متمرکز شد به سراغ زیست بومی رفت که مردم در همانجا زندگی می‌کنند و حتی لباس‌ها و کسب و کارشان نیز مرتبط با محیط زیست زندگی‌شان است. «بومگرد» به این سبک زندگی ورود کرده و آن را به مخاطب‌ها نشان داده است. معرفی نیز به این صورت بوده که می‌شود در طبیعت گردشگری کرد بدون آنکه به آن آسیب رساند. نشان دادیم هنوز هم می‌شود در طبیعت زندگی کرد بدون آنکه ذره‌ای این زندگی باعث تغییرات و تخریب محیط زیست شود. با توجه به همین نگاه برنامه «بومگرد» کلید زده شد.
* چگونه مناطقی که هنوز مردمان آن با محیط زیست مهربان هستند و به قول خودتان هم زیستی مسالمت آمیز دارند را شناسایی می‌کنید و برای تهیه برنامه به سراغ آنجا می‌روید؟
به طور کل حفظ سلامت انسانی که در طبیعت زندگی می‌کند و به نوعی به یک هم زیستی رسیده به عنوان یک پروژه در نظر گرفته شد. قاعدتا باید به دنبال محیط‌های بکر می‌گشتیم. یکی از مسائلی که در این حوزه مهم است وارد محیطی می‌شدیم که طبیعت آن تقریبا یک طبیعت سازگار با محیط زیست باشد و زیست مردم در آن محیط به صورتی باشد که آسیبی به آن محیط نرسانده باشند. یعنی خودشان بلد باشند چگونه با محیط زیست تعامل داشته باشند بدون آنکه تخریبی در آن صورت گرفته باشد. این موضوع یکی از مسائلی بود که لازم بود به آن توجه داشتیم.
* کمی درباره روند تحقیقاتی که در این زمینه صورت می‌گیرد بگویید که بر چه اساس است؟
دفتر «زلال هنر» تاکنون چندین مستند با موضوع محیط زیست کار کرده است و هر کدام از مستندها با متخصصان، کارشناسان و صاحبان آن حوزه ارتباط گرفته است. با توجه به همین موضوع اطلاعات خوبی به مرور بر اساس تولید این مستندها به دست آورده‌ایم. در کل بررسی‌های مختلفی درباره آسیب‌هایی که ایران در بخش محیط زیست چه در زمینه آب، چه خاک و چه عواملی که با دخالت انسان همراه است و محیط زیست کشور را تهدید می‌کند صورت گرفته شده است. در کنار این بررسی‌ها راهکارهایی که می‌تواند خطر و میزان این تهدیدها را کاهش دهد نیز ارائه شده است. این آثار طی سال‌ها تولید، مبنای پژوهش‌های گوناگون قرار گرفته شده و اطلاعات به مرور جمع آوری شد.
* و این اطلاعات تنها در زمینه محیط زیست بوده؟ آیا به بخش گردشگری که یک صنعت سودآور است و در چند سال اخیر بیشتر از گذشته مورد توجه قرار گرفته مورد بررسی قرار نداده‌اید؟
همه می‌دانیم که گردشگری یک صنعت بسیار با ارزش و با اهمیت است و بخش سود و سرمایه‌گذاری و درآمدزایی در آن اهمیت دارد. لذا هر کجا که بحث اقتصادی پیش می‌آید اگر بی‌ضابطه باشد؛ منفعت‌طلبی افسارگسیخته نیز خودش را نشان می‌دهد و در نهایت شاهد تخریب و از بین رفتن خواهید بود. از این رو تیم ایده‌پرداز سعی کرده است بر روی این حوزه نیز متمرکز شود.
تمرکز بیشتر هم بر روی این موضوع بود که چگونه نمادسازی در نوع گردشگری اکوتوریسم یا سفر سبز در ایران را راه‌اندازی کنیم تا بشود به مردم و مخاطب عام این پیام را برسانیم که بدون آنکه محیط زیست تخریب شود می‌توان در محیط زیست حضور داشت و از آن لذت برد و در آن گردش کرد.
در عین حال حتی بتوان افزوده‌ای بر محیط اقلیم داشت و می‌توان کسب و کارهایی که با توجه به اقلیم با آن سازگار است را نیز به عنوان یک افزوده مورد توجه قرار داد. تیمی که بر روی این موضوع کار کرد حوزه‌های مختلفی از اقلیم‌ها و جغرافیا و اکوسیستمی که بر روی کل کشور حاکم بود را مطالعه کرد و به چند حوزه رسید.
منتهی مهم این است که سفارش‌دهنده کدام حوزه را معرفی و در اولویت قرار دهد تا برنامه‌ریزی‌ها با نگاه به آن ریخته شود. پژوهش میدانی در این زمینه رخ می‌دهد تا بتوان اطلاعات را به بهترین شکل ممکن استخراج و برنامه‌ریزی کرد. اگر بیشتر تمرکز بر روی گردشگری باشد ما هم با نگاه اولویت‌دار به گردشگری پیش خواهیم رفت در غیر این صورت به حوزه‌ها و‌زیرمجموعه‌های مرتبط دیگر با گردشگری و محیط زیست توجه می‌کنیم و برنامه‌سازی خواهیم کرد.
* به هر حال برای سرمایه گذاری که تصمیم به برنامه‌سازی می‌کند برآورد مالی مهم است. چطور می‌توان سرمایه گذاران را راغب کرد تا در این عرصه ورود کرده و در حوزه رسانه و فرهنگسازی و استفاده درست از محیط زیست و گردشگری سبز اقدام به برنامه‌سازی کنند؟
اقتصاد این کار مرتبط با اقتصاد گردشگری است. اگر بخواهید در حوزه گردشگری سرمایه‌گذاری کنید حتماً باید محیط گردشگری وجود داشته باشد. اگر محیط طبیعی گردشگری از بین برود مردم اقبالی از محیط گردشگری مصنوعی نخواهند داشت. پاساژها، مال‌ها و پارک‌هایی که در شهرها ساخته می‌شود ممکن است در مدت زمان کوتاهی بتواند باعث تمدد اعصاب شود؛ اما حضور در محیط زیست و نزدیک شدن انسان به حیات طبیعی خودش بسیار تأثیرگذارتر است که لازمه‌اش حفظ محیط زیست طبیعی خواهد بود.
بنابراین هرگونه سرمایه‌گذاری در این حوزه، مرتبط با اقتصاد کلان محیط زیست است که در کنار گردشگری، سازمان‌ها و نهادهای دولتی مرتبط که وظیفه حفظ و حراست از محیط زیست را در برمی‌گیرد نیز شامل می‌شود. در اینجاست که می‌بینیم رسانه، سهم بسیار ناچیزی را به خود اختصاص می‌دهد. اینکه تا چه اندازه آگاهی در این عرصه و سرمایه‌گذاری وجود دارد یک مسئله قابل بحث است.
به نظرمن در چند سال اخیر با توجه به هشدارهایی که در زمینه خطر نابودی محیط زیست چه از سوی سمن‌ها (سازمان های مردم نهاد) و چه از سوی کارشناسان مستقل به صورت فردی و چه خود حاکمیت دستگاه‌ها داده شده است یک حساسیت ویژه‌ای در این عرصه به وجود آورده. اما همچنان این هشدارها برای سرمایه گذاری کافی نیست. یعنی میزان این هشدارها باید ده‌ها برابر بیشتر باشد تا شاید سرمایه‌گذاری در حوزه رسانه به منظور حفظ محیط زیست ورود کند.
سرمایه‌گذار ممکن است بخش خصوصی باشد که نسبت به عرقی که به محیط زیست دارد در آن ورود کند و ممکن است نهادها و دستگاه‌هایی که دستورالعمل‌ها و سیاستگذاری‌های‌شان در این عرصه است ورود کنند. در هر صورت دو نوع سرمایه‌گذار در این زمینه وجود دارد که هر دو انگیزه آنچنانی ندارند. ورود در این زمینه فقط معرفی مناطق نیست بلکه در کنار آن باید مشکلات موجود و راهکارها را نیز ارائه داد.
فرهنگسازی در میان سرمایه‌گذارها هم لازم است که بدانند چنین پروژه‌هایی به تحقیق و پژوهش‌های طولانی مدت نیاز دارد تا بتوان به مردم یک سرزمین یاد داد با محیط زیست خود به عنوان یک موجود زنده رفتار کنند. رسانه در این دو ساحت مسئولیت بسیار بزرگی دارد و بالأخره اقبال هرچند اندک سرمایه‌گذارها در این روزها باز هم جای امیدواری دارد.
اگر در این میان خرد جمعی به کمک ما بیاید و اجازه دهد این مسئله را در ابعاد مختلف بررسی و به آن ورود پیدا کنیم، گردشگری سبز تنها یکی از این ابعاد حفظ و حراست از محیط زیست است. در قانون اساسی یک اصل مغفول مانده داریم که باید محقق شود و نقش رسانه در این زمینه بسیار ارزشمند و مهم است.
* قرار است برنامه «بومگرد» همچنان در فصل‌های بعدی ادامه داشته باشد؟
اگر مشکل سرمایه‌گذاری وجود نداشته باشد با توجه به مطالعاتی که کرده‌ایم آمادگی آن را داریم در فصل‌های بعدی به سراغ استان‌های دیگر برویم. از طرف ما مشکلی در زمینه تولید وجود ندارد. در هر صورت حفظ محیط زیست و اقتصادی که در این خصوص وجود دارد و دولت‌ها به نوعی در یک الزام قرار دارند تا از محیط زیست‌شان حمایت کنند امیدوارم نه تنها «بومگرد» بلکه برنامه‌هایی با چنین محتواهایی ساخته شود که هر کدام به نوعی مخاطب‌های خود را خواهند داشت.
چون در هر صورت دلیل نمی‌شود انسانی که بر شاخ نشسته است بن ببرد. عدم توجه به این مسئله در سال‌های گذشته باعث شده تا با چنین بحران‌ها و مشکلاتی را در محیط زیست کشور مواجه باشیم و با فرهنگسازی و معرفی محیط زیست و ارزش و اهمیت حفظ آن به جامعه کمک خواهد کرد تا با همکاری هم در حفظ محیط زیست ارزشمند کشورمان کوشا باشیم.
