تاثیر سفر آسیایی ترامپ بر رویکرد شرکای تجاری ایران

گروه آنلاین روزنامه دنیای اقتصاد - محبوبه فکوری؛ بهمن عشقی دبیرکل سابق اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران در گفت‌وگو با خبرنگار «دنیای اقتصاد» با بررسی ابعاد سفر آسیایی ترامپ معتقد است که تجارت خارجی ایران لطمه‌ای از این سفر نخواهد دید.

او می‌گوید متاسفانه ترامپ فشار حداکثری بر اقتصاد ایران را شروع کرده و پس از سال جدید میلادی، فشارهای بیشتری روی توقیف کشتی‌های نفتکش و باری وارد خواهد آورد.

عشقی در پاسخ به این سؤال که چرا ما طرف های تجاری معدودی از منطقه آسیا داریم، معتقد است که طرف‌های تجاری ایران در شرایط کنونی حتی «تعداد محدود» هم نیستند، بلکه صرفا یک کشور آسیایی و آن هم چین، طرف تجاری ایران است؛ چراکه ایران در زنجیره ارزش جهانی منزوی شده و به یک کامودیتی‌فروش تبدیل شده است.

سال‌های طولانی است که طرف های صادراتی و وارداتی ایران کشورهای معدودی هستند. ریشه این موضوع چیست و در سفر اخیری که رئیس جمهور آمریکا داشت، چه مسیری در ادامه راه برای تجارت خارجی ایران دیده می‌شود؟

سفر ترامپ یک سفر سیاسی - اقتصادی بود. واقعیت آن است که از زمان روی کار آمدن ترامپ، نظام تعرفه‌ای که او بر آن پافشاری می‌کند، بسیاری از کشورهای متحد او را نیز تحت تأثیر قرار داده و کره جنوبی و ژاپن را نیز که متحدان سنتی ایالات متحده هستند، متأثر کرده است. اولین وجه این سفر آن بود که با توجه به انتخاب نخست وزیر راست‌گرای ژاپن، ترامپ یک تجدید بیعت سیاسی با متحدان سیاسی خود داشته باشد و این پیغام را به آنها منتقل کند که سیاست از اقتصاد سوا است و ممکن است ایالات متحده به لحاظ تعرفه‌ای، فشارهایی را بر ژاپن وارد کند، اما به لحاظ نظامی حامی آنها خواهد بود و بنابراین این پیغام منتقل شد که امریکا از آنها دفاع خواهد کرد و مسأله اقتصاد، اقتصاد است و شوخی در کار نیست. از سوی دیگر کره جنوبی نیز به ترامپ قول داده که 350 میلیارد دلار در این کشور سرمایه‌گذاری کند و این داستان حضور ترامپ در کشورهای آسیایی بود؛ ضمن اینکه او پیش از آغاز سفر خود، پیغام دیگری را هم به دنیا مخابره کرد که حاضر است با رهبر کره شمالی نیز دیدار کند که این پیغام به این معنا است که موضوع را سیاسی‌تر کرده است و در عین حال، ضمن حمایت از کره جنوبی اعلام کرد که حاضر است اندکی با کره شمالی راه بیاید. به نظر می‌رسد ترامپ با یک تیر سه هدف را زد که علاوه بر اهداف سیاسی و اقتصادی که در این سفر با متحدان خود پیگیری کرد، با شی جین‌پینگ نیز در یک کشور بی‌طرف و متحد آمریکا، ملاقات و یک جلسه بی‌نتیجه را برگزار کرد؛ در حالی‌که به ظاهر اعلام کرد که جلسه بسیار خوبی بوده و از رئیس‌جمهور چین نیز تعریف و تمجید کرد. آن‌جا نیز هدف ترامپ این بود که بدون این‌که رئیس جمهور را تحویل بگیرد، پیام خود را به صورت رو در رو به او منتقل کرد. به هر حال همه می‌دانیم که ترامپ رئیس‌جمهوری است که علاقه دارد حرف‌های خود را رو‌در‌رو بزند.

دنیای اقتصاد: تجارت خارجی ایران فراز و فرودهای بسیاری را تجربه کرده است که اگرچه بخشی از آنها به دلیل اعمال تحریم‌های سختگیرانه بر علیه اقتصاد ایران است؛ اما بخش عمده‌ای از آن به گفته محمد لاهوتی، رییس کمیسیون توسعه صادرات اتاق بازگانی ایران، متاثر نوع سیاستگذاری و تصمیم‌گیری داخلی برای تجارت خارجی کشور است.

مهمترین نکته این سفر این بود که ترامپ با هند‌ی‌ها ملاقات نکرد و دومین قدرت بزرگ آسیا را مورد توجه قرار نداد که به اعتقاد من این رفتار ترامپ یک پیام دارد که به هند تأکید می‌کند دوران اوباما که اعلام کرده بود آمریکا و هند دو خورشید بزرگ دموکراسی هستند نیز به سر رسیده است. اما این‌که چرا ما طرف های تجاری معدودی از منطقه آسیا داریم، باید به صراحت گفت که طرف‌های تجاری ما حتی تعداد محدودی هم نیستند، بلکه صرفا یک کشور آسیایی و آن هم چین، طرف تجاری ایران است. ما در زنجیره ارزش جهانی منزوی شده و به یک کامودیتی‌فروش تبدیل شده‌ایم. به هر حال ایران اکنون یک اقتصاد منزوی است که فقط کامودیتی می‌فروشد، یعنی مثل کشور برزیل هم نیستیم که هم کامودیتی بفروشیم و هم هواپیما یا بزرگترین صادرکننده محصولات معدنی و تجهیزات نظامی باشیم. طبیعی است که حلقه کشورهای طرف تجاری ما کوچک است. این تجارت منزوی که هم در زنجیره ارزش دنیا حضور ندارد، مجبور است همین کامودیتی را هم به یک کشور یعنی چین بفروشد. بنابراین تکلیف روشن است. اما این‌که چه سرنوشتی بعد از سفر ترامپ به آسیا و دیدار با رئیس جمهور چین بر سر تجارت خارجی ایران می‌آید به نظر نمی‌رسد اتفاق خاصی رخ دهد، به این معنا که چینی‌ها آن‌قدر باهوش هستند که تا می‌توانند با کارت ما بازی کنند و حالا 15 میلیارد دلار خرید در اقیانوس خریدهای چین اهمیتی ندارد. بنابراین او سعی می‌کند که همواره کارت ایران را در جیب خود نگاه دارد و در مذاکرات از آن استفاده کند. به نظر می‌رسد که تجارت خارجی ایران لطمه‌ای از این سفر نخواهد دید. از سوی دیگر متأسفانه ترامپ فشار حداکثری بر اقتصاد ایران را شروع کرده و پس از سال جدید میلادی، فشارهای بیشتری در زمینه توقیف کشتی‌های نفتکش و باری وارد خواهد آورد.

مشروح این گفتگو را در روزهای آینده در روزنامه دنیای اقتصاد بخوانید.