تحلیل صادق زیباکلام از تبعات سیاسی و اجتماعی کرونا
"من با آقای حجاریان خیلی موافق نیستم، این بیماری گذراست و نهایتا چند ماه دوام دارد، مجددا اجتماعات به راه می‌افتند. من کرونا را بلایی برای جامعه مدنی و دموکراسی نمی‌دانم، از طرف دیگر کرونا نشان می‌دهد که حکومت با این ساختار و عملکرد موفقیت آنچنانی در کنترل بحران نداشته، این باعث می‌شود که تقدس حکومت برای برخی حامیانش شکسته شود. "
فرارو - کرونا به عنوان یک پدیده پیچیده و گسترده می‌تواند اثرات بزرگی بر جامعه ایران از جنبه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بگذارد. بعد از گذشت چند هفته از شیوع این بیماری در ایران و گسترش آن در همه جهان، حالا کارشناسان و تحلیلگران آرام آرام وارد گود تحلیل این پدیده بزرگ می‌شوند. هرچند که هنوز بررسی‌های جامع و دقیقی درباره کرونا و تبعات آن و دوران پسا کرونا در دست نیست، اما جسته و گریخته دیدگاه‌هایی در این باره مطرح شده است.
بیشتر بخوانید:
درس‌های حقوقی از بحران کرونایی
سعید حجاریان: کرونا مستبد است، نه دموکرات
عباس عبدی: چرا زنان کمتر به کرونا مبتلا می‌شوند؟
سعید لیلاز، کارشناس تاریخ و اقتصاد معتقد است که کرونا ایران را به سمت سکولاریسم پرتاب می‌کند. برخی دیگر می‌گویند آسیب‌های کرونا بسیار سنگین خواهد بود و فاصله طبقاتی را افزایش خواهد دارد، ایران را به سمت تحولات سیاسی تازه پیش می‌برد. عده‌ای هم از احتمال ایجاد انسداد سیاسی و حرکت کشور به سمت بستن فضای سیاسی و اجتماعی حرف می‌زنند.
سعید حجاریان هم اخیرا در یاددشتی گفته است که ویروس کرونا ویروسی مستبد است و به جامعه مدتی و دموکراسی آسیب و به "خرافه پرستی" دامن می‌زند.
چیزی که روشن است این است که شیوع کرونا در ایران می‌تواند تبعات ماندگار سیاسی، اقتصادی و اجتماعی داشته باشد.
دکتر صادق زیباکلام استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران در این باره به فرارو گفت: «بیماری کرونا ممکن است تا چند ماه طول بکشد متاسفانه با تلفات بیشتری هم همراه خواهد بود. اما این بیماری می‌تواند تبعات مثبت و منفی مهمی هم در آینده بر جامعه و فضای سیاسی ایران داشته باشد. به نظرم من مهمترین اتفاقی که درجریان این بیماری رخ خواهد داد این است که مردم (به صورت عام، هم طرفداران نظام، هم منتقدین و مخالفان نظام) دچار نوعی واقع بینی در امور کشور می‌شوند. یعنی به این نتیجه می‌رسند که مسائل سیاسی، امور ممکلت داری، مسائل اقتصادی و... جدی‌تر و پیچیده تر از آن چیزی است که تصور می کردند.»
او افزود: "مخالفان نظام تصور ساده انگارانه‌ای از تغییر دارند عین همین تصور هم نسل من در سال 57 داشت که می‌گفتیم اگر رژیم پهلوی نباشد دیگر مشکلی نیست و انسان‌های شریف، مومن و وطن پرست زمام امور را در دست می‌گیرند و ایران گلستان می‌شود. طول کشید که ما متوجه شدیم پیشرفت و ترقی به این سادگی نیست، کشور‌های دیگری که پیشرفت کرده اند در طول زمان رخ داده است. یک شبه همه کاره مملکت شدن به معنای توانایی رویارویی با مشکلات نیست. این خام اندیشی در بسیاری از مخالفان نظام وجود دارد. شاید این بیماری فراگیر در کل جهان به این گروه نشان دهد که به سادگی مسائل حل و فصل نمی‌شود و این نیازمند پیشرفت و ترقی بنیادین در همه سطوح جامعه است.»
به گفته زیباکلام "دیدگاه موافقین نظام هم پخت‌تر می‌شوند و متوجه می‌شوند نمی‌شود با شعار یک جامعه هشتاد و چند میلیونی را اداره کرد. در هر حال عملکرد ایران در کنترل بحران کرونا با دیگر کشور‌ها مقایسه می‌شود و این مقایسه باعث می‌شود که طرفداران نظام به خود بیایند و متوجه شوند که مملکت داری کار ساده‌ای نیست و پیچیدگی‌ها خود را دارد."
زیباکلام با مثبت خواندن این واقع بینی، افزود: «این به مسئولین کشور هم سرایت خواهد کرد. مقامات کشور در نتیجه تجربه بی نظیر کرونا، واقع بین‌تر می‌شوند و با سعه صدر بیشتری در تصمیم گیری‌های آینده عمل خواهند کرد. در مجموع نگاه من از این زاویه مثبت است و معتقدم که کرونا و مصیبتی که به جامعه ما وارد کرده است نکات مثبتی هم برای مردم و حکومت در بلند مدت خواهد داشت.»
زیباکلام با اشاره به نحوه مدیریت بحران کرونا و عملکرد دولت در این بار گفت: «عملکرد ضعیف بی اعتمادی نسبت به دولت و حاکمیت به وجود آورده است. شبیه به همان داستان بنزین و آمار قربانیان اعتراضات آبان ماه، دولت باید به پرسش‌هایی اساسی درباره کرونا پاسخ دهد. در همه کشور‌ها اولین کاری که صورت می‌پذیرد این است که منشا ورود ویروس به کشور را شناسایی کنند، توسط چه کسی و از کجا وارده شده است؟ این اطلاعات به نحوه مدیریت بحران کمک می‌کند. هنوز در ایران کسی در این باره توضیحی نداده است.»
او افزود: «گفته می‌شود این ویروس ابتدا وارد قم شده است، خب سوال این است چه زمانی این اتفاق رخ داده است، آیا مسئولان بهداشت و درمان دیر متوجه ورود کرونا به کشور شده اند و یا این ورود را دیر اعلام کرده اند؟ سوال دیگری که باید با شفافیت پاسخ داده شود این است که چرا قم قرنطینه نشد؟ تا زمانیکه این ابهامات پاسخ داده نشود، اعتماد مردم هم معلق می‌ماند، مانند داستان اسقاط هواپیمایی اوکراینی.»
زیباکلام مسئله بعدی در ایجاد بی اعتمادی در ماجرای کرونا را اینگونه توضیح داد: «مدیریت کرونا در انگلستان باکمیته اضطراری "کبری" به ریاست بوریس جانسون است. تصمیمات کلیدی درباره کنترل بحران در این کمیته گرفته می‌شود دیگر هیچ نهاد و کمیته دیگری برای تصمیم گیری وجود ندارد. در چین هم همینگونه بوده است. اما در ایران اینگونه نیست. در ایران هر نهادی به صورت جزیره‌ای اقداماتی انجام داده است. متاسفانه وحدت تصمیم گیری و انسجام مدیریتی وجود ندارد. حاصل این وضعیت مانند داستان بنزین می‌شود که همه گفتند "کی بود، کی بود، من نبودم"! متاسفانه حداقل تا اینجا ماجرای کرونا وضعیتی اینچنینی پیدا کرده است.»
انتقادات زیادی از اینکه چرا شهر قم از ابتدای بحران قرنطینه نشد صورت گرفته است
این استاد دانشگاه درباره تاثیر کرونا بر برخی عرصه‌ها همچون طب اسلامی و یا برخی برداشت‌های سیاسی - دینی گفت: «دو مسئله وجود دارد. اول اعتقادات ماوراطبیعی است که همه جا این اعتقادات وجود دارد، حتی در آمریکا دیروز روز دعا برای دفع بلا تعیین شد، در ایران هم بسیاری معتقدند که با دعا و نزدیک شدن به باریتعالی می‌توان این بیماری را شکست داد.» او ادامه داد: «اما موضوع دیگر بهره برداری و به نوعی سوء استفاده از عقاید دینی در داستان کروناست. مثلا در ایران همیشه طب سنتی وجود داشته است. همواره گفته می‌شد با استفاده از جوشانده‌های گیاهی و یا فلان خوراکی می‌توان بیماری‌ها را درمان کرد. اما چند سالی است طب سنتی دچار تغییراتی شد و ضمن تغییر اسم به "طب اسلامی" مانند یک ایدئولوژی و تفکر رقیب در مقابلا طب مدرن قرار گرفته است. در این نگاه طب مدرن وابسته به غرب است و آن‌ها به دلیل مخالفت با طب اسلامی نمی‌گذارند مثلا خواص گل گاوزبان شناخته شود. اوج این تفکر را می‌توان در آتش زدن کتاب پزشکی توسط حجت الاسلام تبریزیان دید. متاسفانه این تفکر در درون نظام حامیان قدرتمندی دارد و حتی معتقدان به آن خود را وامدار و مدافع پرو پاقرص نظام می‌دانند.» زیباکلام معتقد است: "با شیوع ویروس کرونا این نوع تفکر تکان سنگینی خورده است، به دلیل اینکه راهکار هایش در کنترل و درمان بیماری با شکست مواجه می‌شوند و با یک ریزش قابل توجهی از طرفدارانش در دراز مدت مواجه خواهد شد. کرونا لطمه سنگینی به خرافه پرستی هم خواهد زد." زیباکلام درباره دیدگاه حجاریان مبنی بر اینکه کرونا باعث ایجاد گسست اجتماعی شده است، گفت: "من با آقای حجاریان خیلی موافق نیستم، این بیماری گذراست و نهایتا چند ماه دوام دارد، مجددا اجتماعات به راه می‌افتند. من کرونا را بلایی برای جامعه مدنی و دموکراسی نمی‌دانم، از طرف دیگر کرونا نشان می‌دهد که حکومت با این ساختار و عملکرد موفقیت آنچنانی در کنترل بحران نداشته، این باعث می‌شود که تقدس حکومت برای برخی حامیانش شکسته شود. "
