تسهیلگری فرصت تحول اجتماعی

وب‌گاه عصر ایران 1401/04/25 - 15:51 مشاهده در مرجع

کنجکاوی ناشی از شنیدن خبر گردهمایی تسهیلگران در تهران، باعث شد کمی پیرامون واژه ی مبهم و مقهور تسهیلگر جست و جو کنم. در نگاه اول، تسهیلگری هر عنصری را که به عنوان نیاز امروز دنیای ارتباط و کسب وکار به شمار می رفت، دربَر می گرفت: عناصری از قبیل آمادگی، انعطاف پذیری، تیم سازی، حل تعارض و... البته، این عناصر به جای شفاف تر کردن مفهوم تسهیلگر، پیچیدگی بیشتری به آن می بخشیدند.

اوضاع وقتی عجیب تر شد که یکی از دوستانم گفت: "تسهیلگری، فرصت سازی در چارچوب توانمند سازی گروهی است". دیگر صحبت از یک کنجکاوی ساده نبود من مشتاق بودم چند تسهیلگر را از نزدیک ببینم و بفهمم دقیقا چه کاری را در چه حوزه ای انجام می دهند. در دسترس ترین راه، شرکت در گردهمایی بود. با کمی بررسی متوجه شدم این رویداد در روز چهارشنبه بیست و دوم تیرماه در محل همایش های سازمان اسناد و کتابخانه ی ملی ایران برگزار می شود.

در ادامه گزارش توصیفی من را از این همایش را میخوانید. سعی کرده ام تصویر آنچه را که مشاهده کردم بی طرفانه به آدم های دیگر نشان دهم.

پیشنهاد می کنم قبل از خواندن گزارش همایش، برای داشتن یک تصویر شفاف تر از موضوع تسهیلگری، حوزه ی عملکرد و فرصت های ایجاد شده در آن به لینک زیر مراجعه کنید:

لینک مرتبط با تسهیلگری https://simorqschool.com/facilitation/ همایش رأس ساعت16 در مرکز همایش های سازمان اسناد و کتابخانه ی ملی ایران آغاز می شود. دقایقی پیش از شروع رسمی گردهمایی به آن جا می رسم، متوجه شرکت کنندگانی میشوم که از شهرهای قم، گناوه، مشهد، اردبیل و..... خود را به تهران رسانده اند. یکی از شرکت کنندگان اعلام میکند برای این همایش چهار ساعته، بیست ساعت متوالی در مسیر بوده است. همایش با ارتباط، احوال پرسی و گفت و شنود آزاد شرکت کنندگان آغاز می گردد.

اکسیر نگاه آشنا و مشتاق این هشتاد شرکت کننده برایم معماست. مشتاقم بدانم چه انگیزه و نیازی این انسان ها را کنار هم جمع کرده است؟

شروع رسمی همایش را علی ترقی جاه و سهیل مسعودی از اعضای تیم برگزاری، به عهده میگیرند. آن دو ضمن اجرای پنل و گفتگوی تعاملی نظر تسهیلگران را در مورد عنوانِ روی پرده ی نمایش جویا می شوند. عبارت "تسهیلگری فرصت تحول اجتماعی" به چشمم میخورد. هر داوطلب به روی صحنه می رود و با در دست گرفتن میکروفون مقابل چشم همگان نظرش را اعلام می کند.

یکی از موانع تحول اجتماعی حرف می زند و دیگری تحول اجتماعی را در هسته ای - ترین بستر اجتماع، یعنی خانواده تعریف می کند. جامعه هدف یک تسهیلگر، قشر سالمند است و آن یکی رسالت خودش را حمایت از نوجوان هایی میداند که در میانه ی کودکی و بزرگسالی مهجور مانده اند.

منتظرم که نظر مجریان اصلی جلسه را بشنوم اما ابه نظر می رسد آن ها از شنیدن گفت و گوهای دیگران لذت بیشتری میبرند.

پس از گفت وگوی هر تسهیلگر، مجریان اصلی خطاب به همه ی شرکت کنندگان یک سوال مشابه میپرسند: "چه افراد دیگری با ایشان دغدغه ی مشترک دارند؟ لطفا دستتان را بالا ببرید."به افراد هم دغدغه توصیه می شود که در زمان پذیرایی، موانع و فرصت های ممکن را ضمن همفکری و ایجاد شبکه ی ارتباطی بررسی کنند. گفت و گوهای اصلی همایش هنوز شروع نشده است اما سیاست منعطف، ایمن و دعوت کننده ی تیم برگزاری یخم را آب می کند.

از ذهنم می گذرد اگر همین حالا همه چیز را تمام کنند. چند فعال اجتماعی به حوزه ی سالمند، نوجوان وخانواده اضافه می شود. مطمئن نیستم که همه چیز به همین سادگی باشد. دوبار ترغیب میشوم که دستم را بالا ببرم و دغدغه هایی را که در خانه، خانواده و سازمان فعلیم دارم، بیان کنم.

مجدد به عبارت روی پرده نگاه می کنم. اگر همین گفت وگوها و امکان سنجیها فرصت یک تغییر باشد، آیا تسهیلگری چیزی به جز فرصتِ تحول اجتماعی است؟ شبیه آدمی که در یک لحظه کارت های بازی برایش رو می شود، با شگفتی، به آرامش و همسویی جمعیت نگاه می کنم. من تماشاگر یک نمایش هنرمندانه از تسهیلگری هستم.

همه ی این نمایش با پرسیدن یک سؤال ساده شروع شد. وقتی که راهبران اصلی اظهار می کنند: "تسهیلگری فرصت تحول اجتماعی به شمار می رود زیرا مفهومی متصل با دغدغه ی اثرگذاری و خدمت رسانی در اجتماع است" حسن ختام پیام پنهان شده در مشارکت و تعامل اولیه ی شرکت کنندگان ظاهر می شود.

آقایان مسعودی و ترقی جاه همچنین اعلام مینمایند: اگر هر تسهیلگر مفهوم خرد را که اساس تحول جریان ساز است، به عنوان یک خیر عمومی، بپذیرد آماده است که پا را از خانه، خانواده و دورههای آموزشی خود، فراتر نهد و در مقیاسی وسیع تر برای جامعهی انسانی فرصت بیافریند." در ادامهی گفت و گو، از تسهیلگرانِ حاضر دعوت می شوندکه به نقش خود در خلق فرصت و طراحی پروژه برای بهبود ارتباط بین فردی، مسائل سازمانی و گسست های اجتماعی توجه نشان دهند. نکته ی جالب توجه در پیشبرد گفت و گوها، فضای تعامل، اشتراک و هم افزایی جاری میان تیم برگزاری و شرکت کنندگان است.

فاز دوم همایش با خاموش کردن لامپ های سالن برای پخش نمودن یک کلیپ کوتاه آغاز می شود. محتوای کلیپ شامل تجربه ی افراد مختلف از ارتباط با حمید ترقی جاه از فعالان حوزه ی رشد و بالندگی است. با پایان کلیپ ضمن روشن کردن سالن، تیم برگزاری به پاس یک عمر خدمت او در عرصه ی تسهیلگری و رشد، تندیسی را به آقای حمید ترقی جاه تقدیم می کنند. حمید ترقی جاه سخنرانی کوتاه و متواضعانه ای را در باب تشکر ایراد می نماید و شرکت کنندگان چند دقیقه بی وقفه جناب ترقی جاه را تشویق می کنند.

متن حک شده در تندیس اهدایی به شرح زیر است:

یک عمر در پی آفتاب بودن در چهره ات نمایان است.. روشنی ات روز افزون

حمید ترقی جاه نعیم نظری طهرانی، عضو جوان تیم برگزاری را به جایگاه دعوت میکند تا سومین فاز این همایش یعنی تمرین نوشتاری تسهیلگران آغاز گردد. نظری طهرانی با دعوت تسهیلگران به دیدن نقش خود درحوزه فردی، خانواده، محله، سازمان و شهروندی از آنها می خواهد جایگاه و محدوده ی اثرگذاری خود را، به عنوان یک تسهیلگر، بررسی کنند.

گروهی از داوطلبان به نقش هایی نظیر مادر، همسر، کارمند و همسایه اشاره میکنند سپس هر یک از آن ها اقدام خود را جهت ایفای کارآمدتر آن نقش به پشتوانه ی مهارت های تسهیلگری تبیین می نماید (تسهیلگری که در حیطی سازمانی نقش یک کارمند را ایفا می کند مشتاق است با استفاده از تکنیک های استادی تعامل و حل تعارضات، اتمسفر گفت وگو و نقدپذیری را در محیط کارش تغییر دهد.)

ایجاد فضای بازنگری به تسهیگران کمک می کند که با عمیق شدن در امکان های اثرگذاری خود، یک جریان اجتماعی امید بخش را ورای محدودیت و موانع ذهنی خود متصور شوند. نظری طهرانی در گام بعدی، تسهیلگران را دعوت می کند که با عینیت بخشیدن به ایده ها و پروژه های خود، در مسیر تحول اجتماعی، به ایجاد شبکه های ارتباطی و تیم سازی مبادرت ورزند.

بذر اولیه ی این گفت وگو در ابتدای جلسه توسط راهبران قبلی کاشته شده است. انسجام و پیوستاری مسیر همایش، اتصال قدرتمند تیم برگزاری با یکدیگر را نشان میدهد. تسهیلگران برای پذیرایی و ارتباط گروهی از درگاه دغدغه های اجتماعیشان، به خارج از سالن هدایت میشوند. اشتیاق عینیت بخشی به یک «ما» برای اثرگذاری و تحول، تسهیلگران را به تیم سازی و گفت و گو در گروه های کوچک تر تقسیم میکند.

برخلافِ معمولِ همایش ها، پذیرایی و لیوان چای رونق چندانی ندارد (کفاف کی دهد این باده به مستی ما؟). آدم ها بیش از هر چیز تشنه ی شنیدن، پیوستن تعامل و حرکت هستند. اعضای تیم برگزاری، همانند دیگران، از این فرصت برای اشتراک ایده ها، انتقال تجارب و خلق بسترهای جدید بهره می برند. کالبد پویا و پیشبرنده ای که از ابتدای همایش با آن مواجهه شده ام محصول همین انعطاف پذیری، پذیرش و دگردیسی مداوم است.

افراد در بیرون سالن، مشغول گفت و گو، هم افزایی و تعامل هستند که یکی از مربیان تسهیلگری، آن ها را به شرکت در یک بازی دعوت می کند. شرکت کنندگان در اینجا به دو گروه تقسیم می شوند: مشتاقان انجام بازی و رایزنان تیم ساز. مربی هوشمندانه با طراحی بازی های حرکتی_گروهی فرصت تجربه ی زنده ای از کنترل گری و راهبری را برای تسهیلگران فراهم می نماید.

بازیکنان تجربه خود را از حضور در یک فضای کنترلگری با دو رویکرد تسلیم و طغیان شر ح می دهند در حالی که در فضای راهبری المان های اصیل تری نظیر تعهد، مسئولیت، حمایت و ایستادگی مطرح می - شوند.

بخش حائز اهمیت در این بازی نمادین، بستر بالندگی و انتخاب در فضای راهبری است. کمتر از نیم ساعت دیگر این همایش ادامه دارد. تسهیلگران به داخل سالن هدایت می شوند تا تجربه خود را از گفت و گو و امکان بینی گروهی در میان بگذارند.

آنچه از برآیند گفتوگوی شرکتکنندگان این همایش برمی آید، انگیزه بخشی، ثبات قدم و غنای بهرهورانه است. همایش تسهیلگران حوالی ساعت 8 شب با گرفتن عکس های دسته جمعی پایان می پذیرد. حین گذر از اتوبان همت به این فکر می کنم که عصاره ی جهان تسهیلگری برای من، تحقق یک جریان اجتماعی اثر گذار با هدف حفظ شأن و ارزش مقام انسانی است.

در انتهای گزارش برای درک بهتر حال وهوای گردهمایی تسهیلگران، چند تصویر از این همایش را با شما به اشتراک می گذارم.

تماشاخانه