تنها 10 درصد از نگین آبی ارومیه باقی مانده!/ نقش مهم وزارت نیرو در احیای دریاچه ارومیه و زمانی که رو به پایان است

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا به نقل از اروم نیوز، دریاچه ارومیه دومین دریاچه شور دنیا و بزرگ‌ترین دریاچه آب شور خاورمیانه است که از سال 1375 شروع به خشک شدن کرد.

دریاچه ای که روزی پذیرای مسافران مختلف از اقصی نقاط کشور بود، هزاران نفر را با املاح موجود در خود درمان می کرد؛ امروز در حال جان دادن است.

روزی آرتمیا تنها موجود زنده دریاچه ارومیه محققان را به سمت این دریاچه جذب می کرد تا کارهای تحقیقاتی خود را برای شناسایی این گونه جانوری کوچک قرمز رنگی که به وفور در همه جای دریاچه یافت میشد، انجام دهند، چرا که آرتمیا این گونه جانوری یکی از نیازهای اساسی صنعت آبزی پروری در دنیا به شمار می رود.

در کنار این تنها گونه قابل زیست در دریاچه شور ارومیه، لجن درمانی از دیگر ویژگی های دریاچه ارومیه بود که سالانه هزاران نفر از نقاط مختلف کشور و حتی دنیا برای بهره مندی از این نعمت خدادادی خود را به ارومیه می رساندند.

کاهش تراز دریاچه ارومیه به 68 سانتیمتر

مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی گفت: تراز دریاچه ارومیه نسبت به زمان مشابه سال گذشته، 68 سانتی‌متر کاهش داشته است.

به گزارش اروم نیوز، مهرنگ دوستی رضایی در این زمینه اظهار کرد: بر اساس آخرین پایش انجام شده، تراز دریاچه ارومیه به هزار و 270 متر و 74 سانتی‌متر رسیده است و این در حالی است که تراز نگین فیروزه‌ای ایران در در ابتدای مهرماه سال گذشته یعنی در زمان آغاز سال آبی، یک هزار و 270 متر و 65 سانتی متر بود.

وی ادامه داد: تراز دریاچه ارومیه با زمان مشابه سال گذشته فاصله محسوسی دارد و تراز فعلی آن 68 سانتی متر کمتر از زمان مشابه سال گذشته است.

مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای استان آذربایجان غربی، از افزایش وسعت دریاچه ارومیه در بازه زمانی سال آبی جاری خبر داد و عنوان کرد: با این وجود در حال حاضر وسعت نگین آبی آذربایجان نسبت به زمان مشابه سال گذشته یک هزار و 226 کیلومتر مربع کاهش داشته است.

وی گفت: با توجه به پرآب بودن رودخانه‌ها، احتمال افزایش تراز دریاچه ارومیه در ماه‌های آتی به دلیل میزان ورودی آب به این دریاچه بسیار زیاد است.

مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی با بیان اینکه از ابتدای مهر سال 99 تا 15 اسفند همان سال، 384 میلیون متر مکعب آب وارد این دریاچه شده است خاطرنشان کرد: از اوایل مهر 1400 تا 15 اسفند همان سال حدود 367 میلیون مترمکعب آب به دریاچه ارومیه رهاسازی شده که در مقایسه با سال قبل آن 25 درصد کاهش را نشان می‌دهد.

نابودی 90 درصد حجم دریاچه ارومیه

پروفسور ناصر آق عضو هیأت علمی دانشگاه ارومیه اظهار کرد: از زمان آغاز بحران خشکسالی دریاچه ارومیه تاکنون حدود 90 درصد از حجم این دریاچه نابود شده است.

وی، افزود: سطح آب دریاچه ارومیه سالانه به طرز شگفت آوری در حال کاهش است و با وجود اقدامات مختلف ستاد احیای دریاچه ارومیه، عمق آن حالا به کمتر از یک متر رسیده است. عددی که زمانی بالای 6 متر بود.

عضو هیات علمی دانشگاه ارومیه گفت: اکنون 3 میلیارد و 110 میلیون مترمکعب حجم آب دریاچه ارومیه است درحالی که سال گذشته 5 میلیارد و 290 میلیون مترمکعب حجم آب این دریاچه بود و در سال 1375 و در آغاز خشکسالی 30 میلیارد مترمکعب. اکنون فقط3 میلیارد مترمکعب از این آب باقی مانده مانده است که چیزی حدود 10 درصد و این یعنی فاجعه.

آق با اشاره به خطر افتادن زیست آرتمیا در دریاچه ارومیه ابراز کرد: علاوه بر کاهش سطح آب دریاچه، میزان آرتمیای زنده موجود در هر لیتر از دریاچه ارومیه نیز به حدود صفر رسیده است. آرتمیایی که ارزش مالی فراوانی دارد و می‌توانست منبع درآمد خوبی برای هم آذربایجان غربی و هم آذربایجان شرقی باشد.

مدیریت غلط دلیل خشک شدن 80 درصد دریاچه

وی گفت: وضعیت بحرانی دریاچه ارومیه به طور عمده ناشی از افزایش دمای جهانی، کاهش بارش‌ها، سدسازی‌های بی‌رویه در حوزه آبریز آن، توسعه بی رویه کشاورزی و برداشت بیش از حد آب در مناطق اطراف و دستکاری‌های غیرکارشناسی در ساختار دریاچه، و برنامه‌ریزی نادرست و مدیریت غلط است. این موضوعی است که تحلیلگران محیط زیست بر آن اتفاق نظر دارند.

آق در ادامه سخنان خود گفت: احیای دریاچه ارومیه بار مالی زیادی برای دولت دارد. تاکنون 5 هزار و 700 میلیارد تومان برای احیای این دریاچه هزینه شده است. هرچند که ارزش دریاچه ارومیه صدها برابر این عدد است ولی می توان احیای دریاچه ارومیه را با رویکردهای زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی پیش برد. یعنی می توان برنامه احیای دریاچه را طوری تدوین کرد که همزمان با اجرای طرح های احیا، برای دولت درآمد و برای مردم منطقه اشتغال نیز ایجاد شود، کاری که در دریاچه بزرگ نمک آمریکا و در دریای آرال ازبکستان و قزاقستان انجام دادند.

عیسی کلانتری، رئیس پیشین سازمان حفاظت محیط زیست کشور و دبیر وقت ستاد احیای دریاچه ارومیه مرداد سال 1398 گفته بود: «18 درصد دریاچه ارومیه به دلیل شرایط اقلیمی و 82 درصد آن به دلیل مدیریت غلط انسانی خشک شده است.»

پروفسور آق اذعان کرد: در طول این سال‌ها که ستاد احیای دریاچه ارومیه ایجاد شد، پروژه‌های زیادی برای احیای دریاچه ارومیه اجرا شده، اما برای جلوگیری از کاهش تبخیر آب در دریاچه برنامه ای وجود ندارد. پیشنهاد من که از سال 1385 آن را ارائه دادم، «کوچک کردن سطح دریاچه ارومیه» بود. چون فقط با کوچک کردن دریاچه می‌توان میزان تبخیر را کم کرد. متاسفانه از همان دوره با این پیشنهاد مخالفت شد. دلیل‌شان هم این بود که باید دریاچه را به همان شیوه سابق احیا کنیم.

پروژه‌های احیا، حال دریاچه را خوب نکرد

این پژوهشگر با تاکید بر اینکه ستاد احیای دریاچه ارومیه در دولت قبل، تراز اوکولوژیکی و احیای الکولوژیک دریاچه ارومیه را تعریف کرد که بر اساس آن دریاچه حدود 4 هزار و 300 کیلومترمربع وسعت و حدود 15 میلیارد متر مکعب آب خواهد داشت، گفت: برای اجرای این طرح برنامه‌ریزی و پروژه‌های زیادی هم شروع شد. اما از همان ابتدا روشن بود که این پروژه‌ها جوابگوی قطعی احیای دریاچه ارومیه نخواهند بود چون به تغییرات ژئومورلوژیکی بستر دریاچه توجه نشده بود.

پروفسور آق گفت: کف دریاچه ارومیه به خاطر رسوبات بسیار زیاد به خصوص رسوبات نمک خیلی بالا آمده است. قدیم وقتی این دریاچه بزرگ بود و عمق متوسط 6 متر داشت، کف آن لجن بود و ما در کف، نمک نداشتیم درحالیکه هم اکنون حدود 7 میلیارد تن رسوبات نمک بستر دریاچه را پوشانده است.

وی اذعان کرد: هم اکنون عمق متوسط دریاچه ارومیه حدود یک متر است که این عدد از سال گذشته هم کمتر است، ما در سال 1400 بارندگی خیلی کمی داشتیم و ورود آب به دریاچه خیلی کم بود. وقتی بارندگی کم باشد، ذخیره آب پشت مخازن سدها هم خیلی کم می‌شود. مسئولان مربوطه هم مجبورند آن مقدار آب را حفظ کنند. چون آب پشت سدها فقط برای احیای دریاچه کاربرد ندارد؛ این آب هم برای شرب، هم برای کشاورزی منطقه و هم برای صنعت مصرف می‌شود و این کاملا طبیعی است که باید به فکر نیازهای شهری و صنعت هم بود.

این استاد دانشگاه افزود: به دلیل چاه‌های زیادی که در منطقه حوزه آبریز دریاچه ارومیه - چه طرف آذربایجان غربی و چه در آذربایجان شرقی - حفر شده و نیز پایین رفتن تراز آب‌های زیرزمینی باعث شده که آب شیرینی که وارد دریاچه ارومیه می‌شود، شور بشود و چاه‌های اطراف هم شور بشوند. الان آب خیلی از چاه‌های کشاورزی شور شده است. پس با این روش نمی‌شود کار را پیش برد و فکرهای عمیق‌تری لازم است.

پروفسور آق اظهار کرد: در حال حاضر بیش از 90 درصد آب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود. ستاد احیای دریاچه ارومیه خیلی تلاش کرد تا این میزان را به 40 درصد برساند. اینکه طرح تا چه حد موفقیت‌آمیز بوده، من خبر ندارم اما اگر موفقیت‌آمیز بوده، اثرات آن را باید روی دریاچه مشاهده می‌کردیم و وضعیت دریاچه باید بهتر می‌شد.

طولانی شدن پروژه تونل انتقال آب به دریاچه ارومیه

مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه نیز در رسانه های اعلام کرده بود، گفت: متأسفانه بیش از یک سال است وزارت نیرو اقدامی برای رهاسازی آب انجام نداده است.

مسعود تجریشی، با اشاره به طولانی شدن روند اجرایی پروژه تونل انتقال آب به دریاچه ارومیه اظهار داشت: این پروژه کماکان 99 درصد پیشرفت فیزیکی داشته در حالی که می‌توانست به سرعت توسط دولت جدید افتتاح شود اما متأسفانه روند افتتاح و به بهره‌برداری رساندن آن طولانی شده است.

وی تصریح کرد: همچنین این پروژه پیشرفت فیزیکی بسیار کُندی داشته و براساس آمار، بخشی که قرار بود تا پایان سال گذشته خاتمه یابد، 20 روز دیگر به پایان می‌رسد.

مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه گفت: باید وزارت نیرو پاسخگوی این موضوع باشد که چرا با وجود مصوبات و بارش‌هایی که وجود داشته، این رهاسازی‌ها به خوبی انجام نگرفته است.

وی با اشاره به اینکه دولت قول داده بود که بیش از 200 میلیون مترمکعب رهاسازی خواهد کرد تصریح کرد: متأسفانه تنها 60 میلیون مترمکعب یعنی یک سوم قول‌هایی که برای احیای دریاچه ارومیه داده شده بود، از سد بوکان به دریاچه رهاسازی انجام شده است.

تجریشی اظهار داشت: با این شرایط این نگرانی وجود دارد که اگر بخواهیم این آب در اردیبهشت ماه رهاسازی شود، با توجه به اینکه در ماه آینده هوا بسیار گرم خواهد شد، رهاسازی امکان‌پذیر نباشد و آب پشت سدها باقی مانده و تبخیر شود و در نتیجه آب به دریاچه ارومیه نرسد.

وی افزود: در این رابطه با معاون اول رئیس‌جمهور مکاتبه و عنوان شده که اگر قرار است به مصوبات احیای دریاچه ارومیه عمل نشود، دستگاه‌های اجرایی باید اطلاع دهند که خواهان عملیاتی کردن مصوبات احیای دریاچه ارومیه نیستند چون اگر دو سال پی در پی آب به دریاچه ارومیه نرسد دوباره به جای اول باز می‌گردیم.

بنابراین گزارش، به نظر می‌رسد در زمینه احیای دریاچه ارومیه، زمان به بطالت می‌گذرد و مسئولان امر نگران این گذر فوری زمان نیستند. چرا که اگر زمان بگذرد نمی‌توان هیچ آبی را به دریاچه رهاسازی کرد. طرح بزرگ احیای دریاچه ارومیه یعنی تونل انتقال آب، به اندازه‌ای کُند پیش می‌رود که به نظر می‌رسد؛ گویا اتمام آن جزو اولویت‌های دولت‌ها نیست. در حالی که حفر این تونل در دنیا بی‌نظیر بوده و جزو کم‌هزینه‌ترین و سریع‌ترین پروژه‌های پس از انقلاب خواهد بود.

انتهای پیام /