تهران با "فقر کتابخانه" مواجه است / نقش عمده دولت حسن روحانی

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، مهدی رمضانی، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در دیدار با کتابداران تهرانی گفته است "تهران به لحاظ سرانه کتابخانه‌های عمومی جزء شهرهای کمتربرخوردار محسوب می‌شود."

طبق آخرین فهرستی که توسط نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور منتشر شده است، اکنون در کل استان تهران مجموعا 349 کتابخانه اعم از کتابخانه نهادی، مشارکتی و مستقل فعالیت دارند، از این تعداد 168 کتابخانه در شهرستان تهران قرار دارد.

این در حالی است که طبق برآورد مرکز آمار، جمعیت فقط در شهر تهران در سال 1400 به بیش از 9 میلیون نفر افزایش یافته است.

اولین کتابخانه در استان تهران در سال 1341 در "پارک شهر" شهر تهران تأسیس شده و تا سال 1357 که انقلاب اسلامی به پیروزی رسیده است، 17 کتابخانه در کل این استان تأسیس شده که 11 باب آن سهم شهرستان تهران بوده است.

در سال‌های 1358 تا 1360 مصادف با سال‌های نخستین انقلاب و دفاع مقدس، کتابخانه‌ای در استان تهران ساخته نشده، اما در سال 1361 دو کتابخانه (محقق حلی و شهید لاجوردی) و در سال 1366 نیز یک کتابخانه (سید مرتضی) در شهر تهران تأسیس شده است.

پس از اتمام دفاع در مقابل دشمن بعثی در سال 1367 و استقرار دولت‌های پس از جنگ، از سال 1370 تا سال 1375 و در دولت‌های حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی 43 باب، از سال 1376 تا 1384 و در دولت‌های سیدمحمدخاتمی 56 باب، از سال 1385 تا 1392 و در دولت محمود احمدی نژاد 50 باب و از سال 1392 تا 1400 در دولت حسن روحانی فقط 4 کتابخانه در شهرستان تهران تأسیس شده است.

در "دولت مدعی تدبیر و امید" تأسیس کتابخانه در پایتخت کشور طی سال‌های 1394 تا 1396 متوقف بوده، در سال 1393 یک کتابخانه مشارکتی در دانشگاه افسری امام علی (ع)، در سال 1397 کتابخانه شهید عراقی در فلکه دوم صادقیه تهران، در سال 1399 یک کتابخانه در ایوان انتظار مترو میدان حضرت ولی‌عصر (عج) تهران و در سال 1400 کتابخانه حضرت بقیهالله (عج) در خیابان 17 شهریور تأسیس شده است.

شهرستان تهران 70 روستا هم دارد که فقط 2 روستای سولقان و کیگا کتابخانه دارند و به ترتیب در سال‌های 1385 و 1389 تأسیس شده‌اند. البته اینکه سایر روستاهای این شهرستان به لحاظ جمعیت و سایر ملاک‌ها قابلیت تأسیس کتابخانه را دارند یا خیر مسئله‌ای قابل بررسی است.

اما طبق بند الف ماده 3 قانون تأسیس و نحوه اداره کتابخانه‌های عمومی کشور مصوب سال 1382 "برنامه‌ریزی به منظور تأسیس، ساخت، تجهیز و توسعه و نظارت بر فعالیت‌کتابخانه‌های عمومی کشور" از وظایف هیأت امنای کتابخانه‌های عمومی است.

ماده 16 آیین‌نامه اجرایی قانون تأسیس و نحوه اداره کتابخانه‌های عمومی کشور مصوب سال 1383 نیز تصریح دارد که اعتباراتی که برای تأمین منابع مالی کتابخانه‌های عمومی‌، همه‌ساله در بودجه وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی به عنوان کمک منظور می‌شود، طبق مقررات و ضوابط خاص کتابخانه‌های عمومی جهت ساخت‌، تکمیل و تجهیز، سازماندهی‌، توسعه منابع انسانی‌، مدیریت کتابخانه‌ها، هزینه‌های اداری حوزه ستادی و دبیرخانه انجمن‌ها به مصرف می‌رسد.

شهرداری‌ها نیز در این زمینه وظایفی دارند. ماده 6 قانون تأسیس و نحوه اداره کتابخانه‌های عمومی کشور "شهرداری‌ها مکلف‌اند همه ساله حداقل نیم درصد (0.5%) از درآمدهای‌خود را به منظور اداره امور کتابخانه‌ها دراختیار انجمن‌های کتابخانه‌های عمومی شهر مربوطه قرار دهند.

این مبلغ طبق ماده 17 آیین‌نامه اجرایی باید "حداکثر تا پایان وقت اداری روز پانزدهم هرماه‌، از محل کل درآمد ماه قبل شهرداری به صورت علی‌الحساب به حسابی که انجمن کتابخانه‌های‌عمومی شهر مربوط معرفی کرده است واریز شود و نسخه‌ای از رسید بانکی به همراه نسخه‌ای از آمار درآمدهای وصولی تهیه شده براساس صورت جامع درآمد و هزینه شهرداری که در مقاطع 6 ماهه به تأیید شورای اسلامی شهر برسد، به انجمن شهر تحویل دهند. تسویه حساب قطعی سالانه حداکثر ظرف یک ماه از تاریخ تصویب نهایی صورت جامع درآمدها توسط شورای اسلامی شهر، به عمل خواهد آمد. تبصره این ماده نیز تصریح دارد که "شهردار در حوزه مسؤولیت خود نسبت به اجرای این ماده و تأدیه کامل سهم کتابخانه‌ها مسئول است‌."

شنیده‌ها از مشکلات بودجه‌ای و کمبود زمین برای ساخت و تأسیس کتابخانه‌های عمومی در شهر تهران حکایت دارد و باید دید که میزان بودجه‌های تخصیصی و عملکرد افراد و مجموعه‌های مسئول در توسعه کمی و کیفی کتابخانه‌های عمومی چه نقشی در مواجه شدن پایتخت کشور با "فقر کتابخانه عمومی" داشته است.