تهیه کننده فیلم زن و بچه: به ژولیت بینوش نامه زده بودند که این فیلم را از جشنواره اخراج کنید / امان از دست دلواپسان!
اقتصادنیوز: مدتی است فیلم «زن و بچه» به کارگردانی سعید روستایی و تهیه‌کنندگی سیدجمال ساداتیان در سینماها اکران شده، فیلمی که راوی بخشی از مشکلات زنان در جامعه ایران است و به حق و حقوقی که از آنها ضایع شده، می‌پردازد.
به گزارش اقتصادنیوز سیدجمال ساداتیان، تهیه‌کننده اثر گفت‌وگویی با روزنامه اعتماد داشت و درباره حواشی این فیلم سخن گفت.
این مصاحبه را می خوانید:
فیلم «زن و بچه» حواشی بی‌شماری داشت. از ابتدای ساخته شدن تا این روزها که فیلم در اکران است، این حواشی همچنان ادامه دارد. زمانی که فیلم در بخش مسابقه کن انتخاب شد هجمه‌هایی از سوی رسانه‌های بیگانه خارجی و داخلی تندرو علیه فیلم شده بود و مشخصا از شما و سعید روستایی به عنوان تهیه‌کننده و کارگردان حکومتی نام می‌برند. دلیل این حواشی را در چه می‌دانید؟
یکی از مشکلاتی که همیشه در کشور با آن مواجه هستیم، این است که یک‌سری آدم‌های دلواپس هستند که برای همه موضوعات کشور نگرانند، مثلا در مقوله فرهنگ نگران هستند، در سیاست خارجی و اقتصادی نگران هستند و جالب اینکه هیچ وقت هیچ طرح مدونی برای اجرا ندارند و فقط مخالفت می‌کنند، به استدلال‌های آنها هم رجوع می‌کنیم، می‌بینیم که اصلا استدلال‌های درستی ندارند فقط ساز مخالف می‌زنند.
از آن طرف ایرانیان خارج‌نشین می‌گویند سعید روستایی آدم حکومتی است. در جواب جنجال‌های آنها باید بگویم به هر حال ما در این کشور زندگی می‌کنیم، چه درست و چه غلط باید تابع قوانین کشور باشیم، قطعا ما هم به قوانین انتقاد داریم ولی باید خودمان را تابع قوانین کشور کنیم، خارج‌نشین‌ها روستایی را متهم کردند به اینکه چرا در فیلم‌هایش حجاب اجباری استفاده کرده یا چرا از وزارت ارشاد مجوز ساخت گرفته و چرا مثل بعضی فیلمسازهای دیگر زیرزمینی فیلم نساخته است! خب فیلم زیرزمینی هم سبکی از فیلم ساختن است ولی فیلم «زن و بچه» از کانال‌های رسمی کشور مجوز ساخت گرفته و به‌رغم همه هجمه‌ها، مجوز نمایش هم گرفت.
پسر جوان با استعدادی که می‌تواند جزو ذخایر فرهنگی کشور باشد، فیلمی ساخته که در مهم‌ترین جشنواره جهانی شرکت کرده، آن هم بعد از چند سال غیبتی که سینمای ایران در جهان داشته، فیلم توانسته پرچم ایران را در میان کشورهای جهان بالا ببرد، با تمام این هجمه‌ها که به کشور می‌شود، با تمام تحریم‌ها و حملات که ما را کشوری خشن در جهان معرفی می‌کنند، این فیلم از میان 1700 اثر از سراسر جهان توانسته جزو 22 فیلم بخش مسابقه جشنواره کن باشد. به جای اینکه قدردان باشند که فیلمی توانسته فرصت فرهنگی برای کشور ایجاد کند از داخل ایران به آن حمله می‌کنند و عجیب اینکه با خارج‌نشینان همسو می‌شوند. همان رسانه‌هایی که همه ما مواضع آنها را می‌دانیم و می‌شناسیم، درست مثل سیاست خارجی‌مان که یک مشت آدم‌های دلواپس هستند که مواضع آنها با اسراییل هماهنگ است، یعنی همان حرف‌هایی را می‌زنند که اسراییل می‌زند، همین آدم‌ها در فرهنگ هم هستند، دلواپسان در حوزه فرهنگ حرف‌هایی می‌زدند که یک عده خارج‌نشین می‌گفتند و مخالف حضور این فیلم در جشنواره کن بودند و دنبال این بودند که این فرصت فرهنگی را از ایران بگیرند.
پرسش من این است که چگونه می‌شود در مواضع ضدحاکمیتی رسانه‌های تندرو داخلی با خارج‌نشین همسو می‌شوند؟ در آخر هم دیدیم که چه فضای دوقطبی علیه فیلم شکل گرفت. درباره من هم می‌گفتند کار دولتی می‌کند، بله من اول انقلاب کار دولتی می‌کردم که قابل توجه هم بود. اما الان نزدیک 30 سال است که کار دولتی نمی‌کنم، رسانه‌های خارج‌نشین همین نکته را پیراهن عثمان کردند، الم‌شنگه راه انداختند و برای اینکه به اهداف‌شان برسند، کالبد شکافی می‌کنند در زندگی آدم‌ها می‌گردند تا نکته‌ای پیدا کنند آن را آگراندیسمان کنند تا با آن فیلم را بکوبند. چند بار علیه من و سعید روستایی در شبکه ایران اینترنشنال معرکه گرفتند. به قول خودشان علیه سعید روستایی افشاگری کردند.
نکاتی مطرح بود که درباره فیلم «زن و بچه» به تیری فرمو ایمیل می‌زدند، درست است؟
بله، خارج‌نشین‌ها حتی نامه نوشتند به ژولیت بینوش، رییس جشنواره کن که فیلم «زن و بچه» را از جشنواره کن خارج کنند! به هیات داوران علیه فیلم فشار وارد آورده بودند، به ادعای کسانی که در جشنواره کن حضور داشتند و همه فیلم‌ها را دیده بودند به ضرس قاطع می‌گفتند اگر این فضای مسموم برای این فیلم درست نشده بود و هیات داوران را تحت فشار قرار نمی‌دادند بازی پریناز ایزدیار که مورد تحسین همه به خصوص منتقدان در جشنواره کن قرار گرفته بود، شانس دریافت جایزه برای سینمای ایران داشت، اما حملات داخلی و خارج‌نشینان باعث شد که این فرصت سینمای ایران از دست برود. امروز که فیلم اکران شده و مردم در داخل و خارج فیلم را دیده‌اند به راحتی می‌توانند قضاوت کنند که این فضا چقدر درست یا غلط است.
چرا زمان نمایش فیلم به جشنواره کن نرفتید؟ به خاطر هجمه‌ها بود؟
بدم نمی‌آمد که در جشنواره کن حاضر باشم، اما دیدم آنقدر فضای غبارآلود از سوی خارج‌نشین‌ها در جشنواره کن به وجود آمده، نگران شدم که حضور من به فیلم لطمه بزند. از من تهیه‌کننده تا سعید روستایی، کارگردان و بازیگران و همه عوامل فیلم دست به دست هم دادیم فیلمی بسازیم که مورد توجه مخاطب قرار بگیرد. با خودم فکر کردم اگر یک اپسیلون حضورم باعث شود که به نمایش فیلم در جشنواره لطمه وارد شود، پس نمی‌روم. به نظرم حق کارگردان است که در این مجامع حضور پررنگ‌تری داشته باشد، چون خالق معنوی اثر کارگردان است و مورد سوال و جواب اصحاب هنر و منتقدان قرار می‌گیرد.
لابه‌لای حواشی نکاتی مطرح بود که شما برای رفع ممنوع‌الکاری سعید روستایی تلاش کرده بودید و اصرار به ساخت فیلم تازه او داشتید. البته خود شما هم چند سالی بود که فیلم نساخته بودید، ساخته شدن فیلم «زن و بچه» چگونه اتفاق افتاد؟
شرایط برای کار من در دولت قبلی فراهم نبود، ضمن اینکه معتقدم سعید روستایی ظرفیتی برای سینمای ایران است، فیلم‌های اخیرش و همین‌طور زن و بچه دلیلی بر این صحبت‌های من است. اما در چند سال اخیر بحث ضعف جدی سینمای اجتماعی مطرح بود که هم منتقدان و هم سینماگران و هم مخاطبان از نبود فیلم اجتماعی خوب گلایه می‌کردند که چرا فیلم‌های اجتماعی نمی‌توانند مخاطبان خود را جذب کنند. تلاش من این بود که از ظرفیت سینمای ایران برای جذب دوباره مخاطب به سینماها استفاده کنیم. چرا چنین آدمی و ظرفیت تولیدی‌اش باید به هرز برود و او را خانه‌نشین کنیم؟ با خانه‌نشین کردن سعید روستایی چه کسانی سود می‌برند؟ با کار کردن سعید روستایی چه سودی به نظام می‌رسد؟ ایشان در معرض اتهام قرار گرفتند و طبیعی است باید از حق و حقوق خودش دفاع می‌کرد. وکیل خوب و متبحری داشتند و کارش را رسیدگی کرد و من هم در حد بضاعتم اگر کمکی از دستم بر می‌آمد به او کردم و در جلسات دادگاه همراهی‌اش می‌کردم. وقتی پرونده‌اش مختومه شد درخواست پروانه ساخت دادیم.
جناب ساداتیان واقعا چرا در دولت سیزدهم به فیلم «زن و بچه» پروانه ساخت نمی‌دادند؟ فیلم چه نکته مگویی داشت؟
در دولت قبلی خیلی تلاش کردیم که پروانه ساخت بگیریم، اما فضای غبارآلودی از قصه ترسیم کردند و گفتند اصلا این فیلمنامه را نمی‌توان ساخت با تعابیری از این دست، پنج ماه ما را معطل کردند و بعد از 5 ماه مجوز هم ندادند تا به دولت بعدی انتقال پیدا کرد، در دولت آقای پزشکیان اولین کاری که مسوولان سینما کردند مجوز فیلم زن و بچه را دادند و این فیلم ساخته شد. امروز که فیلم اکران شده و مردم هم فیلم را دیدند کمی شفاف‌تر می‌توانیم درباره این فیلم حرف بزنیم، این که چرا یک عده و به چه دلیلی با فیلم مخالفت می‌کردند؟ وقتی فیلم مجوز ساخت گرفت یک عده هجمه‌ای به وزارت ارشاد وارد کردند که چرا به این فیلم مجوز ساخت دادند؟
حرف‌هایی که می‌شنیدم برای من مفهوم نبود فقط متوجه می‌شدم که این عده برای صحبت‌هایشان استدلالی ندارند و فقط غوغاسالاری پشت این قضیه بود. ارزیابی کنید مثل همه فیلم ها که پروانه ساخت، نمایش داشتند، هجمه‌های کاذب درست کردند، از اکران جلوگیری کردند یا اکران بعضی فیلم‌ها را پایین کشیدند بعد وقتی زمان گذشت از آنها به عنوان فیلم‌های فاخر یاد می‌شود. همان‌طور که برای شما سوال است برای مخاطبانی هم که این فیلم را دیدند این سوال به وجود می‌آید که زن و بچه چه داشت که به آن حمله می‌کردند و حتی زمانی که فیلم مجوز نمایش گرفت هم به وزارت ارشاد اعتراض کردند؟
در حال حاضر هم که فیلم اکران است نقدها متفاوت است که باید به نظرات احترام گذاشت، اما عده‌ای هم هستند که مشخص است مغرضانه به فیلم حمله می‌کنند. نظر شما چیست؟
فارغ از فضای کاذبی که حول فیلم شکل گرفته، باید بگویم هر اثری که زاییده فکر بشر است مصون از خطا نیست، این کاملا طبیعی است، بزرگ‌ترین اثر نویسندگان و دانشمندان دنیا هم یک عده به آن نقد دارند. این برای همه ممکن است به وجود بیاید ولی یک اثر هم نکات مثبت دارد و هم نکات منفی، اگر صادقانه نقد کنند هم نکات منفی را می‌گویند و هم نکات مثبت را. اما اینکه مغرضانه درباره فیلم می‌نویسند مشکوک می‌شویم، پس نظر آن دسته از مخاطبان جامعه که از فیلم خوش‌شان آمده، تکلیف‌شان چیست؟
شواهدی که در فضای مجازی دیده می‌شد تلاش شده بود بین فیلم پیرپسر و زن و بچه فضای دوقطبی به وجود آورند. حال آنکه هر فیلم ویژگی‌ها و احترام خاص خود را دارند.
مثل این می‌ماند که از مردم بپرسید بنز دوست دارید یا BMV؟ بسته به شرایط هر کسی انتخاب خود را دارد ولی آن کسی که بنز انتخاب کرده آیا می‌تواند قدرت BMV را نادیده بگیرد یا آن کسی که BMV انتخاب می‌کند، می‌تواند قدرت بنز را نادیده بگیرد؟ قطعا خیر.
اما همین که این دو فیلم اجتماعی توانستند پای مخاطب را به سینما باز کنند و مردم با رضایت از سالن‌ها خارج شوند، اتفاق بسیار مثبت است. اگر واقعا دل‌مان نمی‌خواهد فیلم اجتماعی خوب در سینماها ببینیم پس چرا آنقدر انتقاد و گلایه داریم که فیلم‌های طنز سینماها را تسخیر کرده؟ در حال حاضر این دو فیلم تغییر ذائقه در میان مخاطبان به وجود آوردند و تا جایی که مطلعم پای کسانی را به سینما باز کردند که چند سالی به سینما نرفته بودند. وقتی می‌گوییم سینمای ما باید پویا و فعال باشد و خودش را اداره کند، قطع به یقین باید آثاری بسازیم که تنوع داشته باشد.
از 90 میلیون نفر باید بتوانیم با آثار خوب پای 30 درصد جمعیت را به سالن سینما باز کنیم. اگر به سلیقه 30 درصد از مردم جامعه توجه کنیم، ببینید چه اتفاق خوبی به لحاظ اقتصادی در سینما می‌افتد. وقتی سینما به لحاظ اقتصادی روی پای خودش بایستد من تهیه‌کننده به لحاظ اقتصادی ریسک می‌کنم و فیلم‌های متفاوت می‌سازم ولی وقتی که سینما سرپا نباشد من تهیه‌کننده باید چشم امیدمان به کمک‌های دولت باشد. چرا باید این‌گونه باشد؟ وقتی مخاطبان فیلمی آمادگی دارند که با خرید بلیت هزینه فیلم را برگردانند، چرا این بستر را مخدوش و پای مخاطب را از سینما قطع می‌کنیم؟
گویا کمیسیون فرهنگی مجلس هم فیلم را دیده بود و نکات اعتراضی به فیلم داشتند.
بله؛ بعضی نمایندگان مجلس صحبت‌هایی که پیرامون فیلم «پیرپسر» مطرح کرده بودند ای کاش فیلم را می‌دیدند و بعد اظهارنظر می‌کردند.
چطور؟
برای اینکه مسوولان درباره بسیاری از فیلم‌ها که اظهارنظر می‌کنند، صحبت‌هایشان بر مبنای شنیده‌هاست و اینکه به ما می‌گویند یا گفته‌اند.
خب هر آدمی بر اساس ذائقه خودش، از فیلم برداشت دارد چرا نمایندگان محترم به حرف‌های دیگران اعتماد می‌کنند؟ معمولا اغلب جنجال‌هایی که درست می‌شود برای این است که برخی نمایندگان محترم اصلا فیلم را نمی‌بینند و درباره آن اظهارنظر می‌کنند.
به خاطر فضای پیرامون پیرپسر و زن و بچه، کمیسیون فرهنگی تمایل داشتند فیلم زن و بچه را ببیند. چقدر خوب که آمدند فیلم را دیدند، اما ای کاش تخصصی‌تر به حوزه سینما و تئاتر و موسیقی توجه کنند و فقط به شنیده‌ها که بیشتر مغرضانه است، اکتفا نکنند. فیلم را دیدند، اما نمادگونه از فیلم برداشت کرده بودند که برای من جای سوال بود که آدم‌هایی که سکان فرهنگ کشور را در دست دارند به جای اینکه سیاستگذاران واقعی حوزه فرهنگ و هنر باشند و خطاها را به مردم گوشزد کنند، نکات مثبت فرهنگی موثر در فیلم را به عنوان یک خطا می‌دیدند. این من را کمی نگران می‌کند، آدم‌هایی که رابطه‌شان با حوزه هنر پررنگ و قوی و کارشناسی نیست، ولی برای حوزه فرهنگ و هنر تصمیم می‌گیرند.
اشکال اساسی همان دلواپسانی هستند که همیشه کنار نمایندگانند؛ آنها به محض اینکه فیلمی متفاوت می‌بینند، سعی می‌کنند از آن نمادسازی کنند و به عنوان مشاور اطلاعات غلط به نمایندگان منتقل می‌کنند، حال آنکه این نمادسازی بسیار غلط و گاهی وحشتناک است، انگ غلط به اثری خوب وارد می‌کنند و مسیر فیلم را به کل عوض می کنند. ای کاش نمایندگان خودشان فیلم ببینند و به مشاوره‌های غلط اکتفا نکنند؛ سیاه‌نمایی درباره فیلم زن و بچه مطرح می‌کردند، ما مجبور بودیم برایشان توضیح بدهیم که منظور کارگردان نماد شما نبود.
نمادسازی آنها برای فیلم «زن و بچه» چه بود؟
به هر حال در هر فیلمی موردی پیدا می‌کنند و می‌گویند منظور شما این بوده، به آنها گفتیم اگر بخواهیم فیلم را با نگاه منفی تحلیل کنیم قطعا مسیر غلطی را می‌رویم، مهم پایان فیلم است. به آنها گفتیم که فیلم شروع، نقطه اوج و پایان دارد.
با توجه به اینکه فیلم‌های سعید روستایی همیشه مورد توجه بوده و در برادران لیلا هم حواشی گسترده‌ای داشت، انتخاب موضوع زن و بچه برای او چگونه بود؟
بسیاری از سوژه‌ها در دنیا هم که ساخته می‌شود از جامعه الهام می‌گیرند؛ دستیار سعید روستایی تعریف می‌کرد که پدربزرگم در گذشته به خواستگاری خانمی رفت و در آنجا چشمش به عمه خانم می‌افتد و در نهایت با عمه ازدواج می‌کند. می‌خواهم بگویم این‌گونه نیست که چنین قصه‌ای در سطح جامعه اتفاق نیفتاده باشد، این نکات ابزارهایی است که بتوانیم حوزه اجتماعی را بررسی کنیم. در حال حاضر بحران اقتصادی در میان خانواده‌ها زیاد است. به قول رییس قوه قضاییه ما دو و نیم برابر استاندارهای جهان پرونده قضایی داریم. همه می‌دانیم جامعه ما آتش زیر خاکستر است. در سیستم قضایی، کلانتری یا شهرداری یا هر اداره دیگری می‌رویم با انبوهی از سوژه‌ها و موضوعات روز و تلنگر مواجه می‌شویم که به خاطر رفتارهای غلط موجود در جامعه می‌توانند روایت و به اثری فاخر تبدیل شوند.
با در نظر گرفتن این نکته که سال‌هاست در سینما کار می‌کنید و از جمله تهیه‌کنندگان سینمادار هستید، آیا این استقبال خوب در ادامه سال هم تداوم پیدا می‌کند؟ می‌خواهم بگویم فیلم خوب داریم؟
الان ثابت شد که وقتی فیلم خوب و محصول باکیفیت اکران شود، مردم از آن استقبال می‌کنند. دیدیم که سه‌شنبه‌ها رکورد مخاطبان شکست، شاهد بودم در سینما هدیش 5 روز آپارات سینما خاموش نشده، به نظرم آن مخاطبانی که آمادگی داشتند سه یا چهار صبح یا 12 شب به سینما بروند و فیلم ببینند باید دست‌شان را بوسید و قدر این مخاطب را دانست. وقتی سینمای ما آنقدر آدم‌های مشتاق و علاقه‌مند دارد که از خواب‌شان بزنند و به سینما بروند و فیلم مورد علاقه‌شان را در سینما ببینند چرا نباید قدرشان را بدانیم و بستری فراهم نکنیم که با رضایت به سینما بیایند و با رضایت بروند؟ به نظرم هر زمانی فیلم خوب در سینما ساخته شد مخاطبان از آن استقبال کردند، چه در فصل مرده زمستان و پاییز و چه نیمه‌های شب. سینما به فیلم خوب نیاز دارد.
ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید