تیرگان، و دیگر مناسبت‌های ایرانی، عامل همبستگیِ ملی

هاشم رضی در کتاب «جشن‌های آب» می‌گوید که آدام متز خاورشناس آلمانی گفته آیین‌های آب‌پاشان که در تیرگان (و نوروز) انجام می‌شده، نه‌تنها در میان قوم‌ها و پیروان مذهب‌های گوناگون ایران، بلکه به کم و بیش در همه‌ی سرزمین‌های اسلامی رواج داشته است. آیین‌ها، چگونگی رفتار اجتماعی، زبان، ادبیات، شیوه‌های گذران زندگی، خوراک، و دیگر جلوه‌های فرهنگی است که در چارچوب جغرافیایی و زیست‌بومی و چشم‌اندازیِ مشخص، میهن را می‌سازد. در واقع میهن فقط خاک نیست، بلکه مجموعه‌ای از سرزمین و پوشش گیاهی و حیات جانوری و مردمان و فرهنگ است.

جنگ اخیر که دامن میهنِ ما را گرفت، مانند بیشتر درگیری‌های خونینِ دیگر که ایرانیان داشته‌اند، نه به خواست ایشان که در پی چشم داشتن بیگانگان به این بوم‌وبر، که شاید غفلت و حکمرانیِ بد حاکمان هم چاشنی آن بوده، رخ داد. ظاهراً این جنگ نکته‌ای را هم یادآور شد که اسطوره‌ها و آیین‌های کهن، جدا از باورهای مذهبیِ امروز، نقش بسیار مهمی در شکل دادن میهن و پاسداشت مرزهای آن دارد؛ پخش سرودها و نواهای محلی و ملی، برپا کردن پوسترهایی با نگاره‌های آرش کمانگیر، نمایش پربسامد دماوند و دیگر چشم‌اندازهای طبیعی ایران، نام بردن از «ایران» در رادیو و تلویزیون رسمی بی پسوند متداولِ چند دهه‌ی اخیر... همه نشانگر آن بود که ملیت و دلبستگی به آب‌وخاک که آیین‌های کهن رخنمونی از آن است، نقش بی‌همتایی در پرستاری از کشور دارد.

نمی‌خواهم در این روزهای پردلهره و در یادداشت کوتاهی که به مناسبت آیین زیبای تیرگان و روز دماوندِ پرشکوه می‌نویسم، زیاد از بی‌مهری و تلخ‌وش بودن دولتمردان بگویم، و بیشتر مایلم که دلخوشِ اصلاحِ هرچند اندک رویکردهایشان باشم. تنها اشاره می‌کنم که در بیست سال گذشته که بسیاری از دوستداران ایران‌زمین در تلاش برای پررنگ کردن شماری از آیین‌های کهن، ازجمله برگزاری مراسم جشن تیرگان و روز ملی دماوند بوده‌اند، در بیشتر مواقع با سنگ‌اندازی‌های مدیران کوچک و بزرگ روبرو شده‌اند. یک بار با بستن درِ سالنی که قول داده بودند می‌توان در آن جشن را برگزار کرد، یک بار با ممنوع کردن آب‌پاشان که از سرگرمی‌های مرتبط با تیرگان است، بارها با اعلام «حساس بودن برهه‌ی زمانی»، و حتی چند بار به بهانه‌ی احمقانه و من‌درآوردی اسرائیلی بودن مراسم تیرگان (در حالی که عمر این رژیم در مقایسه با تاریخ تیرگان و ایران، بس ناچیز است).

اگر دولتیان می‌خواهند ملت را با خود داشته باشند، باید به تاریخ چند هزار ساله‌ی کشور و آیین‌های دیرپایی که از پیش از اسلام نه‌تنها در حوزه‌ی تمدنی ایران، بلکه بعدها در بسیاری از سرزمین‌های اسلامی و حتی کشورهای غیراسلامی رواج داشته و هیچ مغایرتی با باورهای امروزین ما ندارد، احترام بگذارند.

4747