جامعه از فیلترینگ به‌اندازه نبود آزادی اندیشه ضرر می‌بیند
تهران - ایرنا - روزنامه شرق در گفت وگو با حسن نمکدوست استاد علوم ارتباطات آورد: جامعه از فیلترینگ به اندازه نبود آزادی اندیشه ضرر می‌بیند، زیرا فضای مجازی موجب می‌شود مردم در چارچوب ارتباطی حکومت‌ها را نقد کنند که فضای بسته این امکان را از بین می‌برد و مانع گفت‌وگوی متقابل می‌شود.
روزنامه شرق 28 مهر به گفت و گو با «حسن نمکدوست» استاد علوم ارتباطات پرداخت در گزیده ای از آن می خوانیم: از نظر بنده، طرح فیلترکردن فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی جز طرح‌های معلوم‌الحال است و انطباقی با موضوعات امروزی ندارد. حذف این شبکه‌ها مبنای علمی و عملیاتی ندارد. طرح‌هایی از این دست که در مجلس هم در دست بررسی است یا تصویب نمی‌شود، اگر هم تصویب شود قابل‌اجرا نیست. قبلا هم تجربه چنین برخوردهایی را داشته‌ایم، برای مثال بعد از جنگ تحمیلی دستگاه «فکس» وارد کشور شد که همان زمان ممنوعیت‌هایی اعمال‌شده بود. استفاده نکردن از تجهیزات ماهواره‌ای در دهه 70 یکی دیگر از تجارب محدودیت‌هاست. باید توجه داشت افرادی که اصرار به اعمال فیلترینگ دارند، خودشان می‌دانند که این یک بازی است اما می‌خواهند بگویند ما متفاوت هستیم.
خوب است بدانید که اغلب طراحان فیلترکردن شبکه‌های اجتماعی کاربر فضای مجازی هستند و حتی هزینه‌هایی پرداخت می‌کنند تا افرادی اکانت‌های آنها را مدیریت کنند. همین افراد با مطرح‌کردن چنین موضوعات بی‌اهمیتی وقت متخصصان را می‌گیرند و موجب می‌شوند تا سازمان‌های مسئول درگیر مباحث بی‌نتیجه شوند. درحال‌حاضر که بیماری کرونا جولان می‌دهد، باید به‌جای طرح این موضوعات بی‌نتیجه همه امکانات فنی و اختصاصی حوزه فضای مجازی بسیج شوند تا مردم بتوانند از ارتباطات بهتر در حوزه مجازی برخوردار شوند. از سوی دیگر با توجه به پیش‌بینی‌هایی که سازمان بهداشت جهانی درباره بیماری کرونا دارد، باید آموزش از راه دور برای دانشگاه‌ها و مدارس تقویت شود؛ چون این شرایط به‌زودی تمام نمی‌شود. فیلترکردن فضای مجازی مانع توسعه است و جز زیان عوایدی برای جامعه ندارد. دستوردهندگان فیلترینگ سوراخ دعا را گم کرده‌اند. به‌جای ایجاد محدودیت، به فکر ایجاد عدالت آموزشی به‌خصوص برای مناطق دورافتاده باشیم که از داشتن اینترنت محروم هستند.
به نظر شما رواج راه‌های دورزدن فیلترینگ یا فراوانی فیلترشکن‌ها از کجا ناشی می‌شود و چه تبعاتی دارد؟
تاریخ رسانه‌ها با قدمت 500ساله نشان می‌دهد هر جامعه‌ای که دولتمردانش سراغ سانسور می‌روند، این پیام را به مردم می‌دهند که موضوعاتی وجود دارد که نمی‌خواهیم شما در جریان باشید. باید توجه داشت که جامعه از فیلترینگ به‌اندازه نبود آزادی اندیشه ضرر می‌بیند، زیرا فضای مجازی موجب می‌شود مردم در چارچوب ارتباطی حکومت‌ها را نقد کنند که فضای بسته این امکان را از بین می‌برد و مانع گفت‌وگوی متقابل می‌شود. با فیلترکردن فضای مجازی مردم مجبور می‌شوند از فیلترشکن استفاده کنند؛ بنابراین این امکان ایجاد می‌شود تا اطلاعات مردم در دسترس جریان‌های پشت‌صحنه‌ای قرار گیرد که در ظاهر با اعمال محدودیت دسترسی مردم را به امکانات آنها محدود کرده‌ایم. البته یک‌سری فیلترشکن داخلی وجود دارد و در ازای دریافت پول فیلترشکن فعال می‌شود. از طرفی می‌توانیم مطمئن باشیم که اطلاعات سرقت نمی‌شود اما این چه منطقی است که اطلاعات به روی مردم مسدود شود و از سوی دیگر با پرداخت وجه بازگشایی می‌شود؛ مردم عقل دارند و برای دسترسی به اطلاعات بیشتر، گوشی بهتر می‌خرند.
به نظر شما چگونه می‌توانیم نهضت تولید محتوا را در ایران به جریان بیندازیم تا کفه ترازوی محتوای داخلی به محتوای خارجی بچربد؟
نیازی به تولید محتوا در فضای مجازی نیست. در فضای بیرونی مثلا برای چاپ روزنامه با تیراژ هزار عدد یا کتاب با تیراژ 300 عدد باید مجوز گرفت که گاهی چندین مجوز برای انتشار دریافت می‌شود؛ بنابراین با وجود این محدودیت‌ها فضای وب فضای مناسبی برای انتشار محتواست. از آنجایی که تولیدکنندگان حرفه‌ای محتوا مانند روزنامه‌نگاران و نویسندگان در تنگنای انتشار هستند، بنابراین رشد فیک‌نیوزها با سرعت بیشتری صورت می‌گیرد؛ زیرا امکان تولید محتوا را از حرفه‌ای‌ها گرفته‌ایم. مهم‌ترین محدودیت در این زمینه انحصار رادیو و تلویزیون در ایران است و انسداد در فضای ارتباطی جمعی بخش مهم چالش است. متأسفانه در کشور ما فراگیرترین رسانه جمعی انحصاری است که نگاه محدودگرا، جانبدارانه و سیاسی دارد. همین موضوع سبب می‌شود تا تولید محتواها حتی اگر درست هم نباشد، در فضای مجازی گسترش یابد و افراد بدون دانستن منبع انتشار آن را باور می‌کنند.
منبع: روزنامه شرق *س_برچسب‌ها_س*