جایگاه قرآن کریم نسبت به علم جایگاهی الهام‌بخش و هدایتگر است

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، یحیی بوذری نژاد، دبیر اجرایی نخستین کنگره بین‌المللی علم و قرآن، صبح امروز یکشنبه 30 اردیبهشت ماه در مراسم افتتاح این کنگره که با حضور اندیشمندان داخلی و خارجی در تالار علامه امینی دانشگاه تهران در حال برگزاری است، گفت: دبیرخانه «نخستین کنگره بین‌المللی قرآن و علم» با هدف کشف راه‌های تعامل علم و دین با الهام از قرآن کریم و ایجاد بستری برای پیوند دانشمندان جهان درباره قرآن کریم در دانشگاه تهران راه‌اندازی شد و پس از تعیین اعضای شورای سیاست‌گذاری، شورای علمی، دبیر علمی و دبیر اجرایی، کار خود را آغاز کرد و پیش‌نشست‌های تخصصی برای روشن کردن اهداف و تعیین محور‌های آن برگزار شد.

وی از «نقش قرآن در علم»، «علم و الهام از قرآن»، «تعامل علم و قرآن»، «قرآن و شبهات علمی»، «قرآن، علم و فناوری نوین»، «قرآن، نظریه‌ها و مکاتب علمی»، «قرآن و حکمت قرآنی» و «قرآن و علوم جدید» به عنوان محور‌های هشت گانه این کنگره نام برد و گفت: نزدیک به 130 مقاله از اندیشمندان و پژوهشگران 11 کشور از جمله اندونزی، مالزی، آمریکا، پاکستان، عراق، لبنان و ترکیه، پس از ارزیابی داوران کمیته علمی پذیرش شد که در پنج نشست تخصصی ارائه خواهد شد و کتاب چکیده مقالات منتشر و در دسترس شرکت‌کنندگان و پژوهشگران قرار گرفت.

دبیر اجرایی اولین کنگره بین‌المللی قرآن و علم اعلام کرد که اینکه نشست‌های تخصصی این کنگره در پنج گروه «قرآن و علوم پایه»، «قرآن و علوم زیستی»، «قرآن و علوم پزشکی»، «قرآن و علوم اجتماعی» و «قرآن و علوم میان رشته‌ا‌ی» برگزار می‌شود.

دانشیار دانشگاه تهران در تبیین اهداف محتوایی کنگره بین‌المللی قرآن و علم، بیان داشت: قرآن کریم به‌عنوان کتاب هدایت و راهنمای بشر به‌سوی سعادت، از روش‌ها و مواد مختلفی استفاده کرده است که زمینه اعجاز آن نمایان شده است. از جمله می‌توان به آیاتی که راهنمای بشر در کشف و پیشرفت علم شده است، اشاره کرد؛ که از دیرباز مورد توجه اندیشمندان و مفسران قرآن بوده است و موجب شکل‌گیری رویکرد تفسیر علمی قرآن کریم در درازنای تاریخ شده است.

وی با بیان اینکه تطورات رویکرد تفسیر علمی معاصر قرآن کریم را می‌توان به چهار دوره رویکرد علوم تجربی، رویکرد علوم اجتماعی واقعیت‌گرا، رویکرد علوم اجتماعی سوسیالیستی و رویکرد هرمنوتیکی تقسیم کرد، افزود: بررسی پژوهشگران درباره هر یک از این ادوار نشان‌دهنده پیامد‌های خاص علمی و اجتماعی این رویکرد‌های تفسیری است تا جایی که سه دیدگاه متفاوت شامل «استخراج همه علوم از قرآن کریم»، «تطبیق و تحمیل آرای علمی بر قرآن» و «استخدام علوم برای فهم بهتر قرآن» در میان مفسران علمی قرآن کریم رواج یافته است.

دانشیار دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: فارغ از این اختلاف‌ها، آنچه امروز بیش از هر چیز دیگر، خود را نمایان می‌سازد، نیاز بشر به فهم قرآن کریم و کاربست آن در زندگی است و بدون شک علوم در این مسیر تأثیرگذار هستند.

بوذری‌نژاد پس از بیان این مقدمه، بیان داشت: تفسیر علمی قرآن کریم، گرچه یک پدیده قابل توجه در عصر حاضر است و تاکنون تحقیقات گسترده‌ای در این باب صورت گرفته است، اما این روش تفسیری، ویژگی عصر حاضر نبوده و از قدمت تاریخی قابل توجه برخوردار است و تفسیر آیات قرآن کریم به مدد کشفیات علمی اعم از «فرضیه و تئوری» و «قانون» در میان متقدمین و متاخرین طرفداران و دلبستگانی از مذاهب و مکاتب مختلف اعم از معتزله و فلاسفه داشته است، هر چند بلوغ گرایش به این شیوه در تفسیر و اوج آن، در یکصد سال اخیر و پیشرفت‌های علم در غرب بیشتر شده است.

دبیر اجرایی اولین کنگره بین‌المللی قرآن و علم افزود:، اما ورود رویکرد‌های علمی پوزیتیویستی به جهان اسلام به همان میزان که علوم انسانی را تحت تأثیر خود قرار داد، تفسیر علمی قرآن کریم را نیز متأثر کرد. در این میان سهم روشنفکران جهان اسلام که در غرب تحصیل کردند در تفسیر علمی قرآن کریم مشهود است. برخی از آنان با هدف اثبات برتری قرآن و خارج کردن جوامع مسلمین از انحطاط همانند طنطاوی، به تفسیر علمی قرآن روی آورده و مخاطبان خود را به علم‌گرایی دعوت کردند و برخی دیگر که چندان دل در گرو اسلام نداشتند و مبهوت پیشرفت‌های علمی غرب بودند، جانب علم را ترجیح دادند و در نهایت به تأویل آیات قرآن کریم و بعضاً تحمیل بر آیات قرآن کریم کشیده شدند که چهار دوره تفسیر علمی مبتنی بر علم مکانیک؛ جامعه‌شناسی واقعیت‌گرا، جامعه‌شناسی مارکسیستی و هرمنوتیک را در ایران معاصر پدید آورد.

وی بیان داشت:، اما از آنجا که خالق تکوین طبیعت همان شارع تشریع شریعت است، کتاب تکوین الهی با کتاب تشریع حق تعالی مطابقت دارد. مطابقت کتاب تکوین و تشریع این نکته مهم را رهنمون می‌شود که در تفسیر آیات قرآن کریم باید به برهان و یقین متوسل شد و از ظنیات و حدسیات فاصله گرفت و گرفتار تأویل و تحمیل نشد؛ و مهمتر اینکه باید جایگاه قرآن کریم را نسبت به علم جایگاه الهام‌بخشی و هدایتگری دانست، نه آنگونه که روشنفکران می‌دیدند و علم را بر قرآن تطبیق می‌دادند. قرآن کریم همانگونه که الهام‌بخش هدایت بشر در راه الطاف حقیقت است، الهام‌بخش علم بشر در کشف اسرار طبیعت نیز می‌تواند باشد. این الهام‌بخشی در دو ساحت گردآوری و داوری باید دیده شود، گردآوری آیات و نشانه‌هایی که می‌تواند الهام‌بخش علم بشر نسبت به اسرار طبیعت و شگفتی‌های آفرینش باشد و داوری یافته‌های علمی بشر در راستای هدایت عمومی و اختصاصی‌اش.