جهان غیرقابل سکونت خواهد شد

مصطفی فدایی‌فرد (پژوهشگر آب و محیط زیست و مدیر سابق طرح جامع آب کشور) با گفتن از اینکه ما منابع آب و خاک مورد نیاز برای تداوم زندگی در کشور را با شتابی فزاینده و به شکلی بسیار ناپایدار مصرف کرده و آلوده می کنیم. در ایران منابع آب زیر زمینی و خاک مان را بسیار سریع‌تر از زمان مورد نیاز برای تجدید و احیای آن، نابود می‌کنیم. مقصر اصلی این وضعیت، سوء مدیریت، توسعه شدیدِ اشتغال آب محور و عدم بهره برداری از پتانسیل‌های طبیعی، اقلیمی، تاریخی و باستانی کشور است.

آنتونیو گوترش (دبیرکل سازمان ملل متحد) هشدار داد که با استدلال دانشمندان، گزارش شاخص جدید سازمان ملل در مورد تغییرات آب و هوایی که به تازگی منتشر شد، نشان می‌دهد که انتشار کربن مضر بین سال‌های 2010 تا 2019 هرگز در تاریخ حیات بشر بالاتر از وضع موجود نبوده است. وی معتقد است که «اکنون و یا هرگز» باید گرمایش جهانی را به 1.5 درجه محدود کنیم.

مصطفی فدایی‌فرد (پژوهشگر آب و محیط زیست و مدیر سابق طرح جامع آب کشور) تاکید داشت: دبیرکل سازمان ملل متحد بر اساس آخرین یافته های هیات بین دولتی تغییرات آب و هوایی (IPCC)، تاکید کرد که اگر دولت ها در همه جا سیاست های انرژی خود را مورد ارزیابی مجدد قرار ندهند، جهان غیرقابل سکونت خواهد شد و در صورتی که به زودی اقدامی صورت نگیرد، برخی از شهرهای بزرگ زیر آب خواهند رفت، همچنین "موج گرمای بی سابقه، طوفان های وحشتناک، کمبود گسترده آب و انقراض یک میلیون گونه گیاهی و جانوری" را ایجاد خواهند کرد. «این افسانه یا اغراق نیست. این مطلبی است که علم به ما می گوید و از سیاست های مصرف بییرویه انرژی فعلی ما نتیجه شده است. ما در مسیری قرار داریم که بیش از دو برابر حد 1/5 درجه سانتیگراد که در پاریس در سال 2015 توافق شد، گرمایش جهانی را افزایش می دهیم.

مصطفی فدایی‌فرد افزود: گزارش IPCC که توسط صدها دانشمند برجسته نوشته شده و مورد موافقت 195 کشور قرار گرفته است، با ارائه شواهد علمی برای تأیید این ارزیابی، اشاره می کند که انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از فعالیت‌های انسانی از سال 2010 «در تمام بخش‌های اصلی در سطح جهان» افزایش یافته است. در مقاله ای که برای واشنگتن پست نوشته شده، آقای گوترش آخرین گزارش IPCC را به عنوان "انبوهی از وعده های آب و هوایی مورد توجه قرار نگرفته" توصیف کرد که "فاصله عمیقی بین تعهدات آب و هوایی و واقعیتِ موجود" را آشکار کرد. دانشمندان معتقدند که دولت‌ها و شرکت‌های با انتشار بالای گازهای گلخانه‌ای نه تنها چشم خود را بر واقعیات بسته‌اند، بلکه آنها با ادامه سرمایه‌گذاری در صنایع نابود کننده آب و هوا، بر این آتش می‌دَمَند. دانشمندان هشدار می‌دهند که ما در حال حاضر به طور خطرناکی به آستانه تحمل، نزدیک شده‌ایم که می تواند منجر به اثرات برگشت ناپذیر آب و هوایی شود.

شرایط اقتصادی جهان مانع نجات انسان ها از بحران تغییرات اقلیمی

این پژوهشگر آب و محیط زیست و مدیر سابق طرح جامع آب کشور با گفتن از اینکه در نهایت، سازمان ملل هشدار می‌دهد که برای جلوگیری از فاجعه اقلیمی، کمتر از سه سال فرصت داریم تا انتشار گازهای گلخانه ای را تقریباً به نصف کاهش دهیم و از فاجعه بارترین اثرات بحران آب و هوایی جلوگیری کنیم. این آخرین فرصت برای یک اقدام جهانی موثر است افزود: هیات بین دولتی تغییرات آب و هوایی سازمان ملل می گوید که بدون اقدامات فوری و چشمگیر، محدود کردن افزایش دمای کره زمین در حد 1/5 درجه سانتیگراد غیرممکن خواهد بود. این در حالی است که با شرایط فعلی اقتصاد جهانی، بسیار دور از انتظار است که ظرف سه سال، کشورهای دنیا بتوانند حتی مانع از افزایش گازهای گلخانه‌ای بشوند، چه برسد به این که آن را به میزان 50 درصد کاهش بدهند. بنابراین می توان انتظار داشت که دیگر ورود به جهنم حاصل از گرمایش جهانی، اجتناب ناپذیر شده است و تنها راه نجات برای کشوری مانند ایران، کاهش سوء مدیریت‌ها و بازگشت به مسیر مدیریتِ خردمندانه است.

افزایش سرعت نابودی منابع آب و خاک کشور

مصطفی فدایی‌فرد (پژوهشگر آب و محیط زیست و مدیر سابق طرح جامع آب کشور) با گفتن از اینکه ما منابع آب و خاک مورد نیاز برای تداوم زندگی در کشور را با شتابی فزاینده و به شکلی بسیار ناپایدار مصرف کرده و آلوده می کنیم. در ایران منابع آب زیر زمینی و خاک مان را بسیار سریع‌تر از زمان مورد نیاز برای تجدید و احیای آن، نابود می‌کنیم. مقصر اصلی این وضعیت، سوء مدیریت، توسعه شدیدِ اشتغال آب محور و عدم بهره برداری از پتانسیل‌های طبیعی، اقلیمی، تاریخی و باستانی کشور است. توسعه بی رویه کشاورزی در ایران، بزرگترین تهدید برای باقیمانده منابع آب و خاک است.

مصرف آب تجدید پذیر در برخی از حوضه‌های آبریز کشور بین 80 تا 100 درصد است

این پژوهشگر آب و محیط زیست با بیان اینکه " آستانه تحمل"، حداکثر فشاری است که یک فرآیند می تواند تحمل کند و اگر از آن فراتر برود، ممکن است آسیب‌های جبران ناپذیری بوجود آید گفت: مثلاً اگر "آستانه تحمل" فشار بر منابع آب تجدیدپذیر مطابق با معیارهای جهانی بین 40 تا 60 در صد باشد، اگر برداشت‌های بیشتر انجام پذیرد، منجر به نابودی منابع آب تجدید پذیر خواهد شد. مصرف آب تجدید پذیر در برخی از حوضه‌های آبریز کشور بین 80 تا 100 درصد است. در ایران هم اکنون بسیاری از مسائل به آستانه تحمل خود نزدیک شده‌اند که می تواند خسارات جبران ناپذیری را در پی داشته باشد.

شدت فقر به " آستانه تحمل" خود بیش از هر زمان دیگری نزدیک شده است

مصطفی فدایی‌فرد افزود: طبق گزارش بانک مرکزی، نقدینگی کشور در پایان سال 1400، با رشدی معادل 40 درصد، منجر به افزایش 42 درصدی شاخص گرانی و تورم شد. نتیجه این میزان از تورم، جابجا شدن خط فقر در کشور بود. یک دهه قبل، در آمد کمتر از یک میلیون تومان در ماه، زیر خط فقر محسوب می شد. این رقم در سال گذشته به 11 میلیون تومان رسید و آمار کسانی که در زیر خط فقر هستند، از 8 درصد کل جمعیت کشور، به حدود 35 درصد افزایش یافت. این در حالی است که هزینه مسکن نیز حدود 70 درصد از کل درآمد خانواده ها را به خود اختصاص داده است. در این شرایط، شدت فقر به " آستانه تحمل" خود بیش از هر زمان دیگری نزدیک شده است. در محیط زیست نیز بحران‌هایی وجود دارد که به" آستانه تحمل" بسیار نزدیک شده است. مشکلاتی مانند آلودگی هوا، افزایش آتش‌سوزی‌ها، خشک شدن دریاچه ها و تالاب ها، توسعه پدیده گرد و غبار، جنگل تراشی و جنگل زدایی، آلودگی هوا، برداشت بی رویه از آب های زیر زمینی، توسعه پدیده فرونشست زمین، کمبود شدید آب، فرسایش خاک، آلودگی خاک و افزایش فراوانی وقوع سیلاب‌های مخرب و ویرانگر از جمله مسائلی هستندکه به " آستانه تحمل" خود رسیده‌اند. در این میان بحران آب و خاک از همه به ما نزدیکتر و خطرناکتر است. دلایل اصلی آن نیز خشکسالی، افزایش جمعیت، بالا رفتن مصرف آب، استفاده بی رویه از آب و خاک و از همه مهم‌تر، سوء مدیریت است. این عوامل همگی دست به دست هم دادند و بحران آب و خاک را بوجود آورده‌اند.

ایران به سمت فاجعه محیط زیستی

وی افزود: کارشناسان، سازمان‌ها و نهادهای ملی و بین‌المللی تا کنون راهکارهای فراوانی را برای بهبود شرایط وخیم آب و خاک کشورمان ارائه داده و می دهند. هرچند که آن راهکارها نیز می تواند بر روی کاهش سرعت نابودی منابع آب و خاک مان موثر باشد ولی حل مشکل و بحران آب و خاک، احتیاج به راه حل‌های اساسی و تصمیمات و اقدامات دشوار دارد. یافتن روش‌های ابتکاری برای کاهش مصرف آب با استفاده از تکنیک های خاص و نوین آبیاری برای افزایش راندمان و پرورش محصولاتی که آب کمتری نیاز دارند، حجم بزرگی از آب را صرفه جویی می کنند. صنایع نیز در فرایند تولید، با استفاده چندباره از آب بازیافتی و پساب‌ها و آب دریا می‌توانند باعث بهبود شرایط شوند. با توجه به این که یک سوم مواد غذایی تولید شده در کشور، ضایعات و یا دور ریز می‌شود، مردم نیز می توانند با کاهش اتلاف مواد غذایی، گام بزرگی را برای مدیریت مصرف آب بردارند. یکی دیگر از راه های کاهش مصرف آب، کاهش مصرف گوشت قرمز است. پذیرش یک روش زندگی گیاه خواری می تواند مصرف آب شیرین را تا یک سوم کاهش دهد. کاهش مصرف محصولات پر آب بر کشاورزی مانند نیشکر، برنج، صیفی جات و سبزی جات نیز می تواند سرعت نابودی منابع آب و خاک کشور را کاهش دهد. ولی متاسفانه این‌ها کافی نیست و هیچ راه حل آسان دیگری برای رسیدن به هدف حفظ منابع آب و خاک و هوا وجود ندارد. ما ناچاریم که در سیاست‌های کلان حاکمیتی کشور تغییراتی ایجاد کنیم که در کوتاه‌ترین زمان ممکن امکان تعامل با جهان فراهم شود تا با رفع تحریم‌ها، امکان استفاده خردمندانه از پتانسیل‌ها و منابع پولی و اعتباری کشور فراهم شود.

بازی مقصر جلوه دادن دولت‌ها، هیچ برنده ای نخواهد داشت

فراموش نکنیم، آب و خاک کشور ما ممکن است هرگز تمام نشود، اما کم آبی برای کسانی که تشنگی را تجربه می کنند و فقدان خاک حاصل‌خیز، برای کشاورزانی که حیات و زندگی شان در گرو کشت و کار است، بسیار دردناک است. ما نمی توانیم تقصیر را گردن دولت‌های مختلف بیاندازیم، این بازی مقصر جلوه دادن دولت‌ها، هیچ برنده ای نخواهد داشت.