حواشی پر رنگ‌تر از متن رد صلاحیت 90 نماینده فعلی مجلس

به گزارش خبرآنلاین، امروز یازده بهمن ماه، نتیجه رسیدگی به اعتراضات نامزدهای ردصلاحیت شده پایان یافته و نتایج به آنها اعلام می شود، هرچند این پایان کار نیست و نامزدها بازهم در یک فرصت سه روزه می توانند اعتراض نهایی خود به بررسی صلاحیت ها از سوی شورای نگهبان را ثبت کنند تا در نهایت 22 بهمن ماه نتایج نهایی اعتراضات اعلام شود.

اما تا همین جای کار، یازدهمین دوره انتخابات مجلس خاصه در قسمت بررسی صلاحیت ها یکی از پرخبرترین و پرحاشیه ترین ادوار انتخابات بوده است، فارغ از ردصلاحیت برخی چهره های شاخص هر دو جریان سیاسی کشور، ردصلاحیت نزدیک به یک سوم مجلس فعلی با موجی از انتقادات و اعتراضات روبرو شد. آنچنان که حتی رئیس‌جمهور هم در چندین نوبت به نقد این رویکرد شورای نگهبان پرداخت و از نامه‌نگاری برای اصلاح روند ردصلاحیت‌ها خبر داد.

شورای نگهبان چه می‌گوید؟

اما انتقاد از ردصلاحیت‌های کاندیداهای این دوره انتخابات مجلس از سوی شورای نگهبان خیلی قبل‌تر از آنکه حسن روحانی در قامت رئیس جمهور گلایه هایش را مطرح کند، شروع شده بود، همین موضوع باعث شد تا در اولین روزهای اعلام نتایج بررسی صلاحیت‌ها، سخنگوی شورای نگهبان به بیان دلایل اصلی ردصلاحیت‌ها به خصوص رد صلاحیت نمایندگان فعلی مجلس بپردازد و بگوید: «فردی که در همین دوره جزو نمایندگان شاخص هم بوده در بررسی‌ها ردصلاحیت شده که البته بعد که ما نتایج را اعلام کنیم، هم خود آن فرد بهتر متوجه خواهد شد و هم افرادی که این نماینده یا نمایندگان را می‌شناسند، عمده دلایل برای ردصلاحیت‌ها دلایل اقتصادی و سوء‌استفاده از موقعیت شغلی و دخالت در اموری است که مربوط به آنها نیست.»

آیت‌الله جنتی هم در مقام دبیر شورای نگهبان زمانی که نتایج بررسی صلاحیت نامزدهای انتخابات مجلس با واکنش‌های منفی همراه شد، به دفاع از عملکرد شورای نگهبان پرداخت و رد یا تأیید افراد شاخصی از هر دو جناح سیاسی را نشانگر رویکرد بی‌طرفانه و مستقل شورای نگهبان دانست.

هادی طحان‌نظیف، عضو حقوقدان شورای نگهبان نیز با بیان این نکته که «90 درصد نمایندگان ردصلاحیت‌شده به‌دلایل غیرسیاسی تایید نشده‌اند»، بر تخلفات مالی و اخلاقی نمایندگان تأکید کرد.

گلایه رئیس مجلس از رد صلاحیت نمایندگان

توضیحات دبیر و مشخصا سخنگوی شورای نگهبان درباره ردصلاحیت نمایندگان فعلی به دلایل اقتصادی و مالی اما به سرعت با واکنش هایی در مجلس روبرو شد، آنچنان که حتی علی لاریجانی هم از تریبون باز صحن علنی به گلایه از این اظهارات پرداخت و تاکید کرد: «در رد صلاحیت بعضی از نمایندگان فعلی و نمایندگان ادوار از جانب سخنگوی محترم شورای نگهبان مطلبی در رسانه‌ها منعکس شد که عمدتا مربوط به سوءاستفاده‌های اقتصادی بوده است. این مطلب درست نیست؛ چراکه در نامه‌هایی که هیات نظارت به نمایندگان داده است، بندهایی اشاره شده که مربوط به این امر نیست. البته برخی این‌گونه بوده، چرا باید مطلب درست منعکس نشود که بیگانگان از آن سوءاستفاده کنند و نظام را متهم به فساد کنند.»

سخنگوی شورای نگهبان که این روزها در فضای مجازی نیز بسیار فعال است به سرعت در صدد پاسخگویی به اظهارات رئیس مجلس برآمد و تلاش کرد با تغییر زمین بازی، توپ این ردصلاحیت ها را به زمین خود مجلسی ها بیندازد؛ «اگر قانون انتخابات را اصلاح می‌کردند به چنین وضعیتی نمی‌رسیدیم. نمایندگان مجلس در اصلاح قانون انتخابات کم لطفی کردند. وقتی نسبتی به شورای نگهبان داده می‌شود، آن هم زمانی که نهادهای مجری در جریان امور هستند، درست نیست؛ از یک مقام عالی کشور انتظار نداشتیم عملکرد هیات‌های نظارت یک جانبه قضاوت شود.»

تکاپوی نمایندگان برای خروج از زیرتیغ

اما لاریجانی تنها کسی نبود که ردصلاحیت 90 نماینده مجلس فعلی را رویه ای نگران کننده دانست بلکه واکنش دیگر نمایندگان مجلس به ردصلاحیت‌های گسترده نیز با احساس «تعجب» گره خورد.

از علی مطهری و میرزایی نکو نمایندگان لیست امید گرفته تا محسن کوهکن چهره اصولگرای مجلس دهم، هر یک به نحوی با تعجب، رویکرد شورای نگهبان را با نقد همراه کردند. علی مطهری تکیه شورای نگهبان بر موضوع تخلف اقتصادی و اخلاقی برای رد صلاحیت‌ها را بازی با آبروی افراد دانست و در رابطه با دلیل ردصلاحیت خودش اینگونه توضیح داد: «درباره من به بند 1 ماده 28 یعنی التزام عملی به نظام استناد کرده‌اند. بنده اعلام کردم اعتراض می‌کنم، اما التماس نه. شورا از من دعوت کرد و در جلسه‌ای که جمعه گذشته با آنها داشتم، سه مورد را برای ردصلاحیت بنده اعلام کردند که همگی مربوط به اظهارنظرهای من می‌شد. هیچ‌یک از آنها نیز مصداق عدم التزام عملی به نظام نبود و در برابر استدلال من پاسخی نداشتند. به طور کلی اظهارنظر و بیان باید آزاد باشد، ولی اینها می‌گویند باید حرف ما را بگویید.»

در این میان میرزایی نکو هم از روند تأیید صلاحیت یک شبه عده‌ای از نمایندگان گله‌مند بود، چرا که براساس گفته او «در مرحله اول 120 نماینده داوطلب نمایندگی ردصلاحیت شده بودند که در یک شب یک مرتبه 30 نماینده را تایید صلاحیت کردند.»

این زنجیره تعجب از ردصلاحیت‌ها متوقف نشد و حتی نمایندگان اصولگرای مجلس نیز ازحکم صادره شورای نگهبان برای همکارانشان تعجب کردند. آنچنان که سیدامیرحسین قاضی زاده هاشمی، عضو جبهه پایداری در این رابطه عنوان میکند؛ «لیستی در اختیار من نیست که بدانم 90 نماینده ردصلاحیت شده چه کسانی هستند اما کسانی که می شناسم بعضا کسانی بودند که از ردصلاحیت شان تعجب کردم.»

محسن کوهکن هم جز نمایندگانی بود که نامش در لیست ردصلاحیت‌ها به چشم می‌خورد. این نماینده اصولگرای مجلس می گوید: «این که این گونه نام نمایندگان را به عنوان رد صلاحیت شدگان می‌آورند اشکال دارد ما با استفاده از حق قانونی خود مدارک‌مان را نشان می‌دهیم و آنها متوجه اشتباهشان می‌شوند و شورای نگهبان هم در نهایت تایید می‌کند ولی این برای بخشی از جامعه ذهنیت ایجاد کرده که نماینده و رابطه مشکل را حل می‌کند. »

مراجع هم متعجب هستند

ردصلاحیت‌ها، واکنش مراجع را نیز در پی داشت تا جایی که آیت الله ناصر مکارم شیرازی از مراجع تقلید رد صلاحیت 90 نماینده کنونی مجلس شورای اسلامی به دلایل گوناگون را تعجب برانگیز توصیف کرد.

آیت الله العظمی سبحانی نیز گفت: جای شگفتی است که 90 نفر از نمایندگان فعلی مجلس رد صلاحیت شده اند، چگونه مجلس در راس همه امور است اما یک سوم آن دارای روحیاتی غیر از انجام وظیفه باشند؟

دلیل رد صلاحیت‌ها از زبان نمایندگان رد صلاحیت شده

شورای نگهبان همچون روال گذشته باید مستندات ردصلاحیت را در اختیار خود کاندیداها قرار دهد و خبری از علنی شدن رد صلاحیت‌ها نیست و تنها اطلاعات علنی این است که اکثر نمایندگان به دلیل عدم التزام به اسلام و نظام صلاحیت شان احراز نشده است.

اما در این میان برخی از نمایندگان، اطلاعاتی از دلیل ردصلاحیت‌هایشان را رسانه‌ای کردند. احمد بیگدلی از جمله نمایندگانی بود که ردصلاحیتش را با وام‌های 18درصدی که برای مردم گرفته بود، پیوند زد و گفت: «اعلام کرده‌اند چرا تعداد زیادی وام‌های 18 درصد گرفته‌اید و به مردم داده‌اید.»

در کنار نماینده خدابنده، محسن کوهکن نیز دو فرضیه در رابطه با دلیل رد صلاحیتش اعلام کرد: «لیستی از بانک ملی از چند سال پیش مطرح شده و ما به عنوان یکی از بدهکاران بانکی معرفی شده‌ایم و کپی پروانه ساختی وجود دارد که طبق آن بنده مالک 17 هزار متر زمین در منطقه سعادت‌آباد پشت هتل اسپیناس هستم و 400 تا 500 واحد دارم که این همان بحث مسکن کوثر است»

نمایندگان فعلی؛ نماینده هستند یا نیستند؟

ردصلاحیت نزدیک به 90 نماینده فعلی مجلس، این سئوال را در ذهن بسیاری ایجاد کرد که از این به بعد حضور این نمایندگان در مجلس مشروعیت دارد؟ قوانینی که با رای این نمایندگان تصویب یا رد می‌شود چه سرنوشتی پیدا می‌کنند؟

علیرضا آذربایجانی وکیل دادگستری چهره‌ای بود که درپاسخ به این سئوال‌ها با تکیه به اصول قانونی پاسخ داد. او تلاش کرده با ذکر این نکته که ردصلاحیت‌ها عطف بماسبق نمی‌شوند، گره از کار نمایندگان ردصلاحیت شده مجلس فعلی بگشاید؛ «نمایندگان فعلی، قبلا برای دوره حاضر تایید صلاحیت شده‌اند و بعد از انتخاب توسط موکلین، اعتبارنامه آنها نیز تصویب شده است. نتیجتا باید صلاحیت عمومی آنها را قدر متیقن تا پایان دوره حاضر استصحاب کرد. همچنین نظر به اینکه مقررات و قواعد ماهوی عطف بما سبق نشده و آثار آنها از زمان تصویب به بعد می‌باشد و با توجه به اینکه تائید یا رد صلاحیت نیز مشابه یک قاعده ماهوی است، بنابراین نمی‌توان آثار آن را عطف بما سبق کرد.»

پاسخ سخنگوی شورای نگهبان در مورد این وضعیت نیز، مشابه تحلیل این حقوقدان بود، چرا که کدخدایی در رابطه با سرنوشت نمایندگان فعلی ردصلاحیت شده برای انتخابات مجلس یازدهم، می گوید: «صلاحیت افراد یا رئیس‌جمهور یا نمایندگان خبرگان رهبری را برای دوره 4 ساله یا 8 ساله بررسی و اعلام می‌کنیم و تا پایان مدت دوره، مشکلی از نظر قانونی برای فعالیت آنها وجود ندارد.»

هر چند براساس گفته شورای نگهبان، بررسی‌ها و ردصلاحیت‌ها مربوط به دوره بعد مجلس است و شامل این دوره مجلس نمی‌شود. اما برخی معتقدند این توجیه منطقی نیست و یک خلاء قانونی را در این باره به رخ می‌کشد. سام سوادکوهی، عضو سابق شورای نگهبان در این رابطه گفته بود، «از نظر من نمایندگان ردصلاحیت شده، برای طی دوره نمایندگی خود مشکلی ندارند. اما به هر صورت خواهی نخواهی این افراد در کار نمایندگی خود خللی می‌بینند که باید درباره آن فکر کرد و راه‌حلی یافت.»

همه این موارد نشان می‌دهد که روند بررسی، تائید یا ردصلاحیت‌های نمایندگان و هم‌چنین کاندیداها با چالش و سوالات زیادی روبرو است که باید برای آن فکری اندیشید. باید دید نمایندگان مجلس شورای اسلامی، در دوره بعدی می‌توانند این ابهامات و مشکلات را در اصلاح قانون انتخابات مرتفع کنند تا هم روند بررسی صلاحیت‌ها شفاف و روشن شود و هم از این مشکلات کاسته شود.

23/ 217217