خداحافظی فرسوده‌ها با بنزین یارانه‌ای
به گزارش شهروند، خودروها و موتورسیکلتهای فرسوده با سهمیه بنزین خداحافظی کردند. براساس مصوبه هیأت وزیران، کارت سوخت خودروهای سواری شخصی با عمر 25سال به بالا و موتورسیکلتهای با عمر 10سال به بالا باطل شدند و این گروه از وسایل نقلیه باید از سهمیه بنزین آزاد استفاده کنند.
این تصمیم در شرایطی گرفته شده که آمارها از تردد بیش از 2میلیون و 108هزار خودروی فرسوده (شامل سواری، وانت و تاکسی ) در هشت‌کلانشهر کشور حکایت می کند.
همچنین طبق گفته پلیس راهنمایی و رانندگی از 11میلیون موتورسیکلتی که در کشور تردد می‌کنند، حدود 9میلیون آنها فرسوده است. با این اوصاف اگر تعداد خودروهایی که در کشور تردد می کنند را حدود 20میلیون دستگاه در نظر بگیریم می‌توان گفت که 10درصد خودروها و نزدیک به 88درصد موتورسیکلتهای کشور هیچ سهمیه بنزینی دریافت نخواهند کرد. در این میان برخی بر این باورند که حذف خودروهای فرسوده، فشار بیشتری را به دهک‌های پایین درآمدی وارد می‌کند. با وجود این، جعفر خیرخواهان، کارشناس اقتصاد توسعه و فقر می‌گوید: «به‌هرحال هر تصمیم اقتصادی تبعات منفی و مثبت خود را خواهد داشت و نمی‌توان به دلیل بار تورمی اصلاح قیمت بنزین، سوخت یارانه‌ای بین مردم توزیع کرد.»
این کارشناس با اشاره به مصرف بالای سوخت خودروهای فرسوده در ایران گفت: «بنزین ارزان موجب شده که یک پژو 405 مدل 70 که به ازای هر 100 کیلومتر 15 لیتر بنزین می‌سوزاند در خیابان‌های کشور تردد کند و استفاده از آن توجیه و صرفه اقتصادی داشته باشد.»
به گفته خیرخواهان، دولت باید از محل درآمدهای حاصل از اصلاح قیمت بنزین ردیف اعتباری را برای اسقاط وسایل نقلیه فرسوده که عمدتا متعلق به قشر ضعیف جامعه است، اختصاص دهد تا به هدف اصلی خود که پرداخت یارانه به دهک‌های پایین درآمدی است، دست پیدا کند و از طرف دیگر از میزان مصرف سوخت و آلودگی هوا بکاهد.
مطابق بررسی‌های کارشناسی، ذرات معلق ریز (PM 5/2) عامل اصلی آلودگی هوای کلانشهرهاست که وسایل حمل‌ونقل با اختصاص سهم 65 درصدی، بیشترین نقش را در انتشار این ذرات معلق دارند که نیمی از این آلاینده‌ها تنها از ناوگان فرسوده منتشر می‌شوند. از این‌رو اسقاط ناوگان فرسوده به‌عنوان اصلی‌ترین راهکار کاهش آلودگی هوا شناخته می‌شود که به گفته کارشناسان اجرای این راهکار در کلانشهر تهران باعث حذف 30درصدی آلودگی هوا خواهد شد.
هر ساعت 43 دستگاه خودرو به تهران اضافه می‌شود
برابر اطلاعات اعلامی مرکز مطالعات ترافیک شهرداری تهران که پارسال منتشر شد، هر روز 1033خودروی جدید و به عبارتی در هر ساعت از شبانه روز، 43دستگاه خودرو جدید وارد معابر تهران می‌شود. این درحالی است که روند خروج خودروهای فرسوده آن‌قدر کند است که هیچ‌گاه اعلام نمی‌شود و هیچ‌یک از نهادهای دست‌اندرکار خروج خودروهای فرسوده، عدد مؤثری از خروج فرسوده‌های تهران اعلام نمی‌کنند.
بازار خالی از خریدار گواهی‌های اسقاط
رکود اسقاط ناوگان فرسوده در‌سال 97 به‌حدی بود که تنها 100هزار گواهی خرید و فروش شد و در مقایسه با تعداد 400هزار گواهی‌سال 96، کاهش 75درصدی داشته است. این مسأله به‌دلیل گره زدن تقاضای گواهی اسقاط تنها به واردکنندگان خودروهای سواری بوده است و واردکنندگان در ازای ارایه گواهی اسقاط، می‌توانند مجوز واردات خودرو بگیرند. این در حالی است که با وضع قانون ممنوعیت واردات خودرو از سوی دولت در‌سال گذشته برای کنترل خروج ارز، واردات خودروی سواری کاهش شدیدی را تجربه می‌کرد. آن‌گونه که آمارها نشان می‌دهد، واردات خودروهای سواری از حدود 2میلیارد دلار در‌سال 96 به حدود 500میلیون دلار در‌سال 97 رسید که از کاهش 75درصدی در این بخش خبر می‌دهد. این آمار در کنار کاهش 75درصدی اسقاط، نشان‌دهنده ارتباط مستقیم بین اسقاط و واردات خودرو است.
این افت شدید 90درصد مراکز اسقاط را تعطیل کرد، گفته می‌شود حدود 100هزار گواهی در مراکز اسقاط انباشته شده است. حالا که بازار خرید گواهی اسقاط حسابی راکد شده، مراکز اسقاط هم دست از خرید خودروهای فرسوده کشیده اند و عملا چرخه از رده خارج شدن وسایل نقلیه فرسوده متوقف شده است. اما براساس طرح ساماندهی صنعت خودرو که در مجلس درحال پیگیری است، تولیدکنندگان خودرو از دیگر خریداران گواهی اسقاط خودرو هستند که با اصرار وزیر صنعت از زیر بار اجرای این قانون قسر دررفتند. بر اساس قانون، خودروسازان باید به ازای تولید هر چهار دستگاه خودرو، یک خودرو فرسوده اسقاط کنند اما با نظر وزارت صنعت از این تکلیف قانونی مستثنی شده بودند. علاوه بر این خریداران، هیچ بازار جدید و پایداری برای خرید گواهی‌ها در این طرح اضافه نشده است. بنابراین صرف اتکا به این دو بازار که در شرایط فعلی وضع نامتعادلی دارند، هیچ ارزش افزوده‌ای برای راه‌اندازی مجدد این چرخه ندارد.
چه خودروهایی از رده خارج هستند؟
براساس آیین‌نامه مصوب هیأت دولت، خودروهای دارای شرایط فرسودگی، نه‌تنها کارت سوخت‌شان ابطال می شود، بلکه پلیس موظف است از رفت‌وآمد این خودروها جلوگیری کند. براساس این آیین‌نامه، خودروهای سواری شخصی با عمر 25 سال، سواری دولتی با عمر 15 سال، تاکسی (سواری و ون) با عمر 10 سال، مینی بوس و میدی‌بوس با عمر 15 سال، اتوبوس درون شهری با عمر 10 سال، اتوبوس برون شهری با 15 سال، کامیون و کشنده با 25سال عمر، وانت با 15 سال، موتورسیکلت با 10سال و سایر وسایل نقلیه با گذشت 25 سال از تاریخ ساخت به‌عنوان خودروی فرسوده و از رده خارج محسوب می‌شوند. بر اساس این تصمیم که از سال 88 تاکنون جاری است، تمام وسایل نقلیه‌ای که شامل این قانون می‌شوند امکان برخورداری از کارت سوخت را ندارند و باید از سهمیه آزاد بنزین استفاده کنند.
زور زنگنه هم به خودروهای فرسوده نرسید
جدا از خودروهای فرسوده، آمارها نشان می‌دهد که میزان مصرف سوخت در خودروهای تولید داخل دوبرابر استاندارد جهانی است و این رقم در برخی از خودروها به مراتب نگران‌کننده‌تر است. وانت‌نیسان‌ها با مصرف حدود 20 لیتر به ازای هر 100 کیلومتر پیمایش خیلی بیشتر از استاندارد جهانی بنزین مصرف می‌کنند. مصرف سوخت در این خودروی آبی به قدری بالاست که بیژن زنگنه در زمستان‌سال 95 در اعتراض به آن گفت: «اگر وزارت نفت پول داشته باشد کل وانت های نیسان کشور را باید بخرد و تحویل ذوب‌آهن بدهد و بسوزاند.» نیسان‌های آبی با جمعیت حدود 700هزار دستگاه در ایران حدود 25درصد خودروهای فرسوده کشور را تشکیل می‌دهند. به گفته کارشناسان صنعت خودرو، خودروهای مشابه وانت‌های‌نیسان معمولا به صورت دیزلی تولید می‌شود و تولید بنزینی آن دیگر هیچ توجیهی به لحاظ اقتصادی و زیست‌محیطی ندارد.