خراسانی‌زاده: هنرهای تجسمی مظلوم است و مثل برخی رشته‌های هنری سلبریتی ندارد

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نشست محمد خراسانی‌زاده، مدیرکل هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سرپرست موزه هنرهای معاصر تهران با اصحاب رسانه، پیش از ظهر امروز در محل موزه برگزار شد.

در این نشست که به منظور تشریح رویکرد و برنامه‌های اداره کل هنرهای تجسمی و موزه هنرهای معاصر تهران در دوره جدید برگزار شد، خراسانی‌زاده ضمن اشاره به حضور سه ماهه خود در مسند مدیریت اداره کل هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: اداره کل هنرهای تجسمی به عنوان بالاترین جایگاه حاکمیتی کشور در حوزه هنرهای تجسمی، ماموریت مهمی دارد که اکنون قدری از آن ماموریت فاصله گرفته است. بی‌شک عرصه هنرهای تجسمی از نظر تعداد هنرمندان با سایر عرصه‌های هنری قابل قیاس نیست و نسبت به دیگر رشته‌ها از هنرمندان بیشتری برخوردار است.

او بیان کرد: جامعه هنرهای تجسمی بسیار پرمخاطب، نجیب و مظلوم است و شاید از آنجا که مثل برخی رشته‌های هنری، سلبریتی ندارد، گاهی فعالیت‌هایش آنچنان که باید شناخته نمی‌شود. از این‌رو مهم‌ترین کارکرد اداره کل این است که شأن حکمرانی را به معنای تنظیم‌گری و تسهیل‌گری، ریل گذاری و استانداردسازی مدنظر قرار دهد. ما در حوزه قوانین و مقررات مورد نیاز، با قانونگذار وارد گفت‌وگو شده‌ایم که بخشی از این گفت‌وگوها باید فراتر از حیطه وزارت فرهنگ پیگیری شود.

مدیرکل هنرهای تجسمی ادامه داد: اخیرا به همت دوستان در مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، چالش خلاء قانونی در عرصه حراج‌ها که البته علاقه داریم آن‌ها را بازارهای موقت عرضه آثار هنرهای تجسمی بنامیم مطرح شد و گفت‌وگوی خوبی شکل گرفت. همچنین از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی موظف هستیم که سند ملی هنرهای تجسمی را مهیا کنیم. فرایند آماده‌سازی این سند از دوره مدیران کل قبلی آغاز شده و دوستان، پیش از حضور من زحماتی را متقبل شده‌اند اما هنوز به جمع‌بندی نرسیده است. آماده‌سازی این سند می‌تواند پایه‌ای برای سایر برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌های حوزه هنرهای تجسمی محسوب شود.

او در ادامه به احیای شورای «مجسمه و یادمان» اشاره کرد و در این‌باره گفت: شورای مجسمه و یادمان، هم وظیفه سیاست‌گذاری را برعهده دارد و هم دبیرخانه آن تا حدی وظایف اجرایی دارد. وظیفه خود می‌دانیم که نظارت دقیق‌تری بر عرضه مجسمه‌ها و سیاست‌گذاری کلی نصب آن‌ها داشته باشیم. کار این شورا آغاز شده و در این راستا از مجموعه‌های مختلف مثل راه و شهرسازی، بنیاد شهید، فرهنگستان هنر، شهرداری و سایر دستگاه‌ها که در سند مصوب سال 1378 قید شده، دعوت کرده‌ایم.

خراسانی‌زاده عنوان کرد: حوزه دیگری که به لحاظ ستادی بر عهده ما قرار دارد، حوزه علائم و نشانه‌هاست که حوزه‌ای مغفول‌مانده است و چندان مورد توجه قرار نگرفته است. در حال پیگیری هستیم تا زیرساخت‌های لازم فراهم شود و بتوانیم این موضوع را هم به نتیجه برسانیم.

این مقام مسئول افزود: دغدغه مهم دیگر ما پرداختن به نیازمندی‌های عرصه اقتصاد هنر است. شاید به واسطه اینکه معمولا بازارهای موقت عرضه آثار هنری با حواشی رسانه‌ای همراه‌اند، تاکنون بیشتر مورد توجه قرار گرفته‌اند اما آرت‌فرها (بازارهای هنر) و اکسپوها (نمایشگاه‌های هنری) به دلیل خلاء مقرره‌گذاری، از شفافیت لازم برای حضور علاقه‌مندان برخوردار نبوده‌اند.

او ادامه داد: بازارسازی، موضوع دیگری است که مدنظر ما قرار دارد؛ فضاهایی که باید زمینه اولیه معرفی هنرمندان تجسمی را فراهم کنند، بازارهای اصلی و دائمی فروش آثار هنری باشند و حتی بتوانند در رویدادهای فراملی نقش‌آفرینی کنند اما متاسفانه این روزها به واسطه شرایط سخت اقتصادی با چالش‌های زیادی مواجه هستند. گفت‌وگوهای خود را با تشکل‌ها و انجمن نگارخانه‌داران نیز آغاز کردیم و می‌کوشیم با مشارکت سایر دستگاه‌های حاکمیتی، چالش‌های پیش‌رو را مرتفع کنیم. اگر نگارخانه‌های ما پا برجا نباشند، نباید توقع داشته باشیم که بازار اقتصاد هنر، اعتبار و پایداری داشته باشد.

مدیرکل هنر تجسمی ادامه داد: تعاملی که باید با هنرمندان عرصه‌های مختلف تجسمی داشته باشیم، در کانون توجه‌مان قرار دارد. گاهی بعضی از هنرمندان دلخوری‌هایی دارند که در این راستا، حضور در محافل آنان، بازدید از نمایشگاه‌هایشان، سر زدن به منازل، کارگاه‌هایشان و... در دستور کارمان قرار گرفته است.

او درباره دیگر اقدامات انجام‌شده در اداره کل هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خاطرنشان کرد: بازسازی ساختار درونی‌مان در اداره کل را مدنظر قرار داده‌ایم؛ زیرا می‌خواستیم فضای روزآمدتری را برای تنظیم‌گری فراهم کنیم. پس از همفکری مستمر با همکاران، ساختار پیشنهادی فراهم شده است و اکنون در حال پیاده‌سازی آن هستیم.

خراسانی‌زاده در بخش دیگری از سخنان خود به وضعیت موزه هنرهای معاصر تهران اشاره کرد و در این‌باره گفت: بی‌شک موزه هنرهای معاصر تهران، مهم‌ترین موزه غرب آسیاست و ما در این موزه، ویژه‌ترین گنجینه آثار هنری غرب را در خارج از غرب در اختیار داریم. تثبیت چنین جایگاهی، منوط به آن است که هنرهای معاصر تهران بتواند کارکرد خط‌دهی و جهت‌دهی داشته باشد؛ نوعی از جهت‌دهی که بتواند فضای اتفاقات بعدی هنر ما را رقم بزند، نیازمند برنامه‌ریزی است. موزه باید در پدیده‌هایی که هنر امروز ما به آن نیاز دارد، خط‌شکن باشد. گاهی در میان طرح و پیشنهادهای ارائه شده به موزه، می‌بینم که بعضی پیشنهادها می‌توانند در یک نگارخانه یا سالن همایش هم برگزار شوند. ما باید برای موزه رویدادهایی را طراحی کنیم که در لبه جلویی حرکت هنر معاصر قابل تعریف باشند؛ هرچند که دست موزه از حیث پشتیبانی‌هایی که لازم است صورت پذیرد، چندان باز نیست اما بنا داریم که این مسیر را دنبال کنیم.

سرپرست موزه هنرهای معاصر تهران یادآور شد: یکی از خلأ‌هایی که با آن مواجه هستیم کمبود فضای نقد هنری است. البته نقد صرفا به معنی انتقاد نیست، بلکه به معنی تحلیل، مقایسه و رشد دادن است. متاسفانه جریان نقد هنری در کشور ما کمرنگ است.

او ادامه داد: به دنبال این هستیم که موزه هنرهای معاصر تهران بتواند به عنوان پیشران در عرصه هنرهای تجسمی حضور داشته باشد. بر همین اساس، می‌بینیم که نشست‌های نقد و تحلیل در کنار نمایشگاه «همچنان جاری» در حال برگزاری است و تاکنون از ظرفیت استادان دانشگاه که در این زمینه پژوهش‌هایی را انجام داده‌اند، میزبانی کرده‌ایم؛ این نشست‌ها نقطه آغازی بر احیای نقد هنری در موزه هنرهای معاصر تهران است.

خراسانی‌زاده گفت: موضوع دیگری که با جدیت در موزه دنبال می‌کنیم، ارتقاء ارتباطات بین‌المللی است. به دنبال این هستیم که بهار سال آینده در دوسالانه ونیز حضور داشته باشیم. طبیعتا تحقق این مهم، نیازمند مشارکت دستگاه‌های متعدد و حتی سرمایه‌گذاران بخش خصوصی خواهد بود. همچنین مبتنی بر تفاهماتی که دولت سیزدهم با کشورهای مختلف رقم زده است، آمادگی این را داریم که در سایر رویدادهای مهم بین‌المللی مانند امانت‌سپاری‌های متقابل با موزه‌های مختلف دنیا تعاملات لازم را به عمل آوریم. چند روز قبل نیز مدیرکل محترم همکاری‌ها و تنظیم‌گری صادرات فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی از موزه بازدید کردند که با ایشان نیز گفت‌وگوهایی را در این زمینه انجام دادیم. همچنین این گفت‌وگوها را با سایر دستگاه‌ها نیز صورت خواهیم داد.

او در بخش دیگری از سخنان خود به مهم‌ترین رویدادهای پیش‌روی عرصه هنرهای تجسمی اشاره و در این‌باره بیان کرد گفت: بر اساس آنچه در تقویم اصلی رویدادهای سال 1402 اداره کل هنرهای تجسمی در نظر گرفته شده است، طبیعتا تاثیرگذارترین رویداد ما جشنواره هنرهای تجسمی فجر خواهد بود که مطابق دوره‌های گذشته برگزار می‌شود و امسال، شانزدهمین دوره آن را خواهیم داشت. تلاش می‌کنیم برای نقش‌آفرینی همه هنرمندانی که در چارچوب قوانین کشور خلق اثر می‌کنند، فضای مساعدی را فراهم کنیم. حضور آن‌ها چه در جایگاه شورای سیاست‌گذاری و چه در کسوت دبیران بخش‌های ده‌گانه جشنواره برقرار خواهد بود. امسال تمامی 10 بخش جشنواره هنرهای تجسمی فجر برقرار است و بخشی تلفیق یا حذف نخواهد شد.

سرپرست موزه هنرهای معاصر تهران یادآور شد: مسئله بعدی که در حال پیگیری آن هستیم، دوسالانه ملی خوشنویسی ایران است. هفتمین دوسالانه در پاییز برقرار می‌شود و همین امروز، نخستین جلسه شورای سیاست‌گذاری آن را با حضور استادان بزرگوار و سایر مرتبطین برگزار خواهیم کرد. امسال نیز این رویداد را به میزبانی استان قزوین برپا خواهیم کرد؛ زیرا این استان، در طول دوره‌های گذشته توانسته است این دوسالانه را با نظم خوبی برگزار کند. با مشارکت برخی سازمان‌ها در پایتخت به دنبال این هستیم که همزمان با برقراری نمایشگاه بخشی از آثار را در تهران نیز به نمایش بگذاریم.

مدیرکل هنرهای تجسمی در ادامه نشست امروز خود با خبرنگاران گفت: رویداد بسیار مهمی که در زمینه شناسایی، شکوفایی و تربیت نسل آینده هنرمندان کشور نقش دارد، جشنواره هنرهای تجسمی جوانان ایران است. جشنواره سی‌ام با چند رویکرد نسبتا متفاوت نسبت به دوره‌های گذشته از فردا چهارشنبه کار خود را در استان کردستان آغاز خواهد کرد. رویکرد اول این است که جشنواره را در هفته نخست شهریور، در استان کردستان که مهد دیرین فرهنگ ایرانی ما محسوب می‌شود، برقرار می‌کنیم. این استان دارای ارزش‌های فرهنگی و ظرفیت‌های کم‌نظیر هنری است اما به واسطه اینکه معمولا اخبار ناخوشایندی از آن شنیده‌ایم، نتوانسته‌ایم آن‌چنان که باید ذهنیت مناسبی را نسبت این دیار کهن و مردمان عزیز و دوست‌داشتنی آن ایجاد کنیم. به امید خدا این رویداد هنری کمک خواهد کرد تا با حضور 130 هنرمند جوان و نوجوان و همچنین 30 هنرمند تراز اول در جایگاه استاد کارگاه و عضو شورای سیاست‌گذاری، بتوانیم خلق آثار را به صورت دقیق و با پرداختن به بخشی از فرایند استاد شاگردی پیش ببریم و بخشی از ظرفیت‌های غنی استان کردستان را به همگان معرفی کنیم.

او افزود: مسئله دیگری که می‌تواند در سی‌امین جشنواره هنرهای تجسمی جوانان ایران مورد توجه باشد، این است که برای نخستین بار، دبیر این رویداد، بانویی هنرمند و توانمند، سرکار خانم مینا صدری است. ایشان علاوه بر عضویت در هیئت علمی گروه مجسمه‌سازی دانشگاه تهران، در حوزه نگارگری و نقاشی نیز دستی بر آتش دارند و امسال، این رویداد را مدیریت خواهند کرد که قطعا موجب اثبات توانمندی‌های بانوان سرزمین عزیزمان خواهد شد.

خراسانی‌زاده اظهار کرد: رویکرد نوین دیگری که در این دوره از جشنواره دنبال می‌شود، شعار آن، یعنی «ایران دوست‌داشتنی» است که با عشق به میهن عزیزمان ایران عجین شده. امیدوارم به واسطه آثار خلق‌شده در این رویداد هنری، هنرمندان جوان و نوجوان ما بتوانند عشق و علاقه خود را به کشورشان در معرض نمایش بگذارند.

به گفته رئیس شورای سیاستگذاری سی‌امین جشنواره هنرهای تجسمی جوانان ایران، مسئله جوان‌گرایی نیز در این رویداد هنری مورد توجه بوده است. او در این زمینه گفت: امسال تلاش کردیم که بیشتر در خدمت جوان‌ترها باشیم. از این‌رو چه در سطح شورای سیاست‌گذاری، چه در میان استادان و چه در ترکیب داوران، از جوانان بیشتری استفاده شد.

خراسانی‌زاده در پاسخ به پرسش یکی از خبرنگاران درباره وضعیت شانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر و انتخاب دبیر آن اظهار کرد: جشنواره فجر برخلاف سایر جشنواره‌ها، یک جشنواره نیست، بلکه به واسطه تکثر رشته‌های هنری موجود در آن، حکم 10 جشنواره را دارد و باید مورد توجه بیشتری قرار گیرد. متاسفانه سایه سنگین سایر جشنواره‌های هنری فجر موجب می‌شود که ظرفیت هنرمندان تجسمی در این رویداد، کمتر دیده شود.

او افزود: درخصوص انتخاب دبیر دوره شانزدهم، تقریبا تصمیم گیری‌ها صورت گرفته و چندین جلسه نیز در این زمینه برگزار شده است. همچنین بخش مهمی از اعضای شورای سیاست‌گذاری نیز مشخص شده‌اند اما به‌واسطه اینکه ابتدا باید اعضای شورای سیاست‌گذاری مشخص شوند و با حضور آن‌ها در کنار یکدیگر، شور شکل گیرد و سپس دبیرکل مشخص شود، اکنون نام فردی را اعلام نمی‌کنیم. برای انتخاب دبیر، چند مشخصه داشتیم که رویکرد ما در برگزاری جشنواره شانزدهم را ترسیم می‌کند. نخست اینکه دبیر، نسبت به سایر گزینه‌ها در طیف سنی جوان‌تری قرار بگیرد. همچنین به دنبال فردی بودیم که در جشنواره‌های پیشین فجر به عنوان دبیرکل حضور نداشته باشد. غالب شما ایشان را می‌شناسید و شاید نزدیک به 30 جشنواره داخلی و خارجی را دبیری کرده باشد اما تاکنون در جایگاه دبیر جشنواره فجر حضور نداشته است. ملاک بعدی، نگاه فراگیری بود که توقع داشتیم دبیر جشنواره شانزدهم داشته باشد. نمی‌خواستیم برچسب خط سیاسی یا فکری خاصی به او متصل شود و کسی او را به عنوان چهره‌ای که صرفا با گروه خاصی کار می‌کند، نشناسد، اگرچه همه هنرمندان برای ما عزیز هستند و در شورای سیاست‌گذاری نیز حتما از دیدگاه‌های متفاوت استفاده خواهیم کرد. دبیر جشنواره شانزدهم باید در کنار هنرمند بودن، در زمینه اقتصاد هنر نیز دستی بر آتش داشته باشد و فضای امروز اقتصاد هنرهای تجسمی را بشناسد.

خراسانی‌زاده در پاسخ به پرسش دیگری که در باب قانونمند کردن هنرهای تجسمی پرسیده شد، درباره اینکه آیا او تصور نمی‌کند در بحث هنر باید شأن قانون‌گذاری را با احتیاط بیشتری پیش گرفت؟ گفت: قانونمندی حد ندارد و همواره خوب است. البته تنظیم‌گری و سیاست‌گذاری به معنی قانون‌گذاری نیست و اینها شأن حاکمیت و حکمرانی است؛ به این معنا که ما در جایگاه ستاد، باید شرایطی را فراهم کنیم که هنرمندان و کنش‌گران این عرصه به صورت شفاف بدانند چگونه می‌توانند نقش‌آفرینی بهتری داشته باشند و گله‌های آنان نیز در چارچوبی شفاف قابل پیگیری باشد. ما در جایگاه دولت نباید مداخله مستقیم در بسیاری از عرصه‌ها داشته باشیم. اداره کل هنرهای تجسمی باید شرایطی فراهم کند که هنرمندان به بهترین نحو خلق اثر کنند. هدف از قانونمندی، محدود کردن نیست، بلکه شفاف‌سازی فرآیند و رفع انحصار است.

او در پاسخ به پرسش دیگری درباره ارتباط اداره کل هنرهای تجسمی با فضای دانشگاهی اظهار کرد: من به عنوان عضو هیات علمی دانشکده هنر دانشگاه شاهد، فردی دانشگاهی تلقی می‌شوم و خوشبختانه در همین بازه زمانی کوتاه، تعاملات خوبی با دانشگاه‌ها داشته‌ایم. حتی برنامه‌های مشترکی را هم برگزار کرده‌ایم که ازجمله آن، می‌توان به برپایی کارگاه هنری به مناسبت سالروز رحلت حضرت امام (ره) در حرم مطهر ایشان اشاره کرد که با همکاری دانشگاه الزهرا (س) برگزار شد. همچنین در ایام اربعین نیز برنامه دیگری خواهیم داشت. همچنین جشنواره هنرهای تجسمی جوانان نیز که از فردا آغاز می‌شود، در دانشکده هنر دانشگاه کردستان برگزار خواهد شد. در چیدمان شورای سیاست‌گذاری، داوران، دبیران و استادان رویدادهای هنری نیز همواره ظرفیت دانشگاه‌ها را جدی می‌گیریم و به دنبال این هستیم که فضای تعاملی خوبی شکل گیرد.

مدیرکل هنرهای تجسمی ادامه داد: اینکه یک رشته هنری در دانشگاهی شکل بگیرد یا نگیرد یا دانشگاهی در دوره‌ای دانشجو بگیرد یا نگیرد، مسئله‌ای نیست که ما بتوانیم در جایگاه وزارت فرهنگ به آن ورود کنیم. زیرا این از وظایف وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است. اما طبیعتا اگر جایی هنرمندان درخواستی داشته باشند، به نمایندگی از آنها مطالباتشان را پیگیری خواهیم کرد. درباره حواشی پیش‌آمده درباره حذف رشته مجسمه‌سازی نیز باید این نکته را خدمت خودم و دوستان رسانه‌ای‌ام عرض کنم اینکه رشته‌ای در دفترچه انتخاب رشته قید نشود، پدیده تازه‌ای نیست. در بعضی سال‌ها برخی از دانشگاه‌ها به دلیل محدودیت نیاز در کشور، منابع دانشگاهی و کارگاه‌ها، برای بعضی رشته‌ها به صورت یک سال در میان دانشجو می‌گیرند و اینطور نیست که همه رشته‌ها هر سال در دفترچه‌ها باشند. گاهی پیش می‌آید که در دوره دکتری، ارشد و کارشناسی، رشته‌ای یک سال یا دو سال در میان دانشجو می‌پذیرد، چون بیش آن، ظرفیت راهبری ندارد یا نیاز جامعه بیش از این نیست.

خراسانی‌زاده گفت: مواردی از این دست باید بررسی شود و اگر واقعا جمع‌بندی بر این بود که رشته‌ای قرار است حذف شود طبیعتا خواست هنرمندان را از وزارت محترم علوم و دانشگاه پیگیری خواهیم کرد و در چارچوب ضوابط پیش خواهیم رفت.

مدیرکل هنرهای تجسمی در پاسخ به پرسش دیگری درباره عدم شرکت برخی هنرمندان در جشنواره هنرهای تجسمی فجر سال گذشته و سیاستی که قرار است امسال پیش گرفته شود، گفت: توضیحات تکمیلی را در نشست ویژه‌ای ارائه خواهیم داد اما وقتی می‌گوییم نگاه ما فراگیر و آغوش‌مان برای هنرمندانی که در چارچوب کشور فعالیت می‌کنند، باز است، به این معناست که با قهر و آشتی‌های گذشته کاری نداریم. در یک خانواده گاهی پیش می‌آید که فرزندی به دلیلی قهر می‌کند یا پدری تشر می‌زند. اگرچه ممکن است عده خاصی ارزش‌های مردم و کشور را زیر پا گذشته باشند و قصد پافشاری بر مواضع خود را داشته باشند که این بحث دیگری است. اما اگر کسی در مقطعی موضع ناصوابی گرفته و علاقه‌مند به اصلاح مواضع خود است، حتما آغوش ما باز و نگاه‌مان پدرانه خواهد بود.