دارو را دریابیم

اگر مجموعه‌ای نام دانش‌بنیان بودن را یدک می‌کشد، می‌تواند مزیت رقابتی با تمام دنیا داشته باشد. به‌عبارت‌دیگر، اگر یک شرکت یا کسب‌وکاری دانش‌بنیان واقعی باشد، توانایی رقابت با همتایان خود در داخل و خارج را دارد. اگر این‌چنین نباشد، یعنی نتواند با رقبای خود در داخل و خارج رقابت کند، باید در دانش‌بنیان بودن آن شک کرد. توصیه می‌شود، دولت چتر حمایتی خود را هوشمندانه روی سر دانش‌بنیان‌ها بگشاید. اینکه گروه‌های فناور در چه حوزه‌ای فعالیت دارند، باید مبنایی برای این حمایت‌ها باشد. نقشه راه در توسعه دانش‌بنیان‌ها باید به‌گونه‌ای چیده شود که آن دسته از دانش‌بنیان‌هایی که در راستای رفع نیاز جامعه فعالیت می‌کنند، مسیر هموارتری را طی کنند. به‌عبارت روشن‌تر، موضوعاتی که با امنیت غذایی و سلامت مردم ارتباط مستقیم دارد، می‌تواند در نقشه‌راه طراحی‌شده، رویکرد مزیتی برای دانش‌بنیان‌ها داشته باشد.

همان‌گونه که اشاره شد، بی‌شک هدف نهایی از تاسیس یک شرکت دانش‌بنیان،؛ تولید محصولات باکیفیتی است که توانایی رقابت با همتایان خارجی خود را داشته باشند، اما واقعیت ماجرا این است که اگر شرکتی تولیداتی داشته باشد که نیاز داخل را هم برآورده کند و مانع از خروج ارز شود، باز هم رسالت خود را به‌عنوان دانش‌بنیان بودن به‌ثمر رسانده است. وقتی صحبت از تولید دارو می‌شود، از آنجایی که با سلامت مردم ارتباط مستقیمی دارد، باید طبق استانداردهای اروپا و امریکا تولیدشده باشد، بنابراین اینکه من معتقدم یک شرکت دانش‌بنیان در عرصه دارو در داخل کشور باید توان رقابت با شرکت‌های خارجی را داشته باشد، نه‌تنها کمال‌گرایی نیست، بلکه یک ضرورت جدی است، بنابراین وقتی به‌عنوان یک تولیدکننده دارو فعالیت می‌کنیم، موظف هستیم که این استانداردها را رعایت کنیم، بنابراین شاید در تولید دیگر کالاها که ارتباط مستقیمی با سلامت مردم ندارند، بتوان استانداردهای داخلی را مدنظر قرار داد.

ناگفته نماند که در تولید هر محصولی، باید به استانداردهای مهم توجه داشته باشیم، نه آنکه مانند صنعت خودرو باشد که نه‌تنها نیاز داخل را برآورده نکرده است، بلکه توان رقابت با تولیدات خارجی را هم ندارد. بنابراین، شرکت‌های دانش‌بنیان در تولید دارو موظف به رعایت حداقل استانداردها هستند و خوشبختانه در تولیدات‌شان هم رعایت می‌کنند. به‌همین دلیل، امروزه ما می‌توانیم نیاز بازارهای کشورهای اطراف را برطرف کنیم. امروزه برخی داروهای تولیدشده از سوی شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی که مجوز صادرات می‌گیرند و خروج آنها ضرری به نیاز داخل نمی‌زند؛ در کشورهای عراق، سوریه، لبنان و در کل در خاورمیانه بازار خوبی دارند. ما توانستیم با استانداردهایی که در توان داشتیم، بازارهای کشورهای اطراف را تامین کنیم.

خوشبختانه امروزه محصولات دارویی تولیدشده از سوی شرکت‌های داخلی که بیشتر دانش‌بنیان هستند، توانایی حضور و رقابت در بازارهای خارجی را دارند و می‌توانند با شرکت‌های معتبر دنیا رقابت کیفی و قیمتی داشته باشند. رقابت در نرخ به نیروی کار ارزان در کشور برمی‌گردد و از آنجایی که نیروی کار انسانی در ایران نسبت به بسیاری از کشورهای جهان ارزان‌تر است و از طرفی مواد اولیه نرخ یکسانی در سراسر دنیا دارد، بنابراین شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی هزینه کمتری را برای تولیدات خود صرف می‌کنند؛ به همین دلیل می‌توانند در نرخ هم، رقابت داشته باشند. باتوجه به بالا بودن نرخ ارز، یک شرکت دانش‌بنیان در شرایطی که محصولات باکیفیتی تولید کند، می‌تواند در نرخ رقابت کند. به‌عبارت‌دیگر،؛ در صورتی که شرکت دانش‌بنیانی بتواند محصولات خود را به‌صورت رقابتی وارد بازار عرضه کند، می‌تواند تمام آسیب‌های معضل قاچاق را خنثی کند.

دولت به‌دلیل تفاوت در نرخ ارز، برای تهیه مواد اولیه، به دانش‌بنیان‌ها یارانه پرداخت می‌کند، در حقیقت دارو در کشور ما براساس نرخ دولتی تهیه می‌شود، اما در برخی موارد، این تولیدات به‌صورت غیررسمی به خارج از کشور ارسال می‌شود و درآمد آن به دلار برمی‌گردد. این نوع صادرات غیرمجاز، هرچند در مواردی به سود شرکت‌های تولیدکننده است، اما در بستر تخلف شکل می‌گیرد و باید نسبت به آن راه‌حلی تدبیر کرد. همان‌گونه که اشاره شد، این فرآیند، بی‌ربط به بحران ارز که در چند سال اخیر اتفاق افتاد، نیست، در واقع تا پیش از سال 1397 که مشکلات ارزی فراوانی را متحمل شدیم، بیشتر شرکت‌های دانش‌بنیان تمام تلاش‌شان را می‌کردند که صادرات مجاز و قانونی داشته باشند، اما در چند سال اخیر باوجود مشکلات ارزی فراوان، روند صادرات با مشکل مواجه شد. چند سالی می‌شود که صادرات دارو از بستر غیررسمی انجام می‌گیرد، چرا که مجوز آن به‌دلیل نیاز داخل و کمبود دارویی از سوی سازمان غذا و دارو داده نمی‌شود و از طرفی هم، چون برای تولید دارو یارانه می‌دهد، در عمل در چند سال اخیر مجوزی برای صادرات نداده است؛ مگر اینکه مابه‌التفاوت آن را شرکتی پرداخت کرده باشد؛ که در شرایط غیرحیاتی، اجازه صادرات داده می‌شود.