دامپزشکی؛ خط مقدم شناسایی و پیشگیری مخاطرات سلامت عمومی
تهران - ایرنا - دامپزشکی علمی محسوب می‌شود که با تامین سلامت دام و تولیدات دامی، امنیت غذایی سالم را برای انسان‌ها به ارمغان می‌آورد. براین پایه سنت جامعه دامپزشکی بر حفظ و بهبود سلامت حیوانات و انسان متمرکز است. بنابراین در خط مقدم شناسایی و پیشگیری مخاطرات سلامت عمومی و آموزش‌های بهداشت عمومی قرار دارد.
دامپزشکی دانشی کهن محسوب می شود که در ایران قدیم به عنوان «بیطار» شناخته می شد که دانشی تجربی بود و به شناخت، درمان و پیشگیری بیماری های حیوانات به غیر از انسان می پرداخت. البته در این رشته به بیماری های مشترک انسان و دام توجه می شود.
علم دامپزشکی با عبور انسان نخستین از حالت شکارچی به کشاورز متولد شد و همزمان با رواج اهلی کردن حیوانات، دامپزشکی اهمیت بیشتری یافت. در لوح حمورابی (2200 سال قبل از میلاد) ارزش کار فردی که به معالجه گاو و دیگر حیوانات می‌پرداخته، توجه شده است. بعد از سقوط امپراطوری روم و تا حدود سده سیزدهم میلادی، اسناد کلی در ارتباط با دامپزشکی وجود دارد و در قرون وسطی، اعراب اطلاعاتی در خصوص دامپزشکی از هند و ایران کسب کرده اند. در ایران باستان به دلیل اینکه اسب در ارتش نقش بسیار ارزنده و مهمی داشت، دامپزشکانی که عهده دار تربیت و پرورش و درمان بیماری های آنها بودند، دارای مقامی بسیار والا می شدند.
در 1290 خورشیدی که دولت ایران تصمیم می گیرد، تشکیلات ژاندارمری نوینی را پایه‌گذاری کند از دولت سوئد عده‌ای کارشناس نظامی برای تاسیس ژاندارمری استخدام می کند که به همراه افسران سوئدی 2 دامپزشک نیز بودند، این افراد، اقدام به تاسیس مدرسه دامپزشکی برای تربیت کادر مورد احتیاج ارتش می کنند تا اینکه در 1311 خورشیدی بنای دانشکده دامپزشکی ابتدا به صورت مدرسه و سپس دانشکده گذاشته می شود. نخست این دانشکده زیر نظر وزارت کشاورزی بود اما بعد با اعزام شمار قابل ملاحظه‌ای دانشجو به فرانسه و مراجعت آنها به کشور، این دانشکده از وزارت کشاورزی جدا و ضمیمه دانشگاه تهران شد.
در تشکیلات کنونی وزارت جهاد کشاورزی، سازمان دامپزشکی کشور به عنوان سازمانی مستقل وابسته به آن وزارت شناخته شده و رییس سازمان دامپزشکی کشور به طور مستقیم تحت نظارت وزیر انجام وظیفه می کند. در استان ها نیز ادارات کل دامپزشکی و در شهرستان ها شبکه دامپزشکی به طور عمودی زیر نظر سازمان مرکزی دامپزشکی و به شکل افقی با سازمان جهاد کشاورزی و مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان مرتبط است.
در 1369 خورشیدی به دنبال تلاش برای اختصاص روزی به نام روز دامپزشکی، حسن تاج بخش استاد دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران 14 مهر را به یاد گوش روز (این نام برگرفته از فرشته‌ای به نام گائوش «فرشته نگهدار چهارپایان و جانوران سودمند» است) که در ایران باستان روز مبارکی بوده پیشنهاد می کند که مورد موافقت همه قرار گرفت و از آن پس این روز به عنوان «روز دامپزشکی» شناخته شد.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت روز دامپزشک این روز با «سعید فتحی» دانش آموخته دکتری دامپزشکی دانشگاه تهران به گفت و گو پرداخته است.
**ایرنا: دامپزشکی در حوزه سلامت چه جایگاهی دارد و رسالت آن چیست؟
***فتحی: سنت جامعه دامپزشکی همیشه بر حفظ و بهبود سلامت حیوانات و انسان متمرکز بوده است. سهم واقعی دامپزشکی بسیار گسترده تر از آن چیزی است که به نظر می رسد و در بر گیرنده نیازهای اجتماعی و چالش های معاصر در حوزه سلامت حیوانات، انسان ها و محیط زیست است.
دامپزشکی نقش مهمی در تحقیقات زیست پزشکی نیز دارد. به طوری که مدیریت و تقویت سلامت محیط زیست و اکوسیستم، سلامت عمومی؛ سیستم های غذایی و کشاورزی، درمان و مراقبت حیوانات خانگی، حیات وحش و دام نیز از رسالت های آن به شمار می آید. همچنین دامپزشکی در بهداشت عمومی، پیشگیری و کنترل بیماری های مشترک و بیماری های دامی نقش به سزایی ایفا می کند به طوری که مدیریت چالش های بهداشت عمومی سده حاضر به دامپزشکی وابسته است.
**ایرنا: وظایفی که برعهده دامپزشک گذاشته شده چه نقشی در سلامت و بخش‌های اقتصادی جوامع ایفا می‌کند؟
***فتحی: کنترل بیماری های دامی و تحقیقات در این زمینه ارتباط تنگاتنگی با افرایش تولید دامی دارد که برعهده دامپزشک گذاشته شده و می تواند نه تنها باعث فراهم کردن منابع غذایی مقرون به صرفه و پایدار در کشورها شود بلکه در سلامت و رفاه عمومی نیز نقشی کلیدی ایفا می کند. همچنین برنامه های ملی مبارزه با هاری، تب مالت، سل و بسیاری از اقدامات نه تنها در کاهش تهدیدات بیماری های مشترک انسان و دام بسیار حیاتی است، بلکه به افزایش بهره وری صنایع دام و حتی بخش های اقتصادی کشورها منجر می شود. خدمات بهداشتی و بازرسی مواد غذایی سهم شایانی را در کاهش بیماری های ناشی از غذا و دیگر تهدیدات مشترک انسان و دام داشته و دارد.
**ایرنا: دامپزشکی چه کمکی به سلامت عمومی محیط و جامعه می کند و این اتفاق چگونه رخ می دهد؟
***فتحی: دامپزشکی از طریق مراقبت از حیواناتی که در تماس با انسان هستند به سلامت عمومی کمک می کند زیرا بسیاری از این حیوانات، نظیر انواع حیوانات خانگی به طور بالقوه می توانند سلامت عمومی را تهدید کنند. در این میان علاوه بر درمان و مراقبت حیوانات، آموزش مردم در مورد پیشگیری بیماری مشترک واکسیناسیون دام ها و حیوانات خانگی بسیار باید جدی گرفته شود. به طور مثال هاری، لپتوسپیروز، تب مالت، انگل های خارجی و برخی از آلودگی های کرمی نظیر کیست هیداتید با تماس با حیوانات به انسان منتقل شوند. بنابراین دامپزشکی خط مقدم شناسایی و پیشگیری مخاطرات سلامت عمومی و آموزش های بهداشت عمومی است. نقل و انتقال انسان ها، حیوانات و محصولات دامی در سراسر جهان در انتقال بسیار از عوامل بیماری زا نقش دارند. درس هایی که از سندرم حاد تنفسی، ویروس نیل غرب، آنفلوانزای مرغی و کوید -19 گرفته شده یادآور اهمیت حیوانات در زندگی انسان هاست و به طبع نقش دامپزشکی در سلامت محیط در اینجا آشکار می شود. مصرف حیوانات وحشی هم مشکلات بهداشتی را در پی دارند. بنابراین، سلامت انسان، حیوان و محیط زیست به طور جدایی ناپذیری با هم مرتبط هستند.
**ایرنا: تحقیقات در علوم دامپزشکی چه کمکی به حوزه سلامت جوامع می کنند؟
***فتحی: تحقیقات در علوم دامپزشکی نیز برای درک و بهبود سلامت جامعه به کار گرفته شده اند. جایی که امروزه تحقیقات میان رشته ای سهم مهمی را در پیشبرد سلامت و نیازهای بشر ایفا می کند. بسیاری از تحقیقات علمی آزمایشگاهی نیازمند علوم مختلف دامپزشکی هستند تا درک بهتری از پدیده های زیست پزشکی پدید آید و غایت نهایی تحقیق نظیر داروها و... میسر شود.
**ایرنا: همکاری‌های نزدیک مشارکتی دامپزشکی و پزشکی چه کمکی به حفظ سلامت جوامع می کند؟
***فتحی: با توجه به چالش های معاصر، نظیر تغییرات اکوسیستم، گسترش واحدهای تولیدی، آلودگی های میکروبی و شیمیایی در محیط زیست، ایمنی مواد غذایی، بیماری های عفونی در حال ظهور و...، لزوم همکاری‌های نزدیک مشارکتی دامپزشکی و پزشکی در شناسایی، تشخیص و پاسخگویی به تهدیدهای بهداشتی، عوامل بیوتروریسم و به طور کلی سلامت اکوسیستم بسیار حائز اهمیت هستند. خدمات دامپزشکی همچنین نقشی اساسی در استفاده مسوولانه از محصولات دامپزشکی دارند. این امر در به حداقل رساندن باقیمانده داروهای دامپزشکی در مواد غذایی با منشا حیوانی و ایجاد مقاومت ضد میکروبی کمک می کند.
جامعه دامپزشکی در سیاست گذاری، تحقیقات، نظارت، برنامه های کنترل و پیشگیری بیماری ها و حفاظت از محیط زیست نقش بسزایی دارد. زمان آن رسیده است که دامپزشکی و پزشکی بیشتر از همیشه در کنار یکدیگر باشند و سیاست گذاران باید برای بهبود مدیریت محیط زیست و حیوانات و همچنین پیشبرد سلامت واحد اقدامات موثری را در پیش گیرند. همگرایی سلامت انسان و حیوان، نیاز به آموزش مبتنی بر دامپزشکی را بیش از پیش آشکار کرده است.
*س_برچسب‌ها_س*