دانش‌آموزسالاری به جای مدرسه‌سالاری!
افت تحصیلی دانش‌آموزان در سال‌های گذشته و به‌خصوص یک سال اخیر آن‌قدر نگران‌کننده شده که تحلیل نتایج آزمون نهایی خرداد1402نشان می‌دهد میانگین نمرات امسال دانش‌آموزان نسبت به مدت مشابه در سال98 حدود 20درصد در همه گروه‌های آموزشی کاهش یافته است.
روزنامه قدس نوشت: نتایج نمرات امتحانات نهایی در حالی به عنوان یکی از شاخص‌ها برای بررسی عملکرد و کیفیت آموزش و پرورش کشور شناخته می‌شود که افت نمرات دانش‌آموزان در امتحانات نهایی به همراه عملکرد ضعیف دانش‌آموزان ایرانی در آزمون‌های بین‌المللی تیمز و پرلز نشان می‌دهد وضعیت کیفیت در آموزش و پرورش کشور اصلاً مطلوب نیست.
مرجعیت علمی از بین رفته است عضو هیئت علمی دانشگاه علامه با اشاره به اینکه نهاد آموزش و پرورش باید خود را با نیازهای روز و جامعه مطابقت دهد، می‌گوید: مثلاً در چند سال گذشته به‌واسطه رشد رسانه‌های اجتماعی و کسب‌وکارهایی که در این حوزه ایجاد شده و درآمدزایی‌هایی که در این حوزه می‌شود (بلاگرهای آموزشی) همه این‌ها مرجعیت اجتماعی آموزش و پرورش را تغییر داده است. میثم مهدیار در گفت‌وگو با قدس با تأکید بر اینکه اگر قبلاً استادان دانشگاه، نویسندگان و... مرجعیت علمی اجتماعی داشتند الان رسانه‌های اجتماعی و شبکه‌های اجتماعی موبایلی یا رسانه‌های نوین و پلتفرم‌های جدید بازی قبلی را به‌هم زده و مرجعیت جدید را ایجاد کرده‌اند، بیان می‌کند: درحال حاضر شرایط به‌گونه‌ای شده که برخی افراد می‌توانند با داشتن حتی سواد اندک و با جذب دنبال‌کننده‌های فراوان به کسب درآمد بپردازند. وی با تأکید براینکه در حال حاضر مدرک گرفتن و سواد داشتن موضوعیت چندانی نداشته و به نوعی اتوریته درس خواندن و مدرک دانشگاهی برای دانشجوها و حتی دانش‌آموزان از بین رفته است، می‌افزاید: اتفاقی که در دو دهه اخیر در حوزه تعلیم و تربیت افتاده این است که دانش‌آموزسالاری به جای مدرسه‌سالاری و یا خانواده‌سالاری شکل گرفته و دانش‌آموزانی که در این چارچوب تربیت می‌شوند تحمل رنج و سختی تحصیل و مشقت‌های آن را ندارند.
ناامیدی و یأس از آینده شغلی در رشته تحصیلی این استاد دانشگاه می‌گوید: ناامیدی و مأیوس بودن از آینده شغلی در رشته تحصیلی و اینکه دانش‌آموزان در میان اطرافیان خود می‌بینند با وجود تحصیل در دانشگاه‌های برتر و رشته‌های سطح بالا باز هم نتوانسته‌اند شغلی مناسب با رشته تحصیلی خود پیدا کنند، هیچ انگیزه و تلاشی برای درس خواندن باقی نمی‌گذارد. مهدیار با گلایه از اینکه زیربنا و پایه آموزش و پرورش فاقد ساختار مناسب برای تزریق انرژی به دانش‌آموزان است، می‌افزاید: آموزش و پرورش در سال‌های اخیر نتوانسته انگیزه درس خواندن و مطالعه و پژوهش را به دانش‌آموزان در مقاطع مختلف تحصیلی منتقل کند. عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی تأکید می‌کند: اصولاً متون آموزشی و محتوای آموزشی در آموزش و پرورش خیلی ارتباطی با زیست و نیازهای روزمره دانش‌آموزان برقرار نمی‌کند و هنوز درگیر آموزش یک‌سری فرمول‌ها در ریاضی، زیست و شیمی به دانش‌آموزان هستیم که بچه‌ها نمی‌دانند چرا باید این‌ها را یاد بگیرند و کجا به‌کارشان خواهد آمد؛ هنوز بالای 90درصد از آموزش‌هایی که به ما داده می‌شد و می‌شود به درد زیست روزمره ما نخورده و نمی‌خورد؛ دانش‌آموزان از این همه حفظیات فرمول و مطلب خسته شده‌اند. این استاد دانشگاه با تأکید براینکه یکی از عواملی که موجب دلزدگی دانش‌آموزان از محیط مدرسه می‌شود، محیط خشک و بدون جذابیت آن است، می‌افزاید: بسیاری از مدارس محیطی فرسوده و با معماری خشک دارند و از نظر فضای سبز، تزئینات و رنگ‌آمیزی و نورگیر بودن کلاس‌ها در وضعیت نامطلوبی به سر می‌برند؛ اما مهم‌تر از این‌ها، فضای خشک و یکسویه کلاس‌هاست، تدریس به شیوه‌های سنتی، تک‌گویی معلم، الزام پذیرش بی‌چون و چرای دانش‌آموز و برگزاری کلاس بدون گفت‌وگو و نشاط جمعی از بزرگ‌ترین ضعف‌های نظام آموزشی کشور است. مهدیار می‌افزاید: محتوای آموزشی در آموزش و پرورش چه در قسمت معلم و چه در بخش کتاب و چه در برنامه درسی به صورت کیفی، نسبتی با نیازهای اساسی جامعه امروز ما برقرار نمی‌کند و یک بیگانگی و شکاف عمیقی میان دانش‌آموزان و درس خواندن ایجاد کرده است.
افت تحصیلی سال‌ها پیش آغاز شده است یک کارشناس آموزشی هم در این خصوص با بیان اینکه این یک اشتباه است که نمرات یک‌سال اخیر دانش‌آموزان را ملاک افت تحصیلی دانش‌آموزان قرار دهیم، می‌گوید: این مشکل از سال‌ها پیش آغاز شده و به اتفاقی که الان می‌بینیم رسیده است که دانش‌آموزان با نمرات و معدل‌های بسیار پایین سال تحصیلی را سپری می‌کنند و احتمالاً اگر ریشه‌های آن پیدا نشود، این روند همچنان ادامه خواهد داشت. محمدرضا نیک نژاد به افت شدید عملکرد دانش‌آموزان ایرانی در آزمون‌های جهانی مثل تیمز و پرلز اشاره و تأکید می‌کند: ما هیچ آزمون هماهنگ نهایی جز در سال دوازدهم نداریم و اتفاقاً اگر افتی هم داریم ریشه آن در سال‌های پایین هم است و میانگین معدل بسیار پایین دانش‌آموزان بی‌انگیزگی آن‌ها به درس خواندن را آشکارا نشان می‌دهد. این کارشناس آموزشی با اشاره به اینکه آموزش‌ها در مدارس ما فاصله زیادی با آموزش‌های کارآمد گذشته دارد، می‌افزاید: دانش‌آموزان ما امروز با فضای مجازی در ارتباط هستند و گسترش این فضا و ارتباطات موجب شده آموزش‌های رسمی را تنها راه افزایش آگاهی و مهارت و بدست آوردن اطلاعاتی که به درد امروز و فردای دانش‌آموزان می‌خورد، ندانند.
درس خواندن فقط برای عبور از سد کنکور نیک نژاد با بیان اینکه امروز دانش‌آموزان خیلی خودشان را در بند آموزش‌های رسمی نمی‌دانند و علاقه‌ای هم نشان نمی‌دهند، می‌افزاید: اگر برخی از دانش‌آموزان انگیزه‌ای برای یادگیری و ماندن در چرخه آموزش دارند برای عبور از مسیری است که به کنکور و آموزش‌های آکادمیک منتهی می‌شود که اگر این موضوع هم نباشد همین تعداد هم انگیزه‌ای برای یادگیری مطالب درسی و گرفتن نمرات بالا نخواهند داشت.