دانش حدیث | سه ضرورت مطالعه و فهم احادیث اهل‌بیت
یک کارشناس علوم حدیث می‌گوید دانش‌های حدیثی موجود، نیاز به بازبینی و پالایش و اصلاح دارد تا راه را برای بهره عملی هموار کند. یکی از نیازهای پیشِ‌رو بهره از این ذخایر برای تبیین مقطع آینده به‌خصوص آخرالزمان است که البته این امر نیاز به مقدماتی دارد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، سلسله‌نشست‌های دانش حدیث به‌همت مجموعه دینی فرهنگی «خوان کرم» با ارائه دکتر مجید فروزانمهر دکترای تخصصی نهج‌البلاغه به‌صورت مجازی بین علاقه‌مندان این رشته در سراسر کشور برگزار شد. هدف از برگزاری این دوره، آشنایی با مقدمات دانش حدیث بین عموم علاقه‌مندان است.
حدیث و درک محضریت عترت
وی در نشست اول درباره اهمیت و ضرورت دانش حدیث گفت: احادیث بخشی از آثار مکتوب و به‌جامانده از اهل‌بیت علیهم السلام است که نقش مؤثری در تقویت معرفت، ایمان، صفات و رفتارمان دارد. زمانی که روی احادیث اهل‌بیت عصمت و طهارت کار می‌کنیم، احساس در محضر بودن خواهیم داشت؛ بنابراین اگر بخواهیم از محضر این انوار مقدس استفاده کنیم و خود را در محضر ایشان قرار دهیم، یکی از راه‌های آن، حدیث و فهم معارف حدیثی است. امام صادق علیه السلام در حدیثی فرمود تَزَاوَرُوا فَاِنَ فِی زِیَارَتِکُم اِحیَاءً لِقُلُوبِکُم وَ ذِکراً لِأَحَادِیثِنَا وَ أَحَادِیثُنَا تُعَطِفُ بَعضَکُم عَلَی بَعض فَاِن أَخَذتُم بِهَا رَشَدتُم وَ نَجَوتُم وَ اِن تَرَکتُمُوهَا ضَلَلتُم وَ هَلَکتُم فَخُذُوا بِهَا وَ أَنَا بِنَجَاتِکُم زَعِیم؛ یعنی به زیارت یکدیگر بروید، زیرا زیارت شما از یکدیگر، زنده کردن دل‌های شما و یاد کردن احادیث ماست؛ و احادیث ما، شما را به هم متوجه می‌کند؛ پس اگر به آنها عمل کنید، هدایت و نجات یابید و اگر آنها را ترک کنید، گمراه و هلاک شوید، پس به آنها عمل کنید و من ضامن نجات شمایم.
حدیث و فهم صحیح از مقاطع آخرالزمان
وی افزود: بهره گرفتن از ذخایر حدیثی، صرفاً به‌معنای پرداختن به مقدمات نیست. دانش‌های حدیثی موجود، نیاز به بازبینی و پالایش و اصلاح دارد تا راه را برای بهره گرفتن هموار کند. یکی از نیازهای پیشِ‌رو این است که از این ذخایر برای تبیین مقطع آینده به‌خصوص آخرالزمان بهره بگیریم و این مقدماتی، ضوابطی، معلوماتی و مهارت‌هایی را می‌طلبد. در قالب این دوره آموزشی بناست یک تصویر کلی از دانش حدیثی به دست آوریم، و بعد از مرور اجمالی بر این مقدمات، به آن دست از بحث حدیثی که در مطالعات معارفی نیاز داریم، برسیم.
حدیث و فهم آیات قرآن
فروزانمهر فهم آیات قرآن را از دیگر موارد اهمیت کسب دانش حدیث برشمرد و گفت: ما نیاز داریم که معارف قرآن برایمان تبیین شود؛ یکی از بهترین راه‌ها برای تبیین آیات، استفاده از احادیث اهل‌بیت علیهم السلام است. خداوند در آیه 44 سوره نحل درباره ضرورت تبیین آیات از سوی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و اهل‌بیت می‌فرماید «... وَ أَنزَلنا اِلَیکَ الذِکرَ لِتُبَیِنَ لِلنَاسِ ما نُزِلَ اِلَیهِم وَ لَعَلَهُم یَتَفَکَرُونَ»؛ و این قرآن را به‌سوی تو فرود آوردیم، تا برای مردم آنچه را به‌سوی ایشان نازل شده است تبیین کنی؛ و امید که آنان بیندیشند. همچنین امیرالمؤمنین علیه السلام در روایتی فرمود «ذَلِکَ القُرآنُ فَاستَنطِقُوهُ وَ لَن‌یَنطِقَ وَ لَکِن أُخبِرُکُم عَنه» یعنی آن قرآن است، از آن بخواهید تا سخن گوید و هرگز سخن نگوید، اما من شما را از آن خبر می‌دهم.
این کارشناس علوم حدیث با ابراز اینکه "اهل‌بیت ما را دعوت کرده‌اند تا به حدیث اعتنا کنیم"، اضافه کرد: پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل‌بیت مطهر ایشان برای اعتنا به حدیث و روایت کردن و فهم آن، ارزش‌گذاری کرده‌اند و البته برای فهم احادیث ارزش بیشتری قائل شده‌اند و بلکه هدف اصلی، فهم و درک احادیث است. امام باقر ضمن توصیه‌هایی به فرزند بزرگوارشان امام صادق علیهما السلام فرمود «پسرم، مقام و منزلت شیعیان را از اندازه نقل احادیث و شناختی که (درباره مفاهیم و معارف حدیثی) دارند بشناس، زیرا که شناخت و معرفت، در حقیقت، همان درک آگاهانه (علوم و مفاهیم) حدیث است و با همین درک آگاهانه محتوای احادیث است که مؤمن به بالاترین پایه‌های ایمان می‌رسد. من در کتب از علی علیه السلام به این نوشته برخوردم: ارزش و ارج هرکس معرفت اوست. خدای متعال مردمان را به‌میزان خردی که در دار دنیا به ایشان ارزانی داشته است حسابرسی می‌کند، یَا بُنَیَ اعرِف مَنَازِلَ الشِیعَهِ عَلَی قَدرِ رِوَایَتِهِم وَ مَعرِفَتِهِم فَاِنَ المَعرِفَهَ هِیَ الدِرَایَهُ لِلرِوَایَهِ وَ بِالدِرَایَاتِ لِلرِوَایَاتِ یَعلُو المُؤمِنُ اِلَی أَقصَی دَرَجَاتِ الاِیمَانِ... یا در حدیثی دیگر فرمود «حَدِیث تَدرِیهِ خَیر مِن أَلفِ حَدِیث تَروِیهِ» حدیثی که فهم و درک شود، بهتر از هزار حدیثی است که (فقط) روایت شود.
گذری بر بزرگ‌ترین اثر حدیثی آیت‌الله ری‌شهری؛ از زندان ساواک تا تأسیس دانشگاه قرآن و حدیث